Daskyleion’un 2500 Yıllık Zar Oyunu Tablası: İnsanlığın Oyunla Buluşması

Arkeolojik Bir Keşfin İzleri

Balıkesir’in Bandırma ilçesindeki Daskyleion Ören Yeri’nde, 2023 yılında gerçekleştirilen arkeolojik kazılar, insanlık tarihine dair önemli bir bulguyu gün yüzüne çıkardı: 2500 yıllık bir zar oyunu tablası. Bu tablası, Frig alfabesiyle yazılmış “Bagabazos’un zar oyunu” veya “Bagabazos zar oyuncusu” ifadesiyle dikkat çekiyor. Kazı Ekibi Başkanı Prof. Dr. Kaan İren’in liderliğinde, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi iş birliğiyle yürütülen çalışmalar, bu eserin MÖ 5. yüzyıla ait olduğunu gösteriyor. Tablanın, Anadolu’da bu türden ilk arkeolojik veri olması, keşfin değerini artırıyor. Bagabazos, Pers kökenli bir birey olarak tanımlanıyor ve Eski Yunan kaynaklarında Megabazos olarak anılıyor. Bu bulgu, sadece bir oyun aracı değil, aynı zamanda dönemin sosyal, kültürel ve bireysel dinamiklerini yansıtan bir nesne olarak değerlendirilebilir. Tablanın üzerindeki yazıt, Frig alfabesinin kullanımına dair önemli ipuçları sunarken, Bagabazos’un kişisel bir eşyaya adını yazdırması, bireysel kimlik ve statü göstergesi olarak yorumlanabilir. Bu keşif, Daskyleion’un Pers satraplık merkezi olarak önemini bir kez daha vurguluyor.

Oyunun Antik Dünyadaki Yeri

Daskyleion’da bulunan zar oyunu tablası, antik dünyada oyunların toplumsal rolüne dair önemli bilgiler sunar. Oyunlar, yalnızca eğlence aracı değil, aynı zamanda sosyal etkileşim, rekabet ve statü göstergesi olarak işlev görüyordu. MÖ 5. yüzyılda, Pers ve Frig kültürlerinin kesişim noktasında yer alan Daskyleion, farklı medeniyetlerin etkileşimine ev sahipliği yapıyordu. Zar oyunu tablası, bu kültürel alışverişin somut bir kanıtı olarak öne çıkıyor. Antik dünyada zar oyunları, strateji ve şansın birleşimiyle bireylerin zihinsel yetkinliklerini ve sosyal bağlarını güçlendiren bir araçtı. Bagabazos’un adının tabla üzerinde yer alması, bu oyunun kişisel bir eşya olmaktan öte, belki de bir statü sembolü olduğunu düşündürüyor. Arkeolojik bulgular, oyunların sadece elit sınıflar arasında değil, farklı sosyal tabakalarda da yaygın olduğunu gösteriyor. Daskyleion’un coğrafi konumu, Manyas Gölü’nün bereketli toprakları ve ticaret yolları üzerindeki stratejik yeri, bu tür kültürel nesnelerin yaygınlaşmasını desteklemiş olmalı. Bu bağlamda, zar oyunu tablası, antik toplumların günlük yaşam pratiklerine dair bir pencere açıyor.

Yazının ve Dilin Anlamı

Frig alfabesiyle yazılmış yazıt, Daskyleion bulgusunun en dikkat çekici özelliklerinden biridir. Frig alfabesi, MÖ 8. yüzyıldan itibaren Anadolu’da kullanılan bir yazı sistemi olup, genellikle anıtsal yazıtlar ve mezar taşlarında görülür. Ancak bir oyun tablası üzerinde bu alfabenin kullanımı, yazının günlük yaşamda da yer bulduğunu gösteriyor. Bagabazos’un adının yazılması, bireysel kimliğin ve mülkiyetin vurgulanması açısından önemlidir. Yazıtın içeriği, “Bagabazos’un zar oyunu” veya “Bagabazos zar oyuncusu” olarak çevrilebilir; bu, dilbilimsel açıdan birden fazla yoruma açık bir ifadedir. Birinci çeviri, tablanın Bagabazos’a ait bir eşya olduğunu ima ederken, ikinci çeviri onun bir oyuncu olarak kimliğini öne çıkarabilir. Dr. Rostyslav Oreshko’nun incelemesi, yazıtın Frig alfabesiyle yazıldığını doğrularken, bu durum Daskyleion’un çok dilli ve çok kültürlü yapısını ortaya koyuyor. Pers, Frig ve Lidya kültürlerinin kesişim noktasında bulunan bu kent, yazının sosyal ve bireysel anlamını yeniden düşünmemizi sağlıyor. Yazıt, aynı zamanda, dönemin elit kesimlerinin kendilerini ifade etme biçimlerine dair ipuçları sunar.

Toplumsal Dinamiklerin Yansıması

Daskyleion’daki zar oyunu tablası, antik toplumların sosyal yapısına dair önemli bilgiler sunar. Bagabazos’un Pers kökenli bir birey olması, Daskyleion’un Pers satraplık merkezi olarak işlevini güçlendiriyor. MÖ 547 yılından itibaren Persler, Anadolu’da satraplık merkezleri kurarak idari ve kültürel kontrol sağlamıştı. Daskyleion, Hellespontos Phrygia’sında stratejik bir konuma sahipti ve bu bulgu, Pers elitlerinin kültürel pratiklerini yansıtıyor. Oyun tablası, sadece bireysel bir eşya değil, aynı zamanda sosyal statü ve kültürel etkileşimlerin bir göstergesidir. Antik dünyada oyunlar, topluluklar arasında bağ kurmayı sağlayan bir araçtı. Bagabazos’un adının yazılması, onun sosyal çevresinde tanınan bir figür olduğunu düşündürüyor. Ayrıca, Daskyleion’un çok kültürlü yapısı, farklı etnik grupların bir arada yaşadığı ve kültürel alışverişte bulunduğu bir merkez olduğunu gösteriyor. Bu bağlamda, zar oyunu tablası, bireylerin ve toplulukların sosyal dinamiklerini anlamak için bir anahtar sunar.

Günlük Yaşamın İzleri

Daskyleion kazıları, sadece zar oyunu tablasıyla değil, aynı zamanda Lidya dönemine ait mutfak buluntularıyla da dikkat çekiyor. 2022 ve 2023 yıllarında yapılan kazılarda, hayvan kemikleri, tohumlar ve mutfak eşyaları ortaya çıkarıldı. Bu bulgular, Lidyalıların yeme-içme alışkanlıklarına dair önemli bilgiler sağlıyor. Özellikle köpek kemiklerinin bulunması, Lidyalıların köpek tükettiğini gösteriyor; bu, dönemin beslenme alışkanlıklarına dair alışılmadık bir bulgu olarak öne çıkıyor. Ayrıca, mercimek, nohut, buğday ve arpa gibi tarım ürünlerinin varlığı, Daskyleion’un bereketli topraklarda yer aldığını ve tarımsal üretimin yoğun olduğunu doğruluyor. Ekmek rendesi çorbası gibi yemeklerin varlığı, Lidyalıların mutfak kültürünün çeşitliliğini yansıtıyor. Zar oyunu tablası, bu günlük yaşam pratikleriyle birlikte ele alındığında, antik toplumların eğlence ve beslenme gibi farklı alanlarda nasıl bir yaşam sürdürdüğünü anlamamızı sağlıyor. Bu bulgular, Daskyleion’un sadece bir idari merkez değil, aynı zamanda canlı bir toplumsal alan olduğunu gösteriyor.

Kültürel Etkileşimlerin Merkezi

Daskyleion, Pers, Frig ve Lidya kültürlerinin kesişim noktasında yer alan bir merkezdi. Zar oyunu tablası, bu kültürel etkileşimlerin somut bir kanıtı olarak değerlendirilebilir. Tablanın Frig alfabesiyle yazılmış olması, Frig kültürünün Pers satraplık merkezi içinde hâlâ etkili olduğunu gösteriyor. Aynı zamanda, Bagabazos’un Pers kökenli bir birey olması, bu nesnenin çok kültürlü bir bağlamda üretildiğini düşündürüyor. Daskyleion’un Manyas Gölü kıyısındaki konumu, hem tarımsal üretim hem de ticaret yolları açısından stratejik bir avantaj sağlıyordu. Bu, farklı kültürlerden gelen bireylerin ve nesnelerin bir araya geldiği bir ortam yaratmıştı. Oyun tablası, bu ortamda sosyal etkileşimlerin ve kültürel alışverişlerin bir sembolü olarak görülebilir. Antik dünyada oyunlar, farklı topluluklar arasında ortak bir zemin oluşturuyordu. Bu bağlamda, Daskyleion’un kültürel çeşitliliği, zar oyunu tablası gibi nesneler aracılığıyla somutlaşarak, antik toplumların birbirleriyle nasıl bağ kurduğunu anlamamızı sağlıyor.

Arkeolojik Çalışmaların Önemi

Daskyleion kazıları, 1952 yılında Kurt Bittel tarafından başlatılmış, 1954’te Ekrem Akurgal tarafından devam ettirilmiş ve 2008’den itibaren Prof. Dr. Kaan İren liderliğinde sürdürülmüştür. Bu uzun soluklu çalışmalar, Daskyleion’un tarihini anlamak için kritik bir rol oynuyor. Zar oyunu tablasının keşfi, arkeolojik yöntemlerin ve disiplinler arası iş birliğinin önemini bir kez daha ortaya koyuyor. Dr. Rostyslav Oreshko’nun yazıt analizleri, bulgunun tarihsel ve dilbilimsel bağlamını aydınlatırken, kazı ekibinin titiz çalışması, tablanın MÖ 5. yüzyıla ait olduğunu doğruladı. Ayrıca, kazılar sırasında ortaya çıkan Frig suru ve kulesi, Daskyleion’un savunma sistemine dair bilgiler sunuyor. Bu sur, 4-5 metre yüksekliğinde ve 8 metre kalınlığında olup, kentin güvenliğini sağlamak için inşa edilmişti. Bu tür bulgular, arkeolojik çalışmaların sadece nesneleri değil, aynı zamanda bir kentin toplumsal ve fiziksel yapısını anlamamızı sağladığını gösteriyor. Daskyleion, bu yönüyle, Anadolu’nun antik tarihine dair önemli bir laboratuvar niteliği taşıyor.

Geleceğe Yönelik Çıkarımlar

Daskyleion’da bulunan zar oyunu tablası, sadece geçmişe dair bir bulgu değil, aynı zamanda geleceğe yönelik çıkarımlar sunuyor. Bu tür arkeolojik keşifler, insanlığın oyunla olan ilişkisinin binlerce yıl öncesine uzandığını gösteriyor. Oyunlar, modern dünyada olduğu gibi antik dünyada da sosyal bağları güçlendiren, bireysel kimlikleri ifade eden ve kültürel alışverişi destekleyen bir araçtı. Bagabazos’un adının yazıldığı bu tabla, bireylerin kendilerini ifade etme biçimlerinin zamanla nasıl değiştiğini veya korunduğunu anlamamızı sağlıyor. Ayrıca, Daskyleion’un çok kültürlü yapısı, modern toplumların çeşitlilik ve etkileşim üzerine kurulu yapısına dair paralellikler sunuyor. Arkeolojik çalışmaların devam etmesi, bu tür bulguların artmasını sağlayabilir ve insanlık tarihinin daha fazla detayını ortaya çıkarabilir. Bu bağlamda, Daskyleion’un zar oyunu tablası, sadece bir nesne değil, aynı zamanda insanlığın ortak geçmişine dair bir anlatıdır.