Ma Sokrates tiştek nenivîsand?
- Çima Sokrates Nenivîsî?
Serdestiya Rêbaza Diyalektîk: Sokrates bawer dikir ku rêya zanînê diyaloga rû bi rû (dîyalektîk) e. Wî nivîsandinê wekî amûrek didît ku ramanê “cemidî” dike û pirsyarê asteng dike.
Di diyaloga Platon, Phaedrus de, Sokrates dibêje ku nivîsandin “bêparastin” e ji ber ku xwendevan nikare nivîsê bipirse.
Ji bo wî, fêrbûna rastîn bi rêya pirs û bersiva hevbeş (elenchus) dihat hundurîn kirin.
Ne Mamoste, lê “Pîrik”: Sokrates xwe ne wekî “zane” (sophos), lê wekî lêgerînerê aqil (philosophos) bi nav dikir. Ew ê li kolanên Atînayê bi mirovan re biaxive, alîkariya wan bike ku hişê xwe çêbikin (rêbaza maieutîk). Nivîsandin dê vê pêvajoyê bikuje.
Tekez li ser Exlaqê Pratîkî: Ji bo Sokrates, felsefe ne li ser teoriyên abstrakt bû, lê li ser başbûnê di jiyana rojane de bû. Ev tenê bi diyaloga zindî dikaribû were veguheztin.
- Ji ber vê yekê Ramanên Wî Çawa Gihiştin Roja Îro?
Ramanên Sokrates bi rêya nivîsên xwendekar û hevdemên wî hatine parastin:
A. Diyalogên Platon (Çavkaniya Herî Girîng)
Berhemên Destpêkê (mînak, Lêborînnameya Sokrates, Krîton, Euthyphron): Ev diyalog bêtir dilsozê karakterê dîrokî yê Sokrates têne hesibandin.
Berhemên Navîn/Dereng (mînak, Komar, Phaedo): Platon dest bi vegotina felsefeya xwe bi perspektîfa Sokrates dike. Ji ber vê yekê, cudahî di navbera “Sokratesê Platonî” û “Sokratesê dîrokî” de tê kirin.
B. Berhemên Ksenofon
Bîranîn (Bîranînên Sokrates): Şîretên hêsantir û pratîktir dihewîne. Sokrates wekî “mamosteyekî exlaqî” nîşan dide.
Sîmpozyûm: Nêrînek alternatîf a berhema Platon a bi heman navî pêşkêş dike.
C. Çavkaniyên Din
Arîstofanes (Ewr): Sokrates bi cil û bergên “sofîst” û “fîlozofekî xwezayî” henek dike. Her çend ev wêne ne realîst be jî, ew têgihîştina populer a wê demê nîşan dide.
Arîstoteles: Sokrates wekî “bavê argumanên înduksîyonê” (Metafîzîk) bi nav dike.
- Dîroknas û Fîlozof çi dibêjin?
“Pirsgirêka Sokrates”: Ji ber ku hemû çavkanî li ser Sokrates destê duyem in, ne mimkûn e ku meriv bi teqezî bizanibe ka wî bi rastî çi gotiye.
Bo nimûne, axaftina di Lêborînnameya Sokrates a Platon de adaptasyonek edebî ya orîjînal e.
Nêrîna Hevpar: Sedema ku Sokrates nenivîsand ev bû ku wî felsefeyê wekî “pratîkek zindî” didît. Ji bo wî, rastî di hundurê takekesê de dihat kifşkirin, ne li ser kaxezê.
- Argumanek Awarte: Ma Sokrates Bi Rastî Qet Nenivîsand?
Hin zanyar (mînak, Louis-André Dorion), bi îdiaya beşek ji Bîranînên Xenophon, îdîa dikin ku Sokrates notên kurt girtiye û li xwendekarên xwe belav kiriye. Lêbelê, ev nêrîn bê delîl e û bi gelemperî nayê pejirandin.
