Yayın dünyasına yeni giren ve polisiye romanlar yayınlama iddiası taşıyan ?Labirent Yayınları?; ?Ejder Cinayeti? ve ?Kış Cinayeti?ni Ekim ayı içerisinde ?Pipo Serisi? adı altında yayımladı.
?Polisiye Roman Yazmanın 20 Kuralı?nı, bu yazın türü ile ilgili olanlar bilirler. Asıl adı Willard Huntington Wright olan S.S. Van Dine tarafından 1928 yılında kaleme alman bu “kurallar?, bugün dahi popülerdir ve dikkate alınırlar.
Willard Huntington Wright, aslında bir edebiyat eleştirmenidir ve polisiye roman ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Ancak 1923 yılında rahatsızlanınca çalışmalarına ara vermek zorunda kalır ve bu arada dinlenirken bir iddiaya göre, iki yıl içinde 2.000 polisiye roman okur. Bu kadar okumanın sonunda da 1928 yılında önce ?Büyük Dedektiflik Romanları? başlıklı bir antoloji hazırlar, da ?katil kim? türü polisiyeler için ?Polisiye Roman Yazmanın 20 Kuralı?nı kaleme alır. Wright tüm bunların sonunda da polisiye roman yazmaya başlar. Ancak ?saygın? bir edebiyat eleştirmeni olarak romanlarında kendi adım kullan(a)maz. Bu nedenle romanlarım ?S.S. Van Dine? imzası ile yayınlar. Ama tüm önlemlerine rağmen ?yakalanır? ve diğer ?saygın? edebiyat eleştirmenleri tarafından sert bir şekilde kınanır!
Görünen o ki, yazar, ölümünden 73 yıl sonra Türkiye?de de şeytanın bacağım kırdı. Yayın dünyasına yeni giren ve polisiye romanlar yayınlama iddiası taşıyan ?Labirent Yayınları? Ejder Cinayeti? ve ?Kış Cinayeti?ni Ekim ayı içerisinde ?Pipo Serisi? adı altında yayımladı.
1. ve 2. Dünya Savaşı arasındaki dönemden polisiye romanların altın çağı olarak da bahsedilir. ?Katil kim? türünün tanınmış yazarları arasında yer alan S.S. Van Dine da bu dönemin klasik temsilcilerindendir. Ernest Mandel, Hoş Cinayet/Polisiye Romanın Toplumsal Bir Tarihi (Yazın Yayıncılık) adlı eserinde Van Dine için, ?polisiye roman yazarları içinde en allame olanıydı ama onun bu allameliği, kahramanı Philo Vance?ı çekilmez bir karakter yapmıştır,? demektedir.
?Kara roman? okulunun ustalarından Raymond Çhandler ise ?Baisit Bir Sanat: Cinayet? isimli makalesinde dedektif Philo Vance?dân polisiye roman tarihinde ?en e- şekçe yaratılmış bir tip? olarak bahseder. (Tabii bu ağır ve insafsız dememiz gereken eleştiri ?kara roman? ile ?katil kim? türleri arasında bitmeyen tartışma ile de ilgilidir. Daha doğrusu ?kara roman? ustalarının diğer türün ?gerçekçilikten? uzak olduğu yönündeki eleştirilerinin bir parçasıdır.)
Gerçekten de Philo Vance okuyucu için zor bir karakterdir. Neredeyse her konuda bıktırıcı bir bilgiye sahiptir. Vance için tüm zamanların en ?snob? dedektifi olduğu söylenir. Van Dine?nin anlatıcı olarak yer aldığı romanlarda bölge savcısı donuktur, polis memurlarının ise pek hayal gücü olduğu söylenemez. Aslında fazla da haksızlık etmemek gerekir. Çünkü Vance o kadar ?parlak?tır ki, diğer karakterlerin böylesine sönük kalması kaçınılmazdır.
Yazarın bu hali edebiyat eleştirmenliği dönemindeki seçmeciliğinden kurtulamamasına bağlanır. Öyle ki, kitapları polisiye romanlarda pek görülmeyen bir şekilde, bol dipnotludur. Philo Vance?ın olayları çözüm tarzı da biraz Sherlock Holmes?u biraz da Hercule Poirot?u anımsatmaktadır.
Polisiye roman keyfinin ve heyecanının bir nebze dahi azalmaması için konusundan bahsedilmesi pek hoş karşılanmaz. Bu nedenle, bizim de bahsetmemiz söz konusu olamaz. Ancak söylemek gerekiyor ki, Van Dine esas olarak, karakterinin yukarıda bahsedilen ?olumsuz? özellikleri nedeni ile okunmalıdır. Onu klasik yapan da budur.
Kitaplarının kurgusu sağlam ancak karmaşıktır. Ayrıntılara özel bir önem vermektedir. Zaten çözüm de bu ayrıntılarda gizlenmiştir. Eleştirmenler Van Dine?nin polisiyelerini yazarla okuyucu arasındaki bir satranç maçı olarak tanımlamışlardır. Dedektifimiz Philo Vance?a ise ilk kitaptan sonra alışmanız, İkincisinden sonra benimsemeniz ve üçüncü kitabı bekler hale gelmeniz büyük olasılıktır.
Bir de Labirent kitaplarının çevirisinin oldukça özenli olduğunu söylememek olmaz. Çevirmenlerin yalnızca dili bilmesi değil aynı zamanda polisiye sever olmaları da okumayı oldukça keyifli hale getiriyor.
Bilgütay H. Durna
(SoL Gazetesi Kitap Eki, 20.11.2012)