Rıfat Ilgaz, Hababam Sınıfı’nı Stepne (yedek lastik) adıyla ilk kez 25 Temmuz 1956 yılında İlhan Selçuk’un sahibi olduğu Dolmuş adlı mizah dergisinde yayımlanmaya başlar. Ve bölümler halinde 1957 ve 1959 yıllarında kitap olarak basılır. Hababam Sınıfı o kadar sevilirki Rıfat Ilgaz artık ünü kendini aşan kitaba sahip çıkabilmek için adını kullanmaya başlar ancak zaman zaman Rus yazar sanılan Stepne’nin kendisi olduğuna inandırmakta zorluk çeker.
Rıfat Ilgaz, Hababam Sınıfı’nın doğuşunu şöyle anlatır;
“Ben bu eseri İlhan Selçuk’un sahibi olduğu Dolmuş adlı mizah dergisinde küçük hikâyeler şeklinde yazmaya başladım. 1950’li yıllarda… Turhan Selçuk?da resimliyordu. Öyküler çok beğenilince, İlhan devam etmemi söyledi. Aslında bu olaylar Kastamonu Lisesi’nde ve Kastamonu Muallim Mektebi’nde başımdan geçen, çevremde cereyan eden gerçek olaylardı. Ben onları biraz süsledim o kadar… Romanda İnek Şaban, Güdük Necmi, Kalem Şakir, Sidikli Turan, Erkek Sevim vb. tipler gerçek hayatta aynen yaşamıştır. Kel Mahmut öğretmenimizdi. Gerçek adını tabii değiştirdim. İnek Şaban’ın asıl ismi Ahmet’tir, hayattadır ve Safranbolu’da yaşıyor. Hababam Sınıfı 73 öyküden oluşmuş bir romandır.
Yazdıkça gelişmiştir, güzelleşmiştir.
… Güdük Necmi benim. Nihat Dicle hocamız müdür yardımcısıydı ve Kel Mahmut tipinde canlandırdım. Safranbolulu Ahmet’de İnek Şaban oldu. 120 kiloluk bir Tulum Fehmi’miz vardı. Fehmi’ye iki porsiyon yemek çıkardı. Fehmi de Tulum Hayri oldu. Hademe Şerife Hanım, Hafize Ana tipinde canlandı. Fransızcacı Sedat Bey yine aynı rolde.
Badi Ekrem beden hocası Dadaylı Rehmicük’tür.?
Rıfat Ilgaz Hababam Sınıfı’nı yazarken neyi amaçladığını ise şöyle anlatıyor:
“Hababam Sınıfı bir eğitim yergisidir. Mizah beyazdır, olumludur. Mizahta gülme ana öğe değildir. İsteyen ağlar, isteyen güler. Ben yergi yapıyorum, komedi bile düşünmüyorum. Hababam Sınıfı’nda üç şeyin yergisi yapışmıştır: Kopyanın, ezberin, uydurma saygının… Benim mizahım düşündürmeye dayanır. Hababam Sınıfı’nda bize yakışmayan eğitimsel şeylerin yergisini yapıyorum.”
İlhan Selçuk’un çıkardığı Dolmuş adlı dergide yazmaya başlayan Rıfat Ilgaz, yasaklı olduğu için, yazılarında ismini kullanamıyordu; tıpkı derginin diğer yazarları Aziz Nesin ve Çetin Altan gibi… Dolmuş’un parçalarını kendilerine isim olarak almışlardı: Direksiyon, Çamurluk, Vites, Egzoz… Geriye bir tek, yedek lastik anlamına gelen Stepne kalmıştır. Rıfat Ilgaz da yedek lastik anlamına gelen Stepne adını kullanır. Hababam Sınıfı, Dolmuş dergisinde (yazan: Stepne) olarak bir buçuk yıl yayımlanır… Hababam Sınıfı ilk kez 25 Temmuz 1956 yılında yayımlanmaya başlar. Dolmuş Yayınları’nda kitap olarak basılan ilk Hababam Sınıfı’nın kapağında yazarının adı Stepne olarak görülmektedir. Rıfat Ilgaz, Stepne olarak bilinir; okurlar Stepne’yi Rus yazar zanneder, Rusya’daki steplerden çağrışım yaparak…
1959’da Hababam Sınıfı öykülerinin bir bölümünü de Tan Basımevi’nden Haluk Yetiş basar. Artık ünü kendi adını aşan kitaba ileride sahip çıkabilmek için kendi adını koyduran Rıfat Ilgaz’a gelen ilk eleştirilerden biri Dağıtıcı Faruk’a aittir:
“Nerde Stepne, nerde Rıfat Ilgaz? Bırak dostum sen bu işleri!”
“…”
“Rusçan fena değil; doğrusu ilk kitabı çok güzel çevirmişsin!”
“Ben mi çevirmişim? Hangi yazardan? ”
“Hangi yazardan olacak! Stepne’den… Baktın birincisi iyi gitti, ikinciyi de sen yetiştirdin geriden!”
…
Hababam Sınıfı serisinin devamı olan kitaplarda;1972’de Hababam Sınıfı Baskında ve Hababam Sınıfı Uyanıyor, 1975’de Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, en son da 1987’de Hababam Sınıfı İcraatın İçinde yayımlanır.
Karamürsel’de üçüncü sınıf bir otelin odasında Hababam Sınıfı romanını piyese çeviren Rıfat Ilgaz; daktilosu olmadığı için bir köy kâtibi ile dilekçe fiyatı üzerinden (5 lira) anlaşır. Biri okur, diğeri yazar.
1966’da Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu’nca Beyoğlu Küçük Sahne’de ilk kez sahneye konan Hababam Sınıfı’nda o günlerin genç oyuncularından Zeki Alasya, Metin Akpınar; Ercan Yazgan, Ahmet Gülhan ve Suzan Uztan ile birlikte Ali Yalaz, Ulvi Uraz ve Zihni Küçümen oyuncu kadrosunda yer alırlar. Oyun 3 ay boyunca kapalı gişe oynar.
İşin ilginç yanı oyunun en önemli kahramanı İnek Şaban?ı genç bir bayanın, Suzan Uztan’ın oynamasıdır;. Suzan Uztan rolünü o kadar başarılı oynar ki kadın olduğunu kimse anlayamaz.
Hababam Sınıfı’nın filme çekilmesi de oldukça maceralı olmuştur. Zamanın sansür kurulu üyelerinden öğretmen kökenli Mualla Hanım, “Ben öğretmene “kel” dedirtmem” diyerek karşı çıktığı için, senaryoya uzun süre izin verilmemiştir. Romandaki Kel Mahmut tipinde ağır basan kişi Rıfat Ilgaz’ın Kastamonu Muallim Mektebi’nden öğretmeni Nihat Dicle’dir. Nihat Dicle, filmi televizyonda izledikten sonra öğrencisi Rıfat Ilgaz’a bir mektup yazar:
“Bu mektubu yazmaktaki birinci sebep, geçen akşam televizyonda çok kıymetli eseriniz olan Hababam Sınıfı filmini seyretmek olmuştur. Daha önce tüm akrabalarım ve blok komşularımız bu filmi seyretmişlerdi. Bana verdiğiniz Kel Mahmut rolünden dolayı size minnettarlığımı, takdirlerimin, gurur ve iftihar duygularımı iletmektir amacım. Ne yapacağımı bilemiyorum. Yalnız televizyon gibi bir yayın aracında eserinizi tüm memleket bireylerinin iftiharla seyretmesi kâfidir. Sağ olunuz, var olunuz. Duygularımı takdirlerinize bırakıyorum.”
Kaynaklar
Asım Bezirci, Rıfat Ilgaz (Çınar Yayınları)
Mehmet Saydur, Bizde Yaşadık, Rıfat Ilgaz?lı Yıllar (Çınar Yayınları)
Aydın Ilgaz, Sınıf’ın Efsanesi (Çınar Yayınları)
Hababam Sınıfı filmlerinden önce Beyoğlu Küçük Sahne’de 1966’da Zeki Alasya, Metin Akpınar, Ercan Yazgan, Ahmet Gülhan ve Suzan Uztan, Ali Yalaz, Ulvi Uraz ve Zihni Küçümen gibi zengin bir oyuncu kadrosundan oluşan Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu’nca sahneye konur.
1974’te ilk filmi çekilen Hababam Sınıfı o güne dek görülmemiş bir başarı gösterir ve altı filmi daha çekilir.
Hababam Sınıfı Yönetmenleri
Ertem Eğilmez
* Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1974)
* Hababam Sınıfı Uyanıyor (1975)
* Hababam Sınıfı Tatilde (1976)
* Hababam Sınıfı Güle Güle (1981)
Kartal Tibet
* Hababam Sınıfı Dokuz Doğuruyor (1978)
* Hababam Sınıfı Merhaba (2004)
Ferdi Eğilmez
* Hababam Sınıfı Askerde (2005)
* Hababam Sınıfı 3,5 (2006)
2006 Kasım ayında Çınar Yayınları tarafından Hababam Sınıfı kitabının ilk basımının 50. yıldönümü için özel baskısı 2000 adet yayımlanmıştır.
