Anne Arketiplerinin Psikolojik Yönleri

tarihinde gönderilmiş tarafından

Bu bölüm, Anne Arketipleri kavramına odaklanacağız. Bu arketipin psikolojik yönlerini, anne kompleksini (oğul ve kız çocukta) ve son olarak kompleksin olumlu etkilerini inceleyeceğiz.

1. ARKETİP KAVRAMI ÜZERİNE

Jung, Büyük Ana (Great Mother) kavramının karşılaştırmalı din alanına ait olduğunu, ancak psikolojinin daha kapsayıcı olan anne arketipi üzerinde durduğunu belirtir. Jung bir deneyci (ampirisist) olarak, arketipi doğuştan gelen, önceden bilinçli olan ve ruhun bireysel yapısını oluşturan a priori bir faktör olarak ele alır.

  • Arketipler doğası gereği bilinçdışıdır ve kendiliğinden (spontane) olarak, herhangi bir dış etkiden bağımsız bir şekilde yeniden ortaya çıkabilirler.
  • Arketipler içerik açısından değil, biçim açısından belirlenmiştir. Bir arketip, içeriği ancak bilinçli deneyim materyaliyle dolduğunda belirlenir. Arketipin biçimi, kristalin ana sıvıdaki yapısını önceden belirleyen eksenel sistemine benzetilebilir; kendisi ise esasen boş ve tamamen biçimseldir (facultas praeformandi—önceden biçimlendirme yeteneği).

2. ANNE ARKETİPİ

Anne arketipi neredeyse sonsuz çeşitlilikte görünür.

  • Kişisel tezahürleri arasında kişinin kendi annesi, büyükannesi, üvey annesi, bakıcısı veya uzak bir atası bulunur.
  • Figüratif anlamda Tanrıça, Meryem Ana (Virgin), Sophia, Kilise (Church), üniversite, ülke, cennet, dünya, deniz, ay ve madde yer alır.
  • Arketip genellikle bereket ve doğurganlığı temsil eden şeylerle ilişkilidir: bereket boynuzu, sürülmüş tarla, mağara, kuyu, vaftiz teknesi, gül, lotus çiçeği ve mandala (koruma sembolü).

Anne arketipinin ambivalan (ikircikli) doğası vardır ve hem olumlu hem de olumsuz anlamlar taşır:

  • Olumlu yönler: Annelik şefkati, sihirli dişil otorite, aklı aşan bilgelik ve ruhani yücelik, destekleyici ve geliştirici her şey.
  • Olumsuz (Korkunç) yönler: Gizli, karanlık, uçurum, ölüler dünyası, yutan, baştan çıkaran, zehirleyen her şey; cadı, ejderha, mezar ve kâbuslar. Hint felsefesinde bu ikilik, paradoksal Kali figüründe veya Prakriti’nin (madde) üç temel niteliğinde (sattva, rajas, tamas) ifade edilir: iyilik, tutku ve karanlık.

Jung’a göre, annenin çocuklar üzerindeki travmatik etkileri, annenin kendisinden değil, çocuk tarafından anneye yansıtılan ve ona mitolojik bir arka plan kazandıran arketiplerden kaynaklanır.

3. ANNE KOMPLEKSİ

Anne arketipi, psikopatolojiden ödünç alınan anne kompleksinin temelini oluşturur.

I. Oğulun Anne Kompleksi:

Oğuldaki anne kompleksinin tipik etkileri homoseksüellik, Don Juanizm ve bazen iktidarsızlıktır.

  • Cinsiyet farkından dolayı oğulun kompleksi asla saf değildir; her zaman anima arketipinin önemli bir rolü vardır.
  • Olumlu yönleri arasında gelişmiş Eros (dostluk kapasitesi, estetik zevk), öğretmenlik yeteneği (neredeyse kadınsı içgörü ve nezaket sayesinde) ve geçmişin değerlerine bağlılık yer alır.

II. Kız Çocuğun Anne Kompleksi:

Kız çocukta kompleks daha yalın olup, ya dişil içgüdülerin aşırı gelişimine ya da tamamen körelmesine yol açar.

  • a. Annelik Öğesinin Aşırı Gelişimi: Tek hedef çocuk doğurmaktır. Kendi kişiliği önemsizdir ve hayatını başkaları aracılığıyla yaşar; bilinçdışı Eros’u, iktidar arzusu olarak ifade bulur.
  • b. Eros’un Aşırı Gelişimi: Annelik içgüdüsü yok olur, yerine Eros aşırı gelişir. Bu, babayla bilinçdışı ensest ilişkiye yol açabilir. Genellikle evlilikleri yıkma amacıyla hareket eder, zira hedefe ulaştığında ilgisi kaybolur.
  • c. Anneyle Özdeşleşme: Dişil girişim felç olur. Kız, annesine bağımlı, gölge bir varoluş sürer ve annesini bilinçsizce despotça yönetmeye çalışır.
  • d. Anneye Direnç: Aşırı annelik üstünlüğüne karşı konulan ezici direnç. Sloganı: “Yeter ki Anne gibi olmasın!” Tüm içgüdüler olumsuz dirence odaklanır ve kendi hayatını kurmak için kullanılamaz. Anneye (materia olarak) direnç, nesnelere karşı sabırsızlık ve giyimde kötü zevk olarak bile ortaya çıkabilir.

4. ANNE KOMPLEKSİNİN POZİTİF YÖNLERİ

Anne kompleksini sadece hastalık olarak görmek yerine, daha geniş bir anlamda olumlu etkileri de vardır.

  • I. Anne (Mater Natura ve Mater Spiritualis): Arketipin bilincinde kalmak ruhsal hijyen için önemlidir. Aksi takdirde, arketipin enerjisi kaybolur, anne imajına saplanıp kalınır ve kişi kısıtlayıcı rasyonalizme mahkum olur (Déesse Raison).
  • IV. Negatif Anne Kompleksi (Kız Çocukta): Bu tip, nesnellik ve soğukkanlı yargılama yeteneği sayesinde kocasına arkadaş ve danışman olabilir. Genellikle hayatın ikinci yarısında evliliğinde başarılı olma ihtimali en yüksek olan tiptir, çünkü maskülen zihin için duygusal dünyaya köprü kurar.