1873 – 1877
Nietzsche, dostları Alfred Brenner ve Paul Rée ile birlikte İtalya’ya geziye gider. Malwida von Meysenburg’un yanında Sorrento’da tatil yapar. Wagner ile olan bağları çözülmeye başlar. Unzeitgemaesse Betrachtungen (Çağa Aykırı Düşünceler) adlı kitabı içinde şu yapıtlarını yayımlar: David Strauss, der Bekenner und Schriftsteller (David Strauss, Dindar ve Yazar); Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben (Yaşam İçin Tarihin Yararı ve Yararsızlığı Üzerine). Bir yıl sonra da (1874) Çağa Uymayan Düşünceler’in III. kitabı olan Schopenhauer als Erzieher (Eğitimci Olarak Schopenhauer)’ı yayımlar; yapıtın tümünü yeniden gözden geçirerek 1876’da da bu başlığın son kitabı olan Richard Wagner’in Bayreuth’u (Richard Wagner Bayreuth’da) yayımlar. Aynı yıl içinde sağlığı bozulan Nietzsche, üniversiteden bir süre için uzaklaşarak Sorrento’ya yerleşir. Felsefe dünyasının öteki olaylarına gelince, Bakunin’in Devlet ve Anarşi adlı yapıtının yayımlandığını görürüz. Yine bu yıllarda İngiliz filozof J. S. Mill ve Alman filozof Albert Lange ölür, yeni Kantçı filozof Ernst Cassirer, İsviçreli sinir doktoru ve psikanalist Carl Gustav Jung, Albert Schweitzer ve Martin Buber doğar. Hippolyte Taine tarih felsefesi açısından Bugünkü Fransa’nın Kökenleri’ni yayımlar ve “pozitivist çevre” teorisini temellendirir. Lombroso, antropoloji, tıp ve hukuk ilişkileri üzerinde durur. Yazın dünyasında Flaubert, Zola, Twain, Whitman, Gobineau, Ibsen ve Turgenyev çeşitli konularda yapıtlar vermeyi sürdürürler. Ünlü tiyatro kuramcısı Max Reinhardt ve yazın adamları Hermann Hesse, Jack London, R. M. Rilke, Thomas Mann bu yıllarda dünyaya gelirler; H. C. Andersen, George Sand yine bu yıllarda ölür. Tolstoy’un Anna Karenina’sı; J. Verne’in 80 Günde Devri Alem’i yayımlanır. Verlaine ile Rimbaud’nun dostlukları başlar. Resim, heykel ve mimaride Manet, Semper, Liebermann, Monet, Rodin gibi sanatçılar çeşitli ürünler verirler. Gustave Courbet, J. F. Millet, C. Corot gibi usta ressamlar ölür ama bu yıllarda mimar Paul Bonatz ve ressam Raoul Duffy doğar. Müzik alanında Bruckner, III. Senfoni’sini tamamlar ve R. Wagner’e ithaf eder. Aynı dönemlerde ünlü opera sanatçısı tenor Enrico Caruso’nun, besteci Sergey Rahmaninov’un, Max Reger’in dünyaya gelişlerine tanık oluyoruz. Yine bu sıralarda Delibes, Kral Buyurdu operasını; Mussorgski, Boris Godunov operasını; Wagner son yapıtı olan Götterdaemmerung’u, Verdi de Requiem’ini; Bizet, Carmen operasını, Smetana Vatanım adlı senfonik şiirini besteler. Bruckner daha sonraki birkaç yıl içinde 4. ve 5. Senfoniler’ini, Brahms 1. Senfoni’sini, C. Saint-Seans Samson ve Dalila operasını besteleyeceklerdir. Mozart’ın toplu yapıtları ilk kez basılmaya başlanır. Ünlü Alman orkestra şefi Bruno Walter, İspanyol besteci Manuel de Falla, Fransız besteci Maurice Ravel, müzikte 12 ton tekniğini kuran besteci Arnold Schönberg dünyaya gelirler. 1875 yılında Bizet ölür. Bilim alanındaki gelişmelere gelince, Haeckel, Anthropogenie oder Entwicklungsgeschichte des Menschen (Antropoloji ya da İnsanın Gelişme Tarihi) adlı yapıtını yayımlar. Gustav Robert Kirchoff yazdığı mekanik kitabıyla “fizikal pozitivizm”i kurar. Marconi dünyaya gelir. İlk kez doğudan batıya gidilerek Orta Afrika geçilir. A. G. Bell telefonu uygulama alanına sokar. R. Koch bakteriyolojide yeni araştırma yöntemleri geliştirir ve basil mikrobunu bulur. Fizikçi Ludwig Boltzmann entropi üzerinde çalışır. Daha sonra Max Planck enstitüsü adını alacak olan fizik araştırma merkezi 1875’de Kaiser Wilhelm Enstitüsü olarak kurulur. Bu merkezin kısa sürede yetiştirdiği fizikçilerin hemen hepsi daha sonra Nobel Ödülü’nü alacaklardır.
NIETZSCHE
Yayıma hazırlayanlar: Kenan Sarıalioğlu, Murat Batmankaya
Say Yayınları