Filmlerde çok görmüşüzdür: Yerde bilincini kaybetmiş halde yatan kişi üzerine eğilmiş biri elleriyle hastanın göğsüne bastırıyor, sonra ağzından ya da burnundan nefes üflüyor ve hasta öksürerek uyanıp gözlerini açıyor. Hasta kurtulmuş, biz de rahatlamış oluruz.
Peki gerçek hayatta da böyle midir? Kalp masajı, kalbi aniden durduğu için vücuda kan pompalanamadığında, beyin oksijensiz kalmasın diye başvurulan bir ilkyardım uygulamasıdır. Amacı kalbi yeniden çalıştırmak değil, hastanın akciğerlerine oksijen pompalayarak beyin hasarını önlemektir. Kalbi yeniden çalıştırmak için genellikle elektroşok uygulamak gerekir.
Yardım gelene kadar
Tıbbi yardım gelinceye kadar hastaya kalp masajı uygulamaya devam etmenin nedeni budur. Bu uygulama zaman kazandırır. Ancak sıkı ve hızlı yapılması gerektiğinden yapan kişiyi kısa sürede yorar. Bu yüzden yere yerleşirken pozisyonunuzu iyi ayarlamak ya da başkalarıyla dönüşümlü yapmak gerekir. Kalp masajı sonucu hastanın nabzını yeniden hissetmeye başladıysanız, zaten kalp zayıf da olsa önceden beri atıyordur.
Hasta hemen kendine gelmediyse merak etmeyin. Bu sizin kalp masajını yanlış yaptığınız anlamına gelmez. Bilincini yitirmiş birinin kalp masajının ardından hemen kendisine gelmesine nadir rastlanır. Yani bu uygulama hiç de televizyon filmlerinde görüldüğü gibi hızlı ve başarılı sonuç vermez.
Kalp masajının başarısı, yaşanan bölge ve tıbbi yardımın ne kadar erken geldiğiyle ilgilidir. Birçok ülkede yapılan araştırmalar kıyaslandığında başarı oranı New York’ta yüzde 5.35 iken Almanya’nın Heidelberg kentinde yüzde 37’dir.
Nasıl yapmalı?
Kalp masajının en iyi yöntemi konusunda da tartışmalar yıllardır devam ediyor. Önceleri göğse elle 15 kez bastırıp sonra ağızdan iki kez suni teneffüs uygulama ve bu işlemin yardım ulaşıncaya kadar devam ettirilmesi öneriliyordu. 2005’te birçok sağlık kuruluşu, göğse 30 kez baskı uyguladıktan sonra iki kez suni teneffüs önerisini gündeme getirdi. Fakat son araştırmalar suni teneffüsün bile gerekli olmayabileceğini, göğse baskı uygulamanın tek başına yeterli olabileceğini gösteriyor. Bu bilgi, suni teneffüs uygulamak istemediği için ilkyardıma yanaşmayanlar açısından teşvik edici olabilir.
Fakat 12 yaşın altındaki çocuklara kalp masajı yapmak gerektiğinde ağızdan suni teneffüs hala tavsiye ediliyor.
Kalp masajı yaparken hız önem taşıyor. Ritmik bir şekilde dakikada en az 100 kez göğse bastırmak gerektiği belirtiliyor.
Manken üzerinde suni teneffüssüz kalp masajı uygulamasını görmek için tıklayın (video İngilizcedir).
[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=xUYhK102m9k#t=59[/youtube]
Kime uygulanmalı?
Kalp masajının hangi durumda uygulanacağından emin olmadığı için müdahaleden geri duranlar açısından ise ihtiyaç olmadığı halde masaj uygulamanın zararı olmadığı söyleniyor. Kişi gözlerini açıp sizi itinceye kadar devam edebilirsiniz.
Dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden biri, hastanın son nefes alma çabasını nefes almaya başlaması şeklinde düşünüp uygulamayı durdurmamaktır. Bu acılı nefes alma çabası hastanın gözünüzün önünde ölmesine işaret ediyordur.
Manken üzerinde kalp masajı uygulama eğitimi alırsanız göğse ne kadar sıkı bastırmak gerektiğini fark edeceksiniz. Bazen kalp masajının ardından hasta göğüs ağrısından şikâyet edebilir, hatta kaburga kırıldığı bile görülmüştür. Ama buna değer. Yaptığınız masajla bir insanı belki doğrudan hayata geri döndürmeyeceksiniz ama başkasının onu kurtarması için şans verecek, zaman kazandıracaksınız. Aslında bu da hayat kurtarmaktır.
Not: Bu makalenin içeriği yalnızca genel bilgi verme amaçlıdır ve sağlık görevlilerinin tavsiyelerinin yerine geçecek şekilde ele alınmamalıdır. BBC kendi dışındaki internet sitelerinin içeriğinden sorumlu değildir.
Claudia Hammond
BBC Future 30.01.2015