Eugène Sue, özellikle Les Mystères de Paris (Paris’in Sırları) aracılığıyla Dostoyevski’nin gençlik döneminde önemli bir okuma ve etki kaynağı oldu.

---

1) Sue’un eserinin yaygınlığı ve Rusya’daki resepsiyonu

• Les Mystères de Paris 1842–43 yıllarında feuilleton (seri) biçiminde yayıldı ve Avrupa’nın birçok yerinde büyük halksal/feuilleton popülaritesi yarattı; eser özellikle alt sınıfların ve aydınların ilgisini çekti. Bu yaygın ilgi Rus okurunu da kapsıyordu. (digitalcommons.uri.edu)

2) Belinski ve erken Rus resepsiyonu — Dolaylı fakat güçlü kanal

• Rus edebiyat eleştirmeni V. G. Belinski gibi fikir önderleri Sue’u hızlıca tespit edip yorumladılar; Belinski’nin ve dönemin eleştirmenlerinin Sue hakkındaki yazıları, Rus okuyucuların bu tür Fransız sosyal-feuilleton romanlarına yönelmesinde etkili oldu. Bu entelektüel atmosfer Dostoyevski’nin de Sue’u tanımasına ve ona tepki vermesine aracılık etti. (UCL Discovery)

3) Neyi, nasıl aldı? Tematik ve biçimsel paralellikler

Aşağıdaki temel öğeler Sue’dan (ve genel olarak 1840’ların sosyal-feuilleton türünden) Dostoyevski’nin erken dönem eserlerine doğrudan veya dolaylı olarak geçti:

• Şehiraltı/yeraltı betimlemeleri: Paris’in gizli, sefaletli yüzünü anlatan betimlemeler, Petersburg’un benzer “ikinci yüz” tasvirleri için model sundu. (digitalcommons.uri.edu)
• “Küçük insan” (the ‘little man’) teması: Sefil, görünmez ama ahlaki/insani derinliği olan karakterlerin merkezde olması — Sue’da toplumsal merhamet çağrısı, Dostoyevski’de hem merhamet hem de psikolojik çözümleme olarak belirdi. (Dokumen)
• Sosyal eleştiri ve reform vurgusu: Sue’un romanı doğrudan sosyal adaletsizliğe dikkat çeker; Dostoyevski de gençlik döneminde sosyal eşitsizlikleri ele aldı, ancak bunu giderek daha çok ruhsal ve etik bir çerçeveye oturttu. (digitalcommons.uri.edu)
• Feuilleton/melodramatik yapı ve sürükleyici anlatım: Seri bölümler, sürprizli entrikalar, kurtuluş/kurban motifleri — Dostoyevski erken eserlerinde (kısmen biçimsel olarak) bu anlatı dinamiğini benimsedi; sonra onu derin psikolojik çözümlemeyle harmanladı. (digitalcommons.uri.edu)

4) Dostoyevski’nin “dönüştürmesi” — Sue’dan çok daha öteye gitmesi

• Önemli nokta: Sue, çoğunlukla toplumsal propaganda/melodramla “iyilik/merhamet” çağrısı yaparken, Dostoyevski aynı malzemeyi alıp psikoloji, ahlak felsefesi ve dinsel kurtuluş ekseninde yeniden şekillendirdi. Örneğin Raskolnikov’un içsel hesaplaşması veya Raskolnikov sonrası tövbe/kuruluş figürleri, Sue’nun toplumsal kurtuluş söylemini bireysel, etik ve metafizik bir drama haline getirir. Bu dönüşüm, birçok modern eleştirmen tarafından vurgulanmıştır. (Dokumen)

5) Metin içi etkiler — somut örnekler (kısa)

• Biçimsel etki: feuilleton tarzının bölümlere ayrılmış sürükleyiciliği Dostoyevski’nin erken yayın biçimlerinde hissedilir. (digitalcommons.uri.edu)
• Tema/ton: sokakların ve yoksulların betimlenmesi, “kurtarılmayı bekleyen” karakterler (Sue’da toplumsal kurtuluş, Dostoyevski’de ruhsal kurtuluş). (Dokumen)

---

Tarihsel değerlendirme

• Özet: Eugène Sue, Dostoyevski’nin erken entelektüel çevresinde ve gençlik okuma listesinin önemli bir adını oluşturdu; Sue’un Les Mystères de Paris’inin Rusya’daki yaygınlığı ve Belinski gibi eleştirmenlerin onu öne çıkarması, Dostoyevski’nin bu tür temaları okumasını/duymasını sağladı. Ancak Dostoyevski, Sue’dan aldığı sosyal-melodramatik unsurları bütünüyle yeniden yorumlayıp, psikolojik ve teolojik bir derinliğe taşımak suretiyle özgün bir edebi yol açtı. (digitalcommons.uri.edu)

---