Bir yüzyıldan fazladır milliyetçilik akımlarıyla kaynayan Balkanlar’da son büyük savaş 1912’de Osmanlı Devleti ile Balkan İttifakı arasında patlak verir. Savaşın dolaylı aktörlerinden Rusya’dan 1905’teki devrim girişiminin ardından Sibirya’ya sürülen ve oradan Viyana’ya kaçan Lev Troçki, muhalif yayın organlarından Kievskaya Misl gazetesi adına cepheye gönderilir.
1909’dan beri Balkan ülkeleriyle Osmanlı Devleti’ni yakından takip eden Troçki, savaş boyunca harp muhabirliğinin en güzel örnekleri arasında kabul edilen onlarca makale yazar.
Bu makalelerde askeri manevralar, harekât ayrıntıları, muharebelerin ve cephedeki çatışmaların teknik ayrıntıları ön planda değildir. Troçki bu ayrıntılardan çok, onların gerisinde yatan siyasal, toplumsal ve ekonomik çatışmaları görür ve analiz eder. Bulgar sansürüyle Rus basınının Türklere karşı yürüttüğü yanlış bilgilendirme kampanyasını kıyasıya eleştirir.
Çağımıza damga vurmuş devlet adamı ve düşünürlerden olan Troçki’nin analiz yeteneğiyle uzak görüşlülüğü, bu kitaptaki pek çok saptamasında ve değerlendirmesinde dikkati çekmektedir. Daha 1909’da Kievskaya Misl’de Balkanlar’ın, Avrupa’nın Pandora kutusu olduğunu yazmış; 14 Ekim 1912 tarihli yazısında, emperyalist devletlerin ve Balkan politikacılarının izlediği siyasetlerin trajik bir felakete, “Bir Avrupa savaşından başka bir anlam taşımayacak, bütün Avrupa çapında bir kuvvet ölçme denemesine” yol açabileceği uyarısında bulunmuştur… (Tanıtım Bülteninden)
Troçki Balkan Savaşları’nı anlatıyor – Ayca Yılmaz
(22.12.2012, Radikal Kitap)
Balkan Savaşları, Troçki’nin Balkanlar ve savaş üzerine yazdığı yazılardan oluşuyor.
Lev Troçki, hiç kuşkusuz, 20. yüzyıla damgasını vuran önemli isimlerden biri. 1917 Bolşevik İhtilali’nin Lenin’le birlikte iki önemli isminden biri. Kızıl Ordu’nun kurucusu ve komutanı. İhtilalin ardından patlak veren iç savaşın kazanılmasında en büyük pay onun… Oysa Troçki asker değil… Matematik öğretmeni, o matematiği değil de devrimci olmayı seçince, “Dünya yeri doldurulabilir bir siyasetçi kazanmış olabilir ama yeri doldurulamaz bir matematikçi kaybetti,” mealinde bir laf etmişti…
Peki, matematik ve hukuk eğitimi alan ve 38 yaşındayken, dünyanın gördüğü en büyük devrimin iki önemli liderinden biri haline gelen bu adam, nasıl olmuştu da, imkansızlıklar içinde Kızıl Ordu’yu kurup Çar?ın generallerini alt etmeyi başarmıştı? İşte bu işin sırrı Balkan Savaşları?nda gizlidir. Troçki, sürgündeyken para kazanıp hayatını idame ettirmek için yazılar yazdığı ?Kievskaya Misl?den gelen teklif üzerine savaşın seyrini izlemek ve oradan izlenimlerini yazmak için Balkanlar?a gitti. Gözlem ve analiz yeteneğini birleştirerek, askerlik mesleğini öğrendi. Kızıl Ordu?nun kuruluşu ve zaferi, belki de kaderin Troçki?yi sürüklediği bu ?gazetecilik? faaliyetinin bir sonucuydu…
Okumamız için üç neden var
Aslında Troçki?nin ismi de Troçki değil… 1879 yılında doğan Lev Davidoviç Bronştayn, henüz öğrencilik yıllarında bir bahçıvan kulübesindeki tartışmalarda Marksist fikirlerle tanıştı ve devrimci mücadeleye atıldı. Güney Rusya İşçi Birliği adında gizli bir örgütün kurucuları arasında yer aldı. Marksist fikirleri yaymak için broşürler ve bildiriler kaleme alınca, Çarlık polisi tarafından tutuklanıp, hapse konuldu ve iki yıl boyunca hapiste kaldı. Hapisten sonra Sibirya?ya sürüldü. Bütün ömrü sürgünde geçecek bir adamın, ilk sürgünüydü bu. Sibirya?da da devrimci çevreler içinde çabucak öne çıktı ve Lenin tarafından Londra?ya, RSDİP?in (Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi) Avrupa?da çıkartılan dergisi Iskra?nın yazı kuruluna katılmaya çağrıldı. Sibirya?dan Londra?ya kaçması için gereken sahte isim olarak, Odessa cezaevindeki gardiyanlardan birine ait olan Troçki ismini seçmişti Lev Davidoviç Bronştayn. Ve yine kaderin acı bir cilvesi olarak, o Çarlık gardiyanının adıyla, Rus İhtilali?ne liderlik etti!..
Balkan Savaşları, Troçki?nin Balkanlar ve savaş üzerine yazdığı yazıları derliyor. Sadece ?Kievskaya Misl?de yayımlanmış olanlar değil, Pravda ve başka kaynaklar taranarak bulunan yazılar da yer alıyor. Troçki?nin bu kitabı Türkiye?deki okur için birkaç bakımdan çok önemli. Birincisi, eski Osmanlı coğrafyasında geçen yüzyılda birbirini takip eden tüm savaşlar neredeyse bir yüzyıl sonra aynen tekrarlanıyor. Balkanlar tarumar oldu. Ardından Mağrip ülkelerinde hâlâ süren isyan dalgaları patlak verdi ve Libya savaşı yaşandı. Şimdi savaş çanları Ortadoğu?da çalıyor ve ?umalım yanılsınlar- ?yeni bir dünya savaşı? lafları ediliyor. Eski Osmanlı coğrafyasındaki savaşların izini takip ettiğimizde, hem bugünü idrak edebilmek kolaylaşıyor, hem de savaşın korkunçluğunu.
İkincisi, her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının almış olduğu ?resmi tarih? dersinden farklı bir bakış, farklı bir paradigma var kitapta. Osmanlı?dan Balkanlar?a bir bakışın yerine, Balkanlar?dan Osmanlı?ya bakıyor Troçki ve emin olun, bu bakış bölgeye sinmiş olan milliyetçi perspektiflerden çok farklı. O dönemki Slav basınının aksine Troçki, tek yanlı bir bakışın dışına çıkıyor. Böylelikle, Türkiye?deki hakim ?resmi tarih?in aksine ?hain Slavlar? ya da Slav dünyasındaki hakim ?resmi tarih?in aksine ?katil Türkler? yok kitapta.
Üçüncüsü yine bugünle ilgili… Her yerde duymaya alıştık, bir ?İttihatçı kafa? lafıdır aldı yürüdü. İttihatçıları, iktidara gelmiş ve yozlaşmış hallerinden yola çıkarak itibarsızlaştırmaya uğraşan geniş bir ?entelijensiya?dan söz etmek mümkün. Hatta bunların içinde kendine ?Troçkist? diyenler bile var. İşte Troçki?nin ?Balkan Savaşları? kitabı biraz da bu sebeple iyice okunmalı…
Kitabın Künyesi
Balkan Savaşları
Lev Davidoviç Troçki (Leon Trotskiy)
İş Bankası Kültür Yayınları / Anı
Çeviri: Tansel Güney
İstanbul, Aralık2012, 1. Basım
656 sayfa