ANSELMO LORENZO
Kısa süre sonra bir evin önünde durduk. Kapıda saygın, muhterem görünümü olan yaşlı bir adam belirdi.
Ona doğru ilerledim ve mahcup bir saygıyla, Enternasyonalin İspanya Federasyonu delegelerinden biri olarak kendimi tanıttım. Beni kucakladı, alnımdan öptü ve İspanyolca sevgi sözleriyle eve davet etti. İşte bu adam Karl Marx’tı.
Aile çoktan yataklarına çekilmişti, bana nazik bir tatlılıkla kendi elleriyle nefis yiyecekler ikram etti. Sonra çay içtik ve uzun bir süre devrimci düşünceler, propaganda ve örgütlenme üzerine konuştuk. Marx, İspanya’da eriştiğimiz noktadan çok memnun kaldı.
Belki konuşa konuşa konuyu tükettik, belki de saygın evsahibim, söyleşmeyi kendisinin yeğlediği konuya doğru genişletmek istedi, bilemiyorum, ama ayrıntılı ve köklü bilgilere sahip olduğu İspanyol yazını üzerine konuştu. Çok yakından bildiği antik tiyatromuz, tarihimiz, değişiklikleri ve gelişmeleri konusunda söyledikleri karşısında şaşkınlığa düştüm. Calderon, Lope de Vega, Tirso ve öteki büyük ustaların, yalnızca İspanyol tiyatrosunun değil, Avrupa dramasının ustaları olduğunu söylemesi, özet bir analiz ve bana çok doğru gelen bir değerlendirmeydi.
Bu büyük adamın yanında, kendimi çok, ama çok küçük hissetmekten alıkoyamadım. Gene de büyük bir çaba harcayarak, bilisizliğim konusunda acınacak bir izlenim [sayfa 403] bırakmamayı denedim ve Calderon’la Shakespeare’i bilinen biçimde karşılaştırıp Cervantes’i andım. Marx tüm bunlardan büyük bir görkemle sözetti ve ustaca yapılmış Hidalgo de la Mancha (Don Kişot) konusundaki hayranlığını belirtti.
Anselmo Lorenzo, “Reminiscences of the First International”
Remmiscences of Marx and Engels, Moscow 1956, pp. 289-90.
KAYNAK KİTAP
Yazın ve Sanat Üzerine
Karl Marx, Friedrich Engels
Sol Yayınları
Çeviren: Öner Ünalan