Yeniden doğuş kavramının çeşitli biçimleri ve bunun psikolojik etkileri
Jung, yeniden doğuş kavramının her zaman aynı anlamda kullanılmadığını belirterek beş ana biçimi sıralar:
- Metempsychosis (Ruh Göçü): Yaşamın, farklı bedensel varoluşlar yoluyla zamanda uzaması. Kişilik sürekliliği garanti değildir (örneğin Budizm’deki karma sürekliliği).
- Reenkarnasyon (Tekrar Bedenlenme): Kişilik sürekliliğini zorunlu kılar; önceki insani varoluşları hatırlama potansiyeli vardır.
- Diriliş (Resurrection): Ölümden sonra insan varoluşunun yeniden kurulması. Varlığın özünde bir değişim (transmutasyon) veya farklı koşullar altında yeni bir varoluş (örneğin corpus glorificationis, “ince beden”) anlamına gelebilir.
- Yeniden Doğuş (Renovatio): Bireysel yaşam süresi içinde yenilenme. Ya sadece işlevlerin iyileşmesi/güçlenmesi ya da özsel dönüşüm (bir ölümlünün ölümsüz, dünyevi bir varlığın ruhani/ilahî bir varlık haline gelmesi, örn: İsa’nın değişimi) anlamına gelir.
- Dönüşüm Sürecine Katılım (Dolaylı Yeniden Doğuş): Bireyin kendisinin dönüşmesinden ziyade, dışarıda gerçekleştiği düşünülen bir dönüşüm ritüeline (örneğin Ayin—Mass—veya pagan gizemleri) katılım yoluyla dolaylı dönüşüm sağlanması.
2. YENİDEN DOĞUŞUN PSİKOLOJİSİ
Yeniden doğuş, duyusal algının ötesinde, tamamen ruhsal bir gerçekliktir. Bu, insan hayatının en muazzam gerçeğidir ve “insanlığın kadim tasdikleri” arasındadır.
Yeniden doğuş deneyimleri iki ana gruba ayrılır:
I. Yaşamın Aşkınlığı Deneyimi:
Yaşamın sürekli dönüşüm ve yenilenme yoluyla devam etmesini deneyimlemek. Bu, inisiye olan kişinin ritüel yoluyla (örneğin Osiris’in parçalanıp dirilmesi ritüeli) yaşamın sürekliliğine şahit olmasıyla gerçekleşir. Dönüşüm dışarıda gerçekleşir.
II. Öznel Dönüşüm:
Kişilikte meydana gelen değişikliklerdir.
- Kişiliğin Azalması: İlkel psikolojide “ruh kaybı” olarak bilinir; canlılıkta ani bir düşüşle kendini gösterir.
- Kişiliğin Büyütülmesi (Inflation): Kişinin, bilinçdışının güçlü bir içeriğiyle özdeşleşmesi sonucu kendini aşırı değerli görmesi.
- İç Yapı Değişikliği: Benlik değerlendirmesinde ani değişimler veya bir “atalar ruhu” (ancestral soul) ile özdeşleşme.
- Grup İle Özdeşleşme: Bireyin benzersizliğini kaybetmesi ve grup psikolojisinin (örneğin Kilise’nin corpus mysticum) parçası haline gelmesi.
- Kült Kahramanı İle Özdeşleşme: Bireyin, kutsal ritüelde dönüştürülen tanrı veya kahramanla özdeşleşmesi.
- Doğal Dönüşüm (Bireyleşme—Individuation): İstenen ya da bilinmeyen, doğal olarak gerçekleşen bir ölüm ve yeniden doğuş süreci. Rüyalar bu süreci duyurur. Bu süreç, kişinin ölümlü yanını, Jung’un Benlik (Self) adını verdiği “içsel ruh dostu” ile yakınlaştırmayı hedefler.
3. DÖNÜŞÜM SÜRECİNİ GÖSTEREN TİPİK SİMGELER
Dönüşüm sürecini gösteren tipik bir simge kümesi, İslam mistisizminde önemli bir rol oynayan Khidr (“Yeşil Olan”) figürünün anlatıldığı Kur’an’ın On Sekizinci Suresi (“Kehf Suresi”) ile örneklendirilir.
- Mağara: Yeniden doğuşun, kuluçkanın ve dönüşümün yeri olan merkezi simgeler. Yedi Uyurlar’ın 309 yıl uyuyup ölümsüzlüğe yaklaşmasıyla ilgilidir.
- Musa: Arayışta olan insanı temsil eder.
- Yeşu (Joshua): Musa’nın “gölgesi” veya “aşağı insanı”dır.
- Unutulan Balık: Musa ve Yeşu’nun “iki denizin buluştuğu yerde” unuttukları bu mütevazı besin kaynağı (balık), bilinçli tutumun tek taraflılığından kaynaklanan içgüdüsel ruhun kaybını simgeler.
- Khidr: Ölümsüz varlık, bu unutulmuş balığın kaybolduğu yerde doğar. Khidr, bilincin kökünü temsil eden ve bilinci enerjiyle besleyen bir bilinçdışı içeriğin kişileşmesidir. Khidr, bilincin ve bilinçdışının daha yüksek birliğini, yani Benliği (Self) temsil eder.
