Memurlar Mı Kapıkulları Mı ? Siz Hala Kapıkululaştıramadıklarımızdan Mısınız ?
Memur ve kapıkulu, Osmanlı İmparatorluğu’nun ve modern Türkiye Cumhuriyeti’nin yönetim ve bürokrasi yapısında önemli yer tutan iki farklı kavramdır. Bu iki kavram arasındaki ilişkiyi ve farklılıkları anlamak için, öncelikle kapıkulu sisteminin ne olduğunu incelemeliyiz.
Kapıkulu: Devşirme Sistemi ve Mutlak Sadakat
Osmanlı Devleti’nde kapıkulu, doğrudan padişaha bağlı olan, düzenli maaş alan ve sürekli hazır bulunan askeri ve idari sınıfa verilen addır. Kapıkulu sınıfı, özellikle devşirme sistemi ile oluşturuluyordu. Bu sistemde, Osmanlı tebaası Hristiyan ailelerin çocukları küçük yaşta toplanır, sıkı bir eğitimden geçirilerek tamamen devlete ve padişaha sadık bireyler olarak yetiştirilirdi.
Kapıkulu askerleri ve bürokratları, padişahın şahsi mülkü olarak kabul edilir, evlenmeleri ve başka bir işle uğraşmaları yasaktı. Tek varlıkları padişahtı ve ona olan mutlak sadakatleri sayesinde ordunun ve bürokrasinin en kilit noktalarına kadar yükselebilirlerdi. Onların görevi, devletin ve padişahın otoritesini korumak, genişletmek ve merkezi otoriteyi sağlamlaştırmaktı.
Memur: Modern Bürokrasinin Aygıtı
Bugünkü memur, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olan ve devlete bağlı kamu hizmetlerini yürüten profesyonel çalışanlardır. Modern bir devletin bürokratik aygıtını oluşturan memurlar, kamu yönetimi ve hizmetlerinin sürekliliğini sağlar.
Memurlar, devşirme sistemi gibi etnik veya dini kökenlere dayalı bir sistemle değil, genellikle KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) gibi liyakat temelli sınavlarla belirlenir. Onların devlete olan bağlılıkları kanunlarla ve etik ilkelerle tanımlanır. Memurlar, bireysel olarak bir padişaha değil, kamuoyuna ve yasalara karşı sorumludurlar.
Kapıkulu ve Memur: Farklılıklar ve Benzerlikler
| Özellik | Kapıkulu | Memur |
| Yasal Dayanak | Pençik ve Devşirme Sistemi | 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu |
| Bağlılık | Padişaha Mutlak Sadakat | Devlete ve Yasalara Sadakat |
| Statü | Köle statüsünde (Hukuken “kul”) | Profesyonel kamu görevlisi |
| İş Güvencesi | Padişahın inayetine bağlıdır, ancak güçlü bir hiyerarşi ve geleneksel kurallar vardır. | Yasalarla güvence altına alınmıştır (İdari Yargı) |
| Amaç | Merkezi otoriteyi korumak, isyanları bastırmak, devleti genişletmek | Kamu hizmetlerini tarafsız ve etkili bir şekilde yürütmek |
| Aile/Sosyal Hayat | Evlenmeleri ve özel mülk edinmeleri yasaktır (istisnalar hariç) | Sosyal ve aile hayatları tamamen serbesttir |
Kapıkulu sistemi, modern memuriyetten daha totaliter ve merkezî bir yapıya sahiptir. Kapıkulu’nun amacı, padişahın iradesini doğrudan ve sorgusuz uygulamaktı. Modern memur ise hukukun üstünlüğüne bağlıdır ve görevi kanunları uygulamaktır.
Bu iki kavram arasındaki en önemli fark, modern memurun, bir şahsa değil, yasalara ve devlete karşı sorumlu olmasıdır. Kapıkulu, devleti bir kişinin iradesi olarak görürken, memur devleti bir kanunlar bütünü olarak görür.
