Başkalarını Anlamak İçin Önce Kendini Çözümle: Psikanalizde Öz-Analizin Gücü
Bir hastayı, bir yazarı, bir edebi karakteri veya kültürel bir objeyi psikanalitik açıdan anlamaya çalışırken, ne kadar nesnel kalabiliriz? Analiz koltuğunun bir tarafında oturmak, öteki tarafı tüm çıplaklığıyla görebileceğimiz anlamına gelir mi?
Daniel Rancour-Laferriere, “Öz-Analiz Başka-Analizi Geliştirir” başlıklı makalesinde, bu sorunun cevabının “Hayır” olduğunu iddia ediyor. Yazara göre, “öteki” kim olursa olsun, o ötekiyi psikanalitik olarak anlamak, ancak kendi psikolojik malzememizi sürekli inceleyerek mümkün olabilir. Tıpkı bir cerrahın ameliyattan önce ellerini yıkaması gibi, psikanalistin de zihnini “temizlemesi” şarttır.
Freud’un Mirası: En Büyük Buluşlar İç Gözlemden Doğdu 💡
Psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’un kendisi de bu durumun en büyük kanıtıdır. Freud, psikanalizi icat ettiği 1895-1901 yılları arasında yoğun bir öz-analiz sürecindeydi. Rüyalarından, anılarından ve iç çatışmalarından yola çıkarak çalışıyordu.
Rancour-Laferriere’e göre, Rüya Çalışması, Oidipus Kompleksi, Bilinçdışı gibi psikanalizin en temel ve verimli kavramlarının büyük bir kısmı, Freud’un kendi öz-analizindeki ilerlemeler bağlamında ortaya çıkmıştır. Kendi aktarımlarının ve çarpıtmalarının tehlikelerine karşı sürekli bir panzehir olarak, yaşamı boyunca öz-analizine devam etmiştir.
Schreber Vakası ve Bilimsel Keşifte Yansıtmanın Rolü
Öz-analizin entelektüel keşfe nasıl yol açtığına dair en çarpıcı örnek, Schreber Vakası‘dır.
Freud, paranoid sanrılarının arkasında yatan şeyin homoseksüel arzular olduğunu öne sürdü (hâkimin “Bana zulmediyor” korkusunun bilinçdışı düzeyde “Onu seviyorum” anlamına geldiği tezi). Bu tartışmalı iddia, deneysel psikolojide büyük ölçüde doğrulanmıştır.
Peki Freud bu keşfi nasıl yaptı?
Makale, Freud’un, Schreber’in hatıralarını incelerken, Wilhelm Fliess ile yaşadığı yoğun ilişkinin yol açtığı kendi homoseksüel meşguliyetlerini çalıştığını gösteren özel mektuplarına atıf yapıyor. Freud, bir paranoyak gibi takıntılı olduğu Fliess ile ilişkisini öz-analizinde aşmış ve bu süreçte Schreber’in durumunu “aydınlatmıştır.”
Bu durum bize şunu gösterir: Analistin kendi kişisel çatışmaları ve yansıtmaları (projection), nesnel gerçeklikle ilgili büyük bilimsel keşiflere yol açabilir. Freud, kendi sorununu Schreber’in sorunlarına yansıttı, ancak gördüğü şey yalnızca bir yanılsama değildi; aynı zamanda paranoyanın altında yatan evrensel bir mekanizmanın kapısıydı.
Edebiyatın Analisti de Koltuğa Oturmalı 📝
Bu ilke, sadece klinisyenler için değil, uygulamalı psikanaliz alanında, özellikle de edebiyat eleştirisinde çalışan akademisyenler için de geçerlidir.
Bir edebiyat araştırmacısı, bir metni psikanaliz ederken:
- Aktarımların Farkındalığı: Metne, yazara veya karaktere karşı geliştirdiği aktarımların (transference) farkında olmalıdır. Bir esere karşı duyulan aşırı sevgi veya öfke, analizi çarpıtabilir.
- Zihinsel Çöpü Temizlemek: Öz-analiz, eleştirmenin nesnel psikanalitik anlayışa müdahale edebilecek kendi zihinsel çöpünü (ön yargıları, çözülmemiş çatışmaları) bertaraf etmesine yardımcı olur.
Öz-analiz hiçbir zaman tamamen bitmez; Freud’un dediği gibi, asemptotiktir (bir noktaya yaklaşır ama asla tam olarak ulaşamaz). Ancak bu sınırlı içgörüler bile, entelektüel keşifler için son derece önemlidir.
Öz-Analizin Yolu: Günlük Tutmak 📓
Öz-analizi kolaylaştırmanın en pratik yolu ise günlük tutmaktır. Günlük, iç diyaloğunuz için somut, harici bir alan sunar ve gerçek bir ikinci kişinin (terapistin) varlığını gerektirmeden, iç dünyanızla sohbet etmenizi sağlar.
Sonuç: Bir eserin ya da bir insanın bilinçdışını anlamak isteyen herkesin, ilk olarak kendi bilinçdışının labirentlerinde yolculuk etmesi gerekir. Bir teorinin gücü, sadece dış dünyaya sunduğu kanıtlarda değil, o teoriyi oluşturan zihnin dürüstlüğünde ve öz-bilgisinde yatar.
Kendi iç diyalogunuzu başlatmak için bir “Günlük” tutmayı veya yazılı bir “Öz-Analiz Yöntemi”ni araştırabilirsiniz.
https://psyartjournal.com/article/show/rancour_laferriere-self_analysis_enhances_other_analysis
