Okuyun, ama yutmayın, çiğneyin.
Foucault’nun panoptikon kavramı, modern gözetim toplumunun temel bir metaforu olarak, sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla yeni bir biçim kazanmıştır. Panoptikon, Bentham’ın hapishane tasarımından esinlenerek, merkezi bir gözetim kulesinden mahkumların sürekli izlendiği bir sistemi tanımlar. Sosyal medya, bu modeli dijital bir alana taşıyarak, bireylerin hem izleyici hem de izlenen olduğu bir öz-gözetim ağı
OKUMAK İÇİN TIKLAHapishane mimarisi, özellikle Panoptikon gibi tasarımlar, yalnızca fiziksel mekânların düzenlenmesiyle sınırlı kalmaz; bireylerin ve toplumların bilinç yapısını derinden etkileyen bir denetim ve disiplin aracı olarak işlev görür. Bu metin, hapishane mimarisinin birey-toplum ilişkisindeki dönüştürücü etkisini, kuramsal, kavramsal, bilimsel, felsefi, etik, dilbilimsel, antropolojik, fitürist ve tarihsel boyutlarıyla ele alıyor. Panoptikon’un gözetim
OKUMAK İÇİN TIKLADijital Gözetimin Mimari KökleriBlack Mirror’ın sosyal kredi sistemi, bireylerin her hareketini izleyen, puanlayan ve toplumsal konumlarını bu puanlara göre belirleyen bir düzen sunar. Bu sistem, Michel Foucault’nun panoptikon kavramıyla doğrudan ilişkilidir. Panoptikon, Jeremy Bentham’ın tasarladığı, merkezi bir kuledeki görünmez gözetleyici tarafından mahkumların sürekli izlendiği bir hapishane modelidir. Ancak mahkumlar, gözetleyicinin
OKUMAK İÇİN TIKLAİletişimin Tanrısal Habercisi Hermes, Yunan mitolojisinde iletişimin, ticaretin, hilenin ve sınırlar arasında gezinen bir tanrı olarak belirir. Hızlı, kurnaz ve her yere sızabilen bir figür olan Hermes, mesajları taşır, sınırları aşar ve insan ile tanrılar arasında köprü kurar. Mark Zuckerberg, Facebook’un yaratıcısı olarak, modern çağda bu arketipin dijital bir yansıması
OKUMAK İÇİN TIKLAPanoptikonun Dijital Dönüşümü ve Genişleyen Sınırları Foucault’nun 18. yüzyıl hapishane tasarımı olarak tanımladığı panoptikon, günümüzde dijital alanda çok daha karmaşık bir forma büründü. Jeremy Bentham’ın orijinal tasarımında, tek bir gözetleyicinin çok sayıda mahkumu gözlemlemesi esas alınmıştı. Modern dijital panoptikon ise merkezi olmayan, çok katmanlı ve sürekli genişleyen bir yapıya sahip.
OKUMAK İÇİN TIKLAGözetimin Kökenleri George Orwell’in 1984 romanında Büyük Birader, totaliter bir rejimin sembolü olarak her an her yerde varlığını hissettirir. Gözleri, duvarlardaki posterlerden, teleskranlardan ve hatta insanların zihinlerinden hiç eksik olmaz. Bu, bireyin her hareketini, her düşüncesini denetleyen bir otoritenin cisimleşmiş halidir. Michel Foucault’nun panoptikon kavramı ise, Jeremy Bentham’ın hapishane tasarımından
OKUMAK İÇİN TIKLAYüzün Ötesindeki Kimlik V’nin Guy Fawkes maskesi ve Joker’in makyajı, bireysel kimliğin silinip kolektif bir sese dönüşmesi için birer araçtır. V for Vendetta’da maske, tarihsel bir figür olan Guy Fawkes’tan ilham alır; 1605’te İngiliz Parlamentosu’nu havaya uçurma planıyla başarısızlığa uğrayan bir isyancının simgesidir. Bu maske, V’nin yüzünü gizlemekle kalmaz, aynı
OKUMAK İÇİN TIKLAGörünürlüğün Vaadi Şeffaflık toplumu, bireylerin ve kurumların her hareketinin, düşüncesinin ve eyleminin görünür olduğu bir düzen olarak sunulur. Bu, bir iyilik vaadiyle pazarlanır: daha açık bir dünya, daha dürüst ilişkiler, daha az gizem ve daha çok güven. Ancak bu vaat, bireyleri bir yanılsamaya sürükler; görünürlüğün özgürleştirici olmaktan çok, bir denetim
OKUMAK İÇİN TIKLAArı Kolonisinin Modeli Arıların kusursuz iş bölümü, hiyerarşik düzeni ve kolektif hedeflere adanmışlığı, insan toplumu için bir düzen modeli olarak düşünülebilir mi? Arılar, kraliçenin liderliğinde, bireysel çıkarları göz ardı ederek koloninin hayatta kalması için çalışır. Bu, insan toplumlarında merkezi planlamaya veya kolektivist ideolojilere ilham verebilir; ancak bireysel özgürlüklerin tamamen yok
OKUMAK İÇİN TIKLADil ve Anlamın Görünür Yüzü Şeffaflık, dilin anlam üretim süreçlerini derinden etkiler; çünkü dil, bir toplumu bir arada tutan en temel araçlardan biridir ve şeffaflık ideali, bu aracı saydamlaştırma vaadiyle ortaya çıkar. Byung-Chul Han’ın şeffaflık kavramı, dilin yalnızca bir iletişim aracı olmadığını, aynı zamanda güç ilişkilerinin, ideolojilerin ve toplumsal düzenlemelerin
OKUMAK İÇİN TIKLAŞeffaflık, insanlık tarihinin farklı dönemlerinde hem bir ideal hem de bir tartışma alanı olarak ortaya çıkmıştır. Bilginin, iktidarın ve toplumsal ilişkilerin görünür kılınması çabası, birey ile toplumu, akıl ile otoriteyi, gizlilik ile açıklığı yeniden tanımlayan bir güç olmuştur. Aydınlanma ve Şeffaflığın Kökenleri Aydınlanma, akıl ve bilginin insanlığı özgürleştireceği inancıyla şeffaflığı
OKUMAK İÇİN TIKLAÇalışkanlığın ve Düzenin Temsili Arılar, edebiyat ve sanatta sıklıkla düzen, çalışkanlık ve fedakârlık sembolü olarak yer bulur. Bu sembolizm, arıların doğal davranışlarından kaynaklanır: bir kovanın içinde her bireyin belirli bir rolü vardır ve bu roller, topluluğun hayatta kalması için kusursuz bir iş birliği içinde yürütülür. Arılar, bal üretimi, kovanın bakımı
OKUMAK İÇİN TIKLAŞeffaflık, modern dünyanın hem bir ideali hem de bir paradoksu olarak yükseliyor. Her şeyin görünür, erişilebilir ve denetlenebilir olması gerektiği fikri, bireylerden kurumlara kadar her alanda bir talep olarak yankılanıyor. Ancak bu talep, bireyin mahremiyet hakkı, ahlaki sorumlulukların yeniden şekillenmesi ve toplumsal baskının bireyler üzerindeki etkileri gibi derin etik sorular
OKUMAK İÇİN TIKLAArıların Mitolojik ve Ritüel Yansımaları Arılar, insanlık tarihinde yalnızca bal üreticisi olarak değil, aynı zamanda derin anlamlarla yüklü bir sembol olarak yer edinmiştir. Farklı kültürlerde arılar, bereket, topluluk, düzen ve ilahi bağlantının temsilcisi olmuştur. Örneğin, Maya uygarlığında arılar tanrısal bir statüye sahipti çünkü bal, yalnızca besin değil, aynı zamanda ritüellerde
OKUMAK İÇİN TIKLAByung-Chul Han’ın şeffaflık toplumu kavramı, modern dünyanın görünürlük, erişilebilirlik ve açıklık taleplerini merkeze alarak bireylerin, toplumların ve kurumların nasıl dönüştüğünü sorgular. Şeffaflık, yüzeyde güven, eşitlik ve özgürlük vaat ederken, derinlemesine incelendiğinde bireysel özerkliği, toplumsal bağları ve hatta varlığın anlamını tehdit eden bir yapı olarak ortaya çıkar. Güvenin İnşası ve Yıkımı
OKUMAK İÇİN TIKLASinema ve İmgenin Hareketi Gilles Deleuze’ün sinema felsefesi, görüntünün zaman ve hareketle olan ilişkisini yeniden düşünmeye davet eder. Deleuze, sinemayı bir düşünce makinesi olarak ele alır; ona göre sinema, yalnızca hikâye anlatmaz, aynı zamanda algıyı ve bilinci yeniden yapılandırır. Cinema 1: Hareket-İmge ve Cinema 2: Zaman-İmge eserlerinde, hareket-imgeler ve zaman-imgeler
OKUMAK İÇİN TIKLAArıların dünyası, insan toplumlarının karmaşık yapısını anlamak için eşsiz bir mercek sunar. Arı kolonisi, bireylerin değil bütünün hayatta kalışına adanmış bir düzen sergilerken, insan toplumu bireysellik ve kolektivite arasında sürekli bir gerilim yaşar. Kolektif Bilinç ve Arı Zihni Arıların bireysel bilinçten yoksun, ancak kolektif bir zihin gibi hareket etmesi, Carl
OKUMAK İÇİN TIKLASürekli Görünürlüğün Zihinsel Yükleri Şeffaflık toplumu, bireylerin her an görünür ve erişilebilir olmasını talep eden bir düzen yaratır. Byung-Chul Han’ın perspektifinden bakıldığında, bu sürekli görünürlük, bireyin zihinsel sağlığını derinden etkiler. Kişi, sosyal medyada, iş yerinde ya da kamusal alanda kendini sürekli sergilemek zorunda hisseder. Bu durum, bireyde kronik bir kaygı
OKUMAK İÇİN TIKLAGözetimden Şeffaflığa Geçiş Byung-Chul Han’ın şeffaflık toplumu kavramı, Michel Foucault’nun panoptikon modeliyle kıyaslandığında, gözetim toplumunun dönüşümünü anlamak için önemli bir zemin sunar. Foucault’nun panoptikonu, bireylerin merkezi bir gözetim kulesinden sürekli izlendiği bir disiplin toplumu modelini ifade eder; burada bireyler, görülme ihtimaliyle kendi davranışlarını düzenler. Ancak Han, şeffaflık toplumunda gözetimin daha
OKUMAK İÇİN TIKLA