Erasmus, ‘Deliliğe Övgü’ eserinde din adamlarını ve dini uygulamaları nasıl eleştirir?
Erasmus’un “Deliliğe Övgü” (Moriae Encomium) adlı eseri, 16. yüzyılda yazılmış hicivli bir metindir ve bu eserde Erasmus, dönemin toplumsal, siyasi ve dini kurumlarını eleştirir. Özellikle din adamları ve dini uygulamalar, Erasmus’un eleştirilerinin merkezindedir. Erasmus, bu eleştirilerini “Delilik” (Stultitia) adlı alegorik bir karakterin ağzından yapar, bu da esere ironik ve keskin bir ton kazandırır.
Din Adamlarının Eleştirisi:
- Ahlaki Çöküş ve İkiyüzlülük:
Erasmus, din adamlarının ahlaki yozlaşmasını ve ikiyüzlülüğünü sert bir şekilde eleştirir. Din adamlarının dindar görünmeye çalışırken, aslında dünyevi zevkler ve maddi çıkarlar peşinde koştuklarını vurgular. Özellikle kilise liderlerinin lüks içinde yaşamalarını, halktan uzaklaşmalarını ve dini görevlerini ihmal etmelerini eleştirir. - Bilgisizlik ve Cehalet:
Erasmus, din adamlarının çoğunun dini metinleri ve teolojik konuları yeterince bilmediğini, hatta okumadığını belirtir. Bu cehaletin, halkı yanlış yönlendirmeye ve dini istismar etmeye yol açtığını savunur. Özellikle skolastik teolojinin karmaşık ve anlamsız tartışmalarını eleştirir. - Gösteriş ve Şekilcilik:
Erasmus, din adamlarının dini uygulamaları bir gösteriş aracı olarak kullandıklarını ve şekilciliğe saplandıklarını söyler. Örneğin, ayinlerin ve törenlerin içeriğinden çok, dış görünüşüne önem verdiklerini ve bunun gerçek dindarlıktan uzak olduğunu belirtir.
Dini Uygulamaların Eleştirisi:
- Hac ve İndüljans:
Erasmus, hacca gitme ve endüljans (günahların affedilmesi karşılığında para ödeme) gibi uygulamaları eleştirir. Bu uygulamaların, dini bir ticarete dönüştürdüğünü ve insanların manevi arınma yerine maddi çözümler aramasına yol açtığını savunur. - Azizlere ve Kalıntılara Tapınma:
Erasmus, azizlere ve onların kalıntılarına aşırı derecede değer verilmesini eleştirir. Bu tür uygulamaların, Hristiyanlığın özü olan içten iman ve ahlaki erdemlerden uzaklaştırdığını düşünür. - Dini Törenlerin Aşırılığı:
Erasmus, dini törenlerin ve ayinlerin aşırı derecede karmaşık ve gösterişli hale gelmesini eleştirir. Bu törenlerin, insanların gerçek dini duygularını körelttiğini ve dini bir tür gösteriye dönüştürdüğünü savunur.
Genel Eleştiri:
Erasmus’un eleştirilerinin temelinde, dinin özünün unutulduğu ve yerine şekilciliğin, gösterişin ve çıkar ilişkilerinin geçtiği düşüncesi yatar. Ona göre, gerçek dindarlık, içten bir iman, ahlaki erdemler ve insan sevgisiyle ilgilidir. Ancak dönemin kilisesi ve din adamları, bu değerlerden uzaklaşmıştır.
Erasmus’un bu eleştirileri, Reform hareketinin öncülerinden biri olarak kabul edilmesine yol açmıştır. Ancak Erasmus, Martin Luther gibi radikal bir reformcu değildir; daha çok, kilisenin içerden reforme edilmesini savunur. “Deliliğe Övgü”, bu reform çağrısını hicivli bir dille ifade eden bir eserdir.