Asabiyeci – Machado De Assis “delilik küçük bir ada değil, koca bir kıta”

Asabiyeci - Machado De Assis“Bugüne kadar delilik, aklıselim okyanusunda küçük bir ada olarak düşünüldü. Ama ben artık onun hiç de bir ada değil, koskoca bir kıta olduğundan şüpheleniyorum.”

Başarılı bir tıp adamı Simao Bacamarte prestijli kariyerini feda ederek eve döner ve kendini yeni gelişmekte olan psikolojiye adar. Kendini ve doğduğu kenti taçlandırmak için Brezilya’daki ilk psikiyatri merkezini açar, fakat çok geçmeden delilik imarelerini komşularında görmeye başlar…

Karanlık bir mizah ve şiirsel bir dille, ASABİYECİ okuru kimin gerçekten deli olduğuna dair kafa yormaya iter.

Machado de Assis (1839-1908), Brezilyalı şair ve yazar Brezilya edebiyatının en büyüklerinden biri olarak kabul edilir.
(Tanıtım Bülteninden)

Kitabın Künyesi
Asabiyeci
Machado De Assis
Encore / Klasikler Dizisi
Türkçe
104 s. — 2. Hamur– Ciltsiz — 14 x 19 cm
İstanbul, 2016
Çeviri : Elvan Kıvılcım

Machado De Assis Hayatı

machado de assis veya machado olarak da bilinen joaquim maria machado de assis, (d. 21 haziran 1839, rio de janeiro – ö. 29 eylül 1908, rio de janeiro) brezilyalı realist roman yazarı, şair ve kısa hikâyeler yazarıdır.yaşadığı dönemde brezilya dışında yaygın bir üne kavuşamasa da, ölümünden sonra değeri anlaşılmış, brezilya edebiyatının en büyük yazarı olarak kabul edilmiştir. 19. yüzyıl sonu ve 20.yüzyıl başlarında brezilyalı yazarlar üzerinde büyük etkisi olan machado de assis, yapıtlarının yabancı dillere çevrilmesiyle uluslararası bir üne kavuşmuştur. josé saramago, carlos fuentes, woody allen ve susan sontag gibi isimler ona olan hayranlıklarını belirtmişlerdir. ünlü amerikalı eleştirmen harold bloom onu, “şu ana kadarki en büyük siyahi sanatçı” olarak nitelemiştir. bununla birlikte machado de assis, kendisini hiçbir zaman “siyahi” olarak görmemiştir.

Hayatı

Çocukluğu ve Gençliği

joaquim maria machado de assis, 21 haziran 1839 tarihinde, brezilya imparatorluğu’nun başkenti olan rio de janeiro’da doğdu. babası francisco josé de assis melez bir duvar boyacısı, annesi maria leopoldina da câmara machado ise azor adalarından portekizli bir çamaşırcıydı. doğduğu ev senatör bento barroso pereira’nın dul eşi dona maria josé de mendonça barro pereira’ya aitti. dona maria josé ve onun üvey erkek kardeşi joaquim alberto de sousa da silveira, machado de assis’in vaftiz anne-babası oldular. machado’nun ailesi ise onlara olan minnetlerini, çocuklarına ikisinin ismini vererek ödedi. machado’nun bir de kız kardeşi olmuştu, ama bu kardeş genç yaşta öldü.

machado devlet okulunda okudu. iyi bir öğrenci değildi. bir halk kutlaması sırasında yardım ederken father silveira sarmento ile tanıştı. sarmento, onun hem latince öğretmeni hem de dostu olacaktı.

10 yaşındayken annesini kaybetti. babası onu da alarak são cristóvão’ya taşındı. babası orada bir melez olan maria inês da silva ile tanıştı ve 1854 yılında evlendiler. joaquim, sadece kızların eğitim gördüğü bir okula gitmek zorundaydı. neyse ki üvey annesi de aynı okulda şeker yapımında çalışıyordu. akşamları, göçmen bir fırıncıdan fransızca öğrendi. gençlik döneminde, bir kitap dükkanı, gazetesi ve matbaası bulunan francisco de paula brito adlı bir melezle tanıştı. 12 ocak 1855’te francisco de paula, gazetesi marmota fluminense’de joaquim’in şiiri ella’yı (“o”) bastı. joaquim henüz 15 yaşındaydı. ertesi yıl matbaacı çırağı olarak imprensa oficial’da (resmi gazete) işe başladı. burada, gazetenin yöneticisi ve aynı zamanda bir romancı olan manuel antônio de almeida tarafından yazar olma konusunda yüreklendirildi. burada ayrıca bir gazeteci olan ve ileride liberal bir senatör olacak olan francisco otaviano ve yıllar sonra önemli bir cumhuriyetçi hatip olarak ünlenecek olan quintino bocaiúva ile tanıştı.

Yazarlığının İlk Dönemleri ve Eğitimi

francisco otaviano, 1858 yılında machado’yu düzeltmen olarak correio mercantil gazetesinde işe aldı. machado de assis, aynı dönemde marmota fluminense ve diğer birkaç gazete için de yazmayı sürdürüyordu, fakat yazdıklarından çok fazla kazanamıyordu. artık babasıyla da yaşamadığı için çoğu zaman günde tek öğünle yetinmek zorunda kalıyordu.

bu dönemde, ona ingilizce öğreten, yazar ve liberal politikacı josé de alencar ile arkadaş oldu. ingiliz edebiyatından laurence sterne, william shakespeare, lord byron, jonathan swift gibi yazarlardan etkilendi. özellikle laurence sterne’nin, başyapıtlarından biri olarak kabul edilen mezarımdan yazıyorum (memórias póstumas de brás cubas) romanı üzerinde önemli bir etkisi oldu. ilerleyen yıllarda almanca ve eski yunanca da öğrendi.

1860 yılında bocaiúva, onu kendi gazetesi diário do rio de janeir’da çalışması için davet etti. machado bir tiyatro tutkunuydu, bu yüzden de bu dönemde birkaç tiyatro eseri kaleme aldı. oyunları gören arkadaşı bocaiúva’nın yorumu, “senin oyunların okunmayı hak ediyor, oynanmayı değil” şeklinde oldu. yavaş yavaş tanınmaya başlamıştı. yazılarını j. m. machado de assis olarak imzalamaya başladı. bu isim daha sonra machado de assis’e dönüşecekti.

babası francisco de assis 1864 yılında öldü. machado, babasının ölümünü aile yakınlarından öğrenmişti. şiirlerinin bir toplaması olan “crisálidas”ı babasına adadı. bu sırada liberal parti de iktidara gelmiş, machado da partiden bir hami bulma konusunda umutlanmıştı. fakat yardım hiç beklemediği bir yerden, imparator ii. dom pedro’dan geldi. imparator onu 1867 yılında diário oficial’da yönetici yardımcısı olarak işe almış ve ona şövalyelik nişanı vermişti. machado, 1888 yılında şövalyelerden oluşan gül birliği’nin (imperial ordem da rosa)bir üyesi oldu.

Evliliği ve ailesi

1868 yılında machado, kendisinden beş yaş büyük olan carolina augusta xavier de novais ile tanıştı. carolina, o futuro dergisinden meslektaşı faustino xavier de novais’in kız kardeşiydi. machado’nun carolina ile yakınlaşması başlangıçta zor olmuştu, çünkü machado son derece utangaçtı; kısa boyu ve zayıftı, ayrıca da kekemeydi. üstelik carolina’nın ailesi de machado’yla olası bir evliliği onaylamıyordu, çünkü machado bir melezdi, oysa carolina saf avrupa ırkındandı. yine de 12 kasım 1869 yılında evlendiler. hiç çocukları olmadı.

Yazarlığı

machado, bürokratik bir kariyer hedefliyordu. üç yıl sonra tarım bakanlığı’ında bir daire başkanlığı elde etti. bu sırada iki şiir kitabı yayımlandı: 1870’te falenas, 1875’te ise americanas. fakat her iki kitap da pek ilgi görmedi. bunun üzerine machado başka edebi türlerde şansını denemeye karar verdi. romana yöneldi. ressurreição (diriliş) a mão e luva (el ve eldiven), helena ve iaiá garcia (bayan garcia) gibi romantik romanlar yazdı. bu kitaplar halktan ilgi gördüyse de eleştirmenler tarafından bayağı bulundu. tüm bu olanlar ve eski dostu josé de alencar’ın ölümü, epilepsi hastalığının nüksetmesine yol açtı. karamsar, melankolik, ölüme odaklanan bir ruh haline büründü. “kuşkucu ve gerçekçi” olarak nitelenen bir sonraki romanı “mezarımdan yazıyorum”, genellikle bir başyapıt olarak nitelendirilir. 1880’lerin sonuna doğru machado ünlü bir yazar olarak tanınmaya başlamıştı.

köleliğe karşı olmasına rağmen machado bunu hiçbir zaman açıkça belirtmemiştir. politikadan her zaman uzak kaldı, bu yüzden de kölelik karşıtı josé do patrocínio ve yazar lima barreto tarafından politikadan uzak kaldığı, köleliğe karşı tavır almadığı ve beyaz bir kadınla evlendiği için eleştirildi. machado, 15 kasım 1889 yılında monarşinin yıkılmasına oldukça şaşırdı. cumhuriyetçiliğe karşı bir sempatisi yoktu, kendisini hep liberal bir monarşist olarak görmüştü. ii. pedro’ya saygı duymuş, onu “mütevazi, dürüst, iyi eğitim görmüş, vatansever” biri olarak nitelendirmişti. bir komisyon, eski imparatorun portresini kaldırmak için onun çalıştığı devlet dairesine geldiğinde, machado utangaç biri olmasına rağmen onlara karşı koymuş ve “bu resim buraya bir emirle asıldı ve ancak başka bir emirle kaldırılabilir.” demişti.

brezilya cumhuriyetinin doğuşu onu daha eleştirel yapmış, adeta zamanın brezilya sosyetesinin bir gözlemcisi olmuştu. bu dönemden sonraki yapıtları, sadece o dönemin değil, genel anlamda tüm brezilya edebiyatının en büyük romanlarıdır. her biri birer başyapıt olarak kabul edilen quincas borba (filozof köpek,1891), dom casmurro (nalet, dom casmurro, 1899), esaú e jacó(esau ve jacob, 1904), memorial de airesı (aires’in anıları, 1908) gibi yapıtları hem eleştirmenler hem de halk tarafında büyük ilgi görmüştür. 1893 yılında en iyi kısa hikayesi olarak kabul edilen geceyarısı ayini (a missa do galo) yayımlandı.

Son Yılları

machado de assis, joaquim nabuco, manuel de oliveira lima, afonso celso de assis ve alfredo d’escragnolle taunay gibi monarşist arkadaşları ve diğer yazar ve entelektüellerle birlikte brezilya edebiyat akademisi’ni kurdu ve 1897’den 1908’deki ölümüne kadar akademinin ilk başkanlığını yaptı. akademiye düzenli bir merkez tahsis etmesi konusunda hükümet nezdindeki çabaları 1905 yılında karşılığını buldu. bu arada 1902 yılında endüstri bakanlığı’nın muhasebe dairesi başkanlığına atandı. karısı carolina novais 1904 yılında öldü. otuz beş yıllık evliliklerini machado de assis “harika” olarak nitelendirmiştir. karısının ölümünden sonra kendisini iyice yalnız hisseden machado 29 eylül 1908 yılında gece saat 3:20’de ölmüştür.

Eserleri

roman
• 1872 – ressurreição (diriliş)
• 1874 – a mão e a luva (el ve eldiven)
• 1876 – helena
• 1878 – iaiá garcia (bayan garcia)
• 1881 – memórias póstumas de brás cubas (mezarımdan yazıyorum)
• 1891 – quincas borba (filozof köpek)
• 1899 – dom casmurro (nalet, dom casmurro)
• 1904 – esaú e jacó (esau ve jacob)
• 1908 – memorial de aires (aires’in anıları)

öykü
• 1870 – contos fluminenses (rio öyküleri)
• 1873 – histórias da meia noite (geceyarısı öyküleri)
• 1882 – o alienista (psikiyatr)
• 1906 – relíquias da casa velha (eski evin kalıntıları)

şiir
• 1864 – crisálidas
• 1870 – falenas
• 1875 – americanas
• 1901 – poesias completas (bütün şiirleri)

Previous Story

Boğulmamak İçin – George Orwell “İnsanların tepkisizliğine dikkat çeken, savaş karşıtı bir roman”

Next Story

Ayvali – Ayvalık (Dört Yazar, Üç Kuşak, İki Yaka) – Soloup “İki memleketli grafik roman”

Latest from Romanlar

Sarsılmak – Zafer Köse

Sarsılmak, derin ve katmanlı bir roman. Gündelik dilin nüanslarını yansıtan akıcı bir dille yazılmış olması da önemli.Zafer Köse sadece bir depremi değil, toplumsal ve
Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ