Otizmli Yetişkinlere İlişkin İlk İzlenimler Üzerine Çalışma

tarihinde gönderilmiş tarafından

Makale Başlığı: Otizmli Yetişkinlere İlişkin İlk İzlenimler Otizmli ve Otizmli Olmayan Gözlemciler Arasında Farklılık Gösterir mi?
Yazarlar: Kilee M. DeBrabander, Kerrianne E. Morrison, Desiree R. Jones, Daniel J. Faso, Mike Chmielewski, Noah J. Sasson
Yayın: Yetişkinlikte Otizm (2019), DOI: 10.1089/aut.2019.0018

Çalışmanın Amacı

Bu çalışma, otizmli ve otizmli olmayan (tipik olarak gelişen, TD) yetişkinlerin, otizmli ve TD bireyler hakkında nasıl ilk izlenimler oluşturduğunu ve bu izlenimlerin otizm tanısı bilgisiyle değişip değişmediğini anlamayı hedefliyor. Özellikle, otizmli bireylerin diğer otizmli bireyleri nasıl değerlendirdiğini ve sosyal etkileşim istekliliklerinin TD bireylerden farklı olup olmadığını araştırıyor.

Yöntem

  • Katılımcılar:
    • Uyarıcı Katılımcılar: 20 otizmli ve 20 TD yetişkin, sosyal davranışlarını gösteren 10 saniyelik videolarla temsil edildi. Videolar, katılımcıların bir TV programına neden seçilmeleri gerektiğini anlattığı bir görevden alındı.
    • Değerlendiriciler: 32 otizmli ve 32 TD yetişkin, bu videoları izleyerek değerlendirme yaptı. Katılımcılar cinsiyet ve ırk açısından eşleştirildi, ancak yaş ve IQ’da küçük farklılıklar vardı.
  • Prosedür:
    • Değerlendiriciler, videoları izledi ve her bir uyarıcıyı 6 özellik (tuhaflık, çekicilik, iddialılık, sevimlilik, güvenilirlik, zeka) ve 4 sosyal ilgi maddesi (takılma, yanına oturma, sohbet etme, yakınında yaşama) üzerinden puanladı.
    • Videoların yarısında uyarıcının otizm tanısı belirtildi, yarısında belirtilmedi.
  • Analiz: Çok seviyeli modelleme kullanılarak, değerlendiricilerin (otizmli/TD) ve uyarıcıların (otizmli/TD) tanıları ile tanı etiketinin etkisi incelendi.

Bulgular

  1. Genel İzlenimler:
    • TD değerlendiriciler, otizmli bireyleri TD bireylere göre daha olumsuz değerlendirdi (daha garip, daha az çekici, daha az iddialı).
    • Otizmli değerlendiriciler, genel olarak daha olumlu izlenimler bildirdi, ancak onlar da otizmli bireyleri TD bireylere göre birkaç özellikte (tuhaflık, çekicilik, iddialılık) daha az olumlu değerlendirdi.
    • Farklılık: Otizmli değerlendiriciler, TD bireylerden farklı olarak, otizmli bireylerle sosyal etkileşime daha fazla ilgi gösterdi. Özellikle otizmli bireylerle takılma ve sohbet etme konusunda en yüksek ilgiyi bildirdiler.
  2. Tanı Etiketinin Etkisi:
    • TD değerlendiricilerde, otizm tanısı açıklandığında otizmli bireylere yönelik izlenimler iyileşti (daha az garip, daha sevimli göründüler).
    • Otizmli değerlendiricilerde ise tanı bilgisi izlenimleri değiştirmedi; hatta otizmli bireyler tanı belirtildiğinde biraz daha garip olarak algılandı.
    • Yorum: Otizmli değerlendiriciler, ya otizmli bireyleri tanı olmadan da fark edebiliyor ya da tanı bilgisi onların izlenimlerini TD bireyler kadar etkilemiyor.
  3. Sosyal İlgi:
    • Otizmli değerlendiriciler, otizmli bireylerle sosyal etkileşime TD değerlendiricilerden daha istekliydi. Bu, otizmli bireylerin birbirine daha fazla sosyal bağ kurma eğiliminde olduğunu gösteriyor.

Sonuçlar ve Katkılar

  • Ne Bulundu?
    • Otizmli ve TD bireyler, otizmli bireylerin sosyal sunumlarını (ör. tuhaflık, daha az iddialılık) benzer şekilde algılıyor. Ancak otizmli bireyler, bu özellikleri sosyal etkileşime engel olarak görmüyor ve otizmli bireylerle daha fazla bağ kurmaya istekli.
    • Tanı bilgisi, TD bireylerin önyargılarını azaltıyor, ancak otizmli bireylerin izlenimlerini pek değiştirmiyor.
  • Ne Katıyor?
    • Bu çalışma, otizmli bireylerin sosyal farklılıkları TD bireylerle aynı şekilde fark ettiğini, ancak daha kapsayıcı bir tutum sergilediğini gösteriyor.
    • “Çift empati sorunu” teorisini destekliyor: Otizmli bireyler, otizmli insanlarla daha iyi bağ kurabiliyor, çünkü benzer deneyimler paylaşıyorlar.
    • Otizm farkındalığının, TD bireylerde önyargıyı azalttığını doğruluyor.

Sınırlamalar

  • Örneklem çoğunlukla erkek ve Kafkasyalıydı; zihinsel engelli bireyler dahil edilmedi.
  • Küçük örneklem, bazı etkilerin tespitini sınırladı.
  • Otizmli değerlendiricilerin bazıları uyarıcıları tanıyordu, bu da sonuçları etkilemiş olabilir.
  • Yaş ve IQ farklılıkları, analizlerde kontrol edilse de, gruplar arasında başka farklar olabilir.

Pratik Etkiler

  • Otizmli Bireyler İçin: Otizmli bireylerin birbirleriyle daha fazla etkileşime girmesi, sosyal bağları güçlendirebilir ve yalnızlıklarını azaltabilir.
  • Toplum İçin: TD bireylerde otizm farkındalığını artırmak, otizmli bireylere karşı önyargıyı azaltabilir ve sosyal kabulü artırabilir.
  • Gelecek Çalışmalar: Daha çeşitli örneklemlerle (kadınlar, farklı ırklar, zihinsel engelli bireyler) bu bulguların genellenip genellenmediği test edilmeli.

Günlük Dilde Ne Demek İstiyor?

Bu çalışma, otizmli ve otizmli olmayan (normal gelişim gösteren) insanların, birbirlerini ilk gördüklerinde nasıl değerlendirdiklerini araştırıyor. Şunu soruyor: “Otizmli insanlar, diğer otizmli insanları farklı mı algılıyor? Onlarla tanışmak, konuşmak isterler mi?”

Ana Fikirler (Basitçe):

  • Herkes Otizmli İnsanları Farklı Görüyor: Hem otizmli hem de otizmli olmayan insanlar, otizmli bireyleri genellikle daha “garip” veya “daha az çekici” buluyor. Bu, toplumun genel algılarından (ör. otizmli insanların davranışları farklıdır) etkileniyor olabilir.
  • Otizmli İnsanlar Daha Kapsayıcı: Otizmli bireyler, otizmli insanları diğerlerine göre daha az olumlu görse de, onlarla arkadaşlık kurmaya, konuşmaya veya vakit geçirmeye daha istekli. Yani, “Evet, farklılar, ama bu benim için sorun değil, tanışmak isterim” diyorlar.
  • Tanı Bilgisi Önemli (Ama Herkes İçin Değil): Otizmli olmayan insanlar, birinin otizmli olduğunu öğrendiklerinde daha az yargılayıcı oluyor (ör. “Aa, bu yüzden böyle davranıyor, tamam”). Ama otizmli insanlar için bu bilgi pek fark yaratmıyor; ya zaten otizmi fark ediyorlar ya da bu bilgi onların görüşlerini değiştirmiyor.
  • Otizmli İnsanlar Birbirine Daha Kolay Bağlanıyor: Otizmli bireyler, diğer otizmli insanlarla daha kolay anlaşabiliyor. Çünkü benzer deneyimleri paylaşıyorlar, birbirlerini daha iyi anlıyorlar. Bu, onların yalnız hissetmemesi için önemli.
  • Toplumun Öğrenmesi Gerekiyor: Otizmli olmayan insanlar, otizm hakkında daha fazla bilgi sahibi olursa, otizmli bireylere karşı daha az önyargılı oluyor. Bu da otizmli insanların toplumda daha rahat hissetmesine yardımcı olabilir.

Neden Önemli?

  • Otizmli insanlar, toplumda sık sık yanlış anlaşılıyor ve bu onların iş, arkadaşlık veya sosyal hayatlarını zorlaştırıyor. Bu çalışma, otizmli bireylerin birbirleriyle daha iyi bağ kurabileceğini gösteriyor. Ayrıca, otizmli olmayan insanların önyargılarını azaltmak için otizm hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaları gerektiğini söylüyor. Mesela, otizmli birinin davranışlarının “farklı” olduğunu bilmek, onları daha az yargılamalarına yardımcı oluyor.
  • Özetle: Otizmli insanlar, otizmli arkadaşlarla daha rahat olabilir. Toplum da otizmi daha iyi anlarsa, herkes için hayat daha kolay olur.

Ne Yapılabilir?

  • Otizmli bireyler için sosyal gruplar veya etkinlikler düzenlenirse, birbirleriyle bağ kurmaları kolaylaşabilir.
  • Okullarda, iş yerlerinde otizm farkındalığı artarsa, otizmli insanlar daha az dışlanır ve daha çok kabul görür.