Freud’un “Leonardo da Vinci ve Çocukluk Anısı” Kısa Bir Bakış
Freud’un “Leonardo da Vinci ve Çocukluk Anısı” (Alm. Eine Kindheitserinnerung des Leonardo da Vinci, 1910) adlı çalışması, sanatçının iç dünyasına psikanalitik bakışla yaklaşan ilginç ve tartışmalı bir incelemedir.
🧩 Freud’un Temel Argümanları ve Analizi
- Çocukluk Anısı / Vulture (Avulotoğlu) Fantazisi
Freud, Leonardo’nun çocukken beşiğindeyken bir kuşun (Freud “avulotoğlu” yani “vulture / akbaba” olarak yorumladığı) gelip kuyruğuyla dudaklarını oynattığını (“açtığını”) anlatan bir metne dayanır. (Vikipedi)
Freud bu hatırayı, annesinin memesinden emme temasıyla ilişkilendirir ve bu erken fantazinin Leonardo’nun erotik gelişiminde sembolik rol oynadığını öne sürer. (Vikipedi) - Seksüel Baskı ve Süblimasyon
Freud, Leonardo’nun cinsellikle doğrudan ilişkiler yaşamaktan kaçındığını (ya da engelleme eğilimi gösterdiğini) öne sürer. Onun yerine bu erotik enerjiyi bilimsel araştırmaya, sanatsal yaratımına kanalize ettiğini, yani sübmasyon yoluyla dönüştürdüğünü savunur. (A R T L▼R K)
Yani cinselliği içeriden bastırılmış, dışa doğru bilgi tutkusu haline dönüşmüş bir enerji olarak yorumlar. (A R T L▼R K) - Çift Anne Motifi
Freud, Leonardo’nun hayatında “iki anne figürü” olabileceğini tartışır. Biyolojik annesi ile babasının eşi gibi davranan kadının rolü, Leonardo’nun iç dünyasında karışık anne figürleri olarak tezahür edebilir. (A R T L▼R K)
Bu, özellikle eserlerinden biri olan Sant’Anna, Meryem ve Çocuk tablosundaki “iki kadın figürü”nü bu psikodinamik referansla birlikte yorumlar. Freud, tablodaki kumaş kıvrımlarında bir “akbaba silüeti” görmeye çalışır ve bu sembolik geri çağrıyı çocukluk anısıyla ilişkilendirir. (Vikipedi) - İncelik, Erteleme, Eksik Tamamlama Eğilimi
Freud, Leonardo’nun pek çok eserini tamamlamadan bırakmasını, “inceleme tutkusu ile sanat üretimi arasındaki çatışma” biçiminde yorumlar. Bilişsel, bilimsel araştırma isteği o kadar ağır gelir ki, sanatçı projeleri arasında denge kuramaz. (ia902907.us.archive.org)
Başka bir deyişle, eserler arası geçiş, araştırma takıntısı, eserlerin tamamlanmamışlığı — bunları psikoseksüel çatışmanın dışavurumu olarak görür. (ia902907.us.archive.org)
🔍 Eleştiriler ve Sorunlar
- Tercüme / Kuş Türü Yanlışı
Freud’un yorumunun kritik zayıflıklarından biri, hatalı tercüme meselesidir: Leonardo’nun anısında geçen “nibbio” (İtalyanca: milan / bir tür yırtıcı kuş) kelimesi, Freud tarafından “avulotoğlu / akbaba” (Vulture) olarak çevrilmiştir. (Vikipedi)
Bu çeviri yanlışı, Freud’un mitolojik ve sembolik bağlantı kurma yönündeki argümanlarının sarsılmasına neden olmuştur. (dbu.edu) - Tarihsel Verinin Azlığı / Belirsizlik
Leonardo’nun erken çocukluğu, aile yapısı ve kişisel yaşamıyla ilgili sağlam kaynaklar azdır. Freud’un psikobiyografisi, birçok varsayıma, sembolik yorumlara dayanır. (dbu.edu)
Bu yüzden Freud kendisi de bu incelemenin “kesin sonuçlar” üretmediğini, materyalin eksikliği nedeniyle sınırlı kalacağını belirtir. (dbu.edu) - Spekülatif Bağlantılar / Kuramsal Yük
Kritik yazarlar, Freud’un yorumlarını “kuramsal yüklemelerle dolu spekülatif okuma” olarak görür. Özellikle cinsellik, annelik sembolizmi ve erteleme gibi temaların Leonardo’nun sanat pratiğiyle çok doğrudan ilişkilendirilmesi eleştirilir. (jcfar.org.uk) - Eleştiri: Önceden Tasarlanmış Sonuçlara Yaklaşım
Bazı eleştirmenler, Freud’un zaten psikoseksüel yorumlarına uygun bir yanılgı/temsil aradığına — biyografi ve psikoloji arasında doğrulamaya açık bir eğilim içinde olduğuna — dikkat çeker. Yani Freud’un teorik önkabulü, analizini belirli yönlere çekmiş olabilir. (jcfar.org.uk)
🧩 Önemli Kavramlar Freud’un Leonardo İncelemesinde
- Pathography: Freud eseri bir “psikobiografi” ya da pathography olarak adlandırır — büyük insanların yaşamına psikanalitik yaklaşımla bakma çabasıdır. (dbu.edu)
- Narsisizm / Narcissistic Choice: Leonardo’nun kendine yönelmiş yaratıcılığı, Freud’a göre narsisistik yönelimlerle bağlantılıdır. (jcfar.org.uk)
- Süblimasyon: Cinsellik baskısı yerine bilgi tutkusu ve sanatsal üretim olarak dönüşmüş enerji. (A R T L▼R K)
