Salgında patlama şeklinde yayılmaların ardından geliştirilen davranış kalıplarıyla salgının sıfırlanmasının olanaklı olduğu artık pratik kanıtlara kavuştu. En radikal gelişmelerin olduğu İtalya şu an normale dönüşün en hızlı gerçekleştiği ülke oldu. Umursamazlığın maliyeti ise Brezilya ve Meksika tarafından kanıtlandı.Aynı zaman dilimi içerisinde yüz katlık yayılma hızı farkları gözlenmiş oldu. Bir miktar kaybı göze aldıktan sonra mesafe ve hijyen önlemleriyle salgının sıfırlanabileceği kesinleşmiş oldu.
Tüm dünya ülkelerinin eninde sonunda aynı davranış kalıpları konusunda uzlaşacaklarını şimdiden iddia edebiliriz. Ancak küçük bir sorun var. Tek tek bireylerin de aynı uzlaşma içerisinde olmalarına da ihtiyaç var.
Okullar kapalı olduğu sürece yada yayılmaya sebep olmayacak biçimde organize edildikleri sürece aşıya ihtiyaç olmadan salgının ortadan kaldırılması olanaklıdır.
Burada matematiksel bir kritik nokta var. Bir bireyin ortalama virüs bulaştırma süresini yirmi gün sayarsak bunun geometrik tersi yüzde beştir. salgının yayılma hızının bu oranın altında olması sıfırlanma için yeterli olacaktır. Ancak biliyoruz ki okullar bu hızı ortalama yüzde otuza çıkarıyor. Şu an için salgın hızının yüzde beş altına düşmesiyle gerileme süreci başlamış oluyor.
Türkiye, İtalya, Almanya ve başka ülkelerde de iyiye gidiş salgın hızının azalmasıyla gerçekleşti. Ne var ki ortalama yayılma hızı salgının tamamen ortadan kalkması için yeterli değil.Örneğin bir toplumun bir kesimi yüzde altı yayarken diğer kesimi yüzde iki yayarak düşük bir ortalama elde etmiş olur. Ama yüzde altı hızla ilerleyen kanal bir süre sonra ortalamaya egemen olacaktır. Aynı durum bireyler için de geçerlidir. Kimi bireyler kendi adlarına yüzde yirmi hız yaparlarsa küçük bir odağı büyütmüş olacaktır. Dolayısıyla davranış
kalıplarında herkesin yüzde beşin altına çekilecek bir biçimde davranıyor olması gerekir. Yoksa salgın tam bitmek üzereyken bir başka noktadan alevlenecektir.Bu bakımdan sağlık kurumlarının yaptığı izleme faaliyeti mutlaka yararlı olacaktır. Ancak ortak psikoloji belirli bir
düzeyde gereklidir. Elbette uzlaşmanın sağlanması biraz zaman alacak. Kimi noktalarda görülen gerileme bireylerin tedbirlerini gevşetmelerine yol açabilir. Ancak maliyet bir süre sonra ortaya çıkar ve böyle böyle krizin bittiği noktaya er geç varılır.
Bu derece toplu yaşayan insan toplumlarının oluşturduğu sistemin zayıf noktası solunum yolları üzerinden gerçekleşen bulaşmalardır. Bu her zaman bir tehdit olmaya devam edecektir. Ancak bu konuda belkide en şanslı olan virüs bile korunma refleksleri karşısında şu an çaresiz kalmış gibi görünüyor. Bu açıdan insanlığın geleceğine ilişkin kötümserliklerin ya da korku senaryolarının da pratik olarak elenmiş olduğunu düşünmeliyiz.
Henüz süreç bitmedi ancak yıllardır korkulan olay yaşanmış oldu. Mücadele konusunda da önemli bir kültür oluşmuş oldu. Bunlar birer kazanım sayılır. Elbette topluluk faaliyetleri konusunda bundan sonrası için kalıcı yöntemler inşa edilmesi gerekiyor. Özellikle okul yaşamı toplanmaların en aza indirildiği bir biçime kavuşmak zorunda. İnsanlığın şu ana kadar geliştirdiği iletişim yolları hızla genişlerken çözümler için de olanaklar hızla artıyor.
Özetle ben şimdiden zafer ilan ediyorum. Elbette bu süreçte ben dahil herkesin kısa çöpü çekme ihtimali var. Ama bu kısa çöpler hızla çöp oluyorlar bir yandan da.
Dr. Suat Kamil Aksoy