Kamburun Tekinsiz Evreni: Şule Gürbüz’ün Grotesk Dünyasında Freud’un Uncanny Kavramı ve İnsan Ruhunun Bastırılmış Yüzleri
Şule Gürbüz’ün Kambur adlı eseri, insanın varoluşsal çatlaklarını, bedensel ve zihinsel deformasyonlarını grotesk bir evrende işleyen bir başyapıttır. Eser, Freud’un “tekinsiz” (uncanny) kavramıyla derin bir bağ kurar; tanıdık olanın birdenbire yabancılaşması, bastırılmış olanın rahatsız edici bir aşinalıkla geri dönüşü, karakterlerin iç dünyasında ve anlatının dokusunda belirgindir. Bu metin, Kambur’un grotesk evrenini Freud’un tekinsiz kavramı üzerinden kuramsal, metaforik, sembolik, felsefi, antropolojik ve sanatsal bir perspektifle ele alarak, insan ruhunun bastırılmış yönlerinin nasıl açığa vurulduğunu inceler. Eserin karakterleri, bedensel kusurları ve toplumsal dışlanmışlıkları aracılığıyla, insanlığın evrensel yarasını ve bastırılmış arzuların tekinsiz yankılarını temsil eder.
Bedensel Kusurun Aynası: Kamburun Grotesk Temsiliyeti
Kambur’un başkarakteri, fiziksel deformasyonuyla toplumsal normların dışında bir varoluş sürer. Kamburluk, yalnızca bedensel bir kusur değil, aynı zamanda metaforik bir yük, insan ruhunun taşıdığı görünmez ağırlıkların sembolüdür. Freud’un tekinsiz kavramı, tanıdık olanın (insan bedeni) birdenbire yabancılaşmasıyla (kamburluk) ilişkilendirilebilir. Karakterin bedeni, hem kendi benliğine hem de topluma yabancıdır; bu, Freud’un bastırılmış olanın geri dönüşü olarak tanımladığı tekinsizliği somutlaştırır. Kambur, toplumun estetik ve ahlaki normlarına uymayan bir “öteki”dir ve bu ötekilik, insan ruhunun kabul edilmeyen, bastırılmış yönlerini yüzeye çıkarır. Karakterin bedeni, adeta bir ayna gibi, insanın kendi kusurlarını görmekten kaçındığı gerçekliği yansıtır. Bu yansıma, antropolojik bir perspektiften, insanın “normal” ve “anormal” arasındaki sınırları nasıl inşa ettiğini sorgular. Grotesk beden, hem trajik hem komik bir ikiliği barındırır; Bakhtin’in karnaval ruhuna benzer şekilde, kambur hem gülünç hem de ürkütücüdür.
Dilin Sınırları: Söyleyemediklerin Ontolojik Krizi
Şule Gürbüz’ün anlatı dili, Kambur’da felsefi ve dilbilimsel bir sorgulamanın aracıdır. Anlatıcı, “Ben söyleyemediklerimim” diyerek, dilin gerçekliği temsil etme konusundaki yetersizliğine işaret eder. Bu ifade, Freud’un tekinsiz kavramıyla bağlantılıdır; çünkü bastırılmış olan, dil aracılığıyla tam olarak ifade edilemez, ancak tekinsiz bir rahatsızlık hissiyle geri döner. Anlatıcının suskunluğu, insan ruhunun bastırılmış arzularını ve korkularını gizleyen bir perde gibidir. Dilbilimsel açıdan, bu suskunluk, anlamın sürekli ertelendiği postmodern bir evreni yansıtır. Felsefi olarak ise, anlatıcının “söyleyemedikleri” varoluşsal bir krizin göstergesidir: İnsan, kendini ifade edemediği ölçüde yabancılaşır. Kamburun dünyası, bu yabancılaşmanın grotesk bir sahnesidir; karakterler, dilleriyle değil, sessizlikleriyle konuşur. Bu sessizlik, insan ruhunun bastırılmış yönlerinin tekinsiz bir şekilde ortaya çıkışını simgeler.
Toplumsal Dışlanmışlığın Tekinsiz Yüzü
Kambur’un karakterleri, toplumsal normların dışında kalarak, Freud’un tekinsiz kavramının sosyopolitik bir yansımasını sunar. Toplum, “normal” olanı yüceltirken, kambur gibi “anormal” addedilenleri dışlar. Bu dışlanma, bastırılmış olanın geri dönüşüyle tekinsiz bir karşılaşma yaratır. Kambur, toplumun bastırdığı kusurların, ötekileştirdiği bireylerin somut bir temsilidir. Antropolojik olarak, bu dışlanma, insan topluluklarının “öteki”yi inşa ederek kendi kimliklerini tanımlama çabasını gösterir. Karakterin, “Benden kayıtsız kalınması ile benden nefret edilmesi arasında bir seçim yapmam istense, tereddütsüz nefreti seçerim” sözü, toplumsal kayıtsızlığın tekinsizliğini vurgular. Nefret, en azından bir varoluşun tanınmasıdır; kayıtsızlık ise yok sayılmaktır. Bu, insan ruhunun bastırılmış yönlerinin, toplumsal aynada görünmez kılınmasının yarattığı varoluşsal bir yaranın ifadesidir.
Groteskin Estetiği: Trajik ve Komik Arasında
Grotesk, Kambur’un estetik omurgasını oluşturur ve Freud’un tekinsiz kavramıyla sanatsal bir bağ kurar. Grotesk, tanıdık olanın (insan bedeni, toplumsal düzen) yabancılaşmasıyla ortaya çıkar; bu, Freud’un “rahatsız edici aşinalık” tanımına uygundur. Kamburun bedeni, hem gülünç hem de korkutucudur; bu çift değerlilik, groteskin özünü yansıtır. Sanatsal açıdan, Gürbüz’ün anlatısı, klasik estetik normlarını altüst eder. Kambur, ne güzel ne de çirkindir; o, estetik kategorilerin ötesinde bir varoluştur. Bu, insan ruhunun bastırılmış yönlerinin, sanat aracılığıyla açığa vurulduğunu gösterir. Grotesk estetik, trajik olanla komik olanın birleştiği bir alan yaratır; kamburun acısı, hem hüzünlü hem de absürttür. Bu absürtlük, Freud’un tekinsiz kavramıyla ilişkilidir; çünkü bastırılmış olan, beklenmedik ve rahatsız edici bir şekilde geri döner.
Varoluşsal Yaranın Alegorisi
Kambur, insan varoluşunun evrensel yaralarını alegorik bir anlatıyla işler. Kamburluk, yalnızca bireysel bir kusur değil, insanlığın ortak yüküdür. Freud’un tekinsiz kavramı, bu alegoriyi derinleştirir; kambur, insanın bastırılmış korkularının, arzularının ve kusurlarının bir metaforudur. Felsefi açıdan, kambur, varoluşun anlamsızlığına karşı bir duruşu temsil eder. Anlatıcının, “Yerden yüksekliğimin bu gülünç santimleri yüzünden, yaşama da ölüme de sizlerden daha yakınım” sözü, varoluşsal bir ironiyi yansıtır. Bu ironi, insan ruhunun bastırılmış yönlerinin, tekinsiz bir şekilde yüzeye çıkışını simgeler. Alegorik olarak, kambur, insanın kendi benliğiyle yüzleşmekten kaçındığı gerçekliğin bir sembolüdür. Bu yüzleşme, Freud’un tekinsiz kavramının özünde yatar: Tanıdık olan, birdenbire yabancılaşır ve bastırılmış olan geri döner.
İnsan Ruhunun Bastırılmış Yüzleri
Kambur’un grotesk dünyası, insan ruhunun bastırılmış yönlerini açığa çıkarır. Freud’un tekinsiz kavramı, bu açığa vurmayı anlamlandırmanın anahtarıdır. Karakterlerin bedensel ve zihinsel deformasyonları, bastırılmış arzuların, korkuların ve kusurların tekinsiz bir yansımasıdır. Psikanalitik açıdan, kambur, bilinçdışının yüzeye çıkışının bir temsilidir. Toplumsal normlar, bu bilinçdışını bastırmaya çalışsa da, kamburun varlığı bu bastırmanın başarısızlığını gösterir. Antropolojik olarak, kambur, insanın “öteki”yi dışlayarak kendi kimliğini inşa etme çabasının bir eleştirisidir. Felsefi olarak ise, kambur, varoluşun anlamsızlığına ve insanın bu anlamsızlıkla yüzleşme cesaretine dair bir sorgulamadır. Şule Gürbüz, Kambur’da, insan ruhunun bastırılmış yönlerini, grotesk bir evrende ve tekinsiz bir anlatıyla ortaya koyar. Bu evren, hem bireysel hem de evrensel bir yaranın aynasıdır.
Kambur, Şule Gürbüz’ün kalemiyle, insan ruhunun en karanlık ve bastırılmış köşelerini aydınlatan bir eserdir. Freud’un tekinsiz kavramı, bu eserin grotesk dünyasını anlamlandırmanın kapısını aralar. Kamburun bedeni, dili, sessizliği ve toplumsal dışlanmışlığı, bastırılmış olanın tekinsiz geri dönüşünü simgeler. Bu, yalnızca bireysel bir yaranın değil, insanlığın ortak bir yarasının hikayesidir. Eser, okuyucuyu, kendi benliğinin tekinsiz aynasıyla yüzleşmeye davet eder.
