Bilimsel sosyalizmin edebiyata yansımasıyla oluşmuştur. ‘Sosyalist gerçekçilik’ kavramı , Proteler Rus Yazarı Derneği’nin ‘diyalektik maddeci’ bir estetik kurmak amacıyla, Gorki’nin yapıtını ve Marx, Engels, Plehanov ve Lenin ‘in parti örgütü ve parti edebiyatı (1905) çalışmalarına dayanarak 1932’de ortaya çıktı. 1934 Kongresi’nde Jdanov’un etkisiyle, sosyalist gerçekçilik, Sovyet Yazarlar Birliği’nin öğretisi haline geldi.
?Sosyalist gerçekçi sanatçı, yaşamının sonuna kadar arayış içinde olacaktır. Bu arayış sürecinde o, her somut içeriğe en uygun biçimi bulmaya, bireyselliğini koruyarak başkalarını taklit ve tekrar etmemeye çaba gösterecektir. (Sosyalist gerçekçi sanatçı) tek bir yasanın, gerçekliği toplumcunun kafası ve gözüyle yansıtma yasasının dışında, mutlak ve değişmez hiçbir sanat kuralı ve ölçü tanımayacaktır.? Nazım Hikmet
Maksim Gorki, Sovyet edebiyatına ?sosyalist gerçekçilik? yönteminin uygulanmasında ve yerleştirilmesinde çok önemli bir yere sahiptir. 1935?te Şçerbakov?a bir mektup yazar Gorki; ?Sosyalist gerçekçiliğin amacı, eski dünya kalıntılarıyla mücadele ederek onların etkilerini ortadan kaldırmaktır. Ama temel görev, yaşamı sosyalist ve devrimci bakış açısıyla tanımaktır.? Gorki, ?Sosyalist Gerçekçilik Üzerine? başlığı altında yazdığı makalesinde Sovyet halkına şunları söyler: ?Geçmişin zehirli, katlanılmaz, kötü etkilerinin, gerektiği biçimde ortaya konması ve anlaşılması için, bunlara şimdi kazanılan başarıların doruğundan, gerçekle ilgili büyük ideallerin yüksekliklerinden bakma yeteneğine sahip olmak gereklidir.
Bu yüksek görüş noktası, edebiyatımıza yeni bir tema kazandıracak, yeni biçimler yaratmasına yardımcı olacak ve bizim için yepyeni bir yönelim ?sosyalist gerçekçilik- yaratacak olan, onurlu ve kıvançlı bir duygu uyandıracaktır.?
Sosyalist gerçekçiliği tanımlayan temel ilkeler vardır. Bunlar, bilimsel sosyalist düşüncenin sanatsal yaratma aracı olarak biçim kazanmasının ilkeleridir. Bir başka deyişle, doğrudan doğruya bilimsel sosyalist dünya görüşünün yansımalarıdır. Evet, sosyalist gerçekçi sanatçı olmak, ?yalnızca bir sınıfın ?işçi ve emekçilerin? savunucusu olma?yı, onların mücadelesini, onların hayatını eksen almayı, onlarla düşünmeyi ve onların kurtuluşunu kendi kurtuluşu olarak görmeyi gerektirir. Bilimsel sosyalist düşünce sisteminin sanatsal yaratım yöntemi, sosyalist gerçekçilik içinde tanımlanmış, uygulanmış ve geliştirilmek, daha ileriye götürülmek üzere şimdi bize miras bırakılmıştır.
?1- Gerçekçi sanat, mücadeleci sanattır. Gerçekliğe ve devindirici güçlere ilişkin, insanlığın gerçek çıkarlarıyla çelişen yanlış görüşlere karşı gerçekçi sanat, sonuna kadar mücadele verir.
2- Gerçekçi sanatçılar, anlamsal olanı, ?somut dünyasal? olanı, büyük anlamda tipik olanı (tarihsel açıdan önem taşıyanı) vurgularlar.
3- Gerçekçi sanatçılar, yeni oluşan ile yok olup gitmekte olan durumları vurgularlar.
4- Gerçekçi sanatçılar, insanların ve insanlararası ilişkilerin içindeki çelişkileri sergilerler ve bunlar hangi koşullar içinde gelişiyorlarsa o koşulları da gösterirler.
5- Gerçekçi sanatçılar, insanlardaki ve ilişkilerdeki değişimlerle ilgilenirler, gerek sürekli ve gerekse bu sürekliliğin vardığı sıçramalı değişimlere eğilirler.
8- Sosyalist gerçekçi sanatçıların, yalnızca ele aldıkları konulara değil, seslendikleri izleyici topluluğuna da gerçekçi bir yaklaşımları vardır.
9 – Sosyalist gerçekçi sanatçılar, seslendikleri izleyici topluluğunun eğitim düzeyini ve sınıfsal niteliğini gözetirler ve sınıf mücadelelerinin durumunu da gözetirler.
10- Sosyalist gerçekçi sanatçılar, gerçekliği, emekçi halkın ve onun bağlaşığı olan sosyalizmden yana aydınların bakış açısından işlerler?.
Brecht?in ?Sosyalist Gerçekçilik Üzerine? başlıklı yazısından bazı maddeler