Üç sayısı öyküde önemli bir yer tutmaktadır. Öykü üç bölümdür. Gregor’un odasına açılan üç kapı vardır. Ailesi üç kişiden oluşur. Öyküde üç hizmetçiyle karşılaşırız. Üç kiracının üçü de sakallıdır. Samsa’ların üçü de mektup yazar. Simgelerin önemini abartmamaya büyük özen gösteriyorum, çünkü simgeyi bir kitabın sanatsal çekirdeğinden çekip gösterdiniz mi, kitabın tadına varmak imkânı ortadan kalkar. Bunun nedeni de sanatsal simgeler olduğu kadar bayat, sahte hattâ budalaca simgeler de olmasındandır.
Kafka’nın psikonaliz ve mitologya yorumlarında, sıradan zekâlara pek çekici gelen bu seks ve mitologya karışımı, pek moda ama pek cılız simgelerden bol bol bulacaksınız. Başka bir deyişle simgeler özgün olabileceği gibi aptalca ve bayat da olabilir. Sanatsal bir başarının soyut simge değeri onun o kor gibi yanıp duran güzelim varlığına baskın çıkmamalıdır.
İşte, Değişim’de simgesel olmaktan çok işaret ya da açıklama niteliğindeki tek örtük anlam da üç sayısının vurgulanmasıdır. Aslında teknik bir anlamı vardır bunun. Teslis, üç dizeden oluşan kıta, üçlü akor, üç kanatlı resim, bütün bunlar, örneğin gençlik, olgunluk ve yaşlılık gibi üç evreyi gösteren üç resim ya da buna benzer üçlü konular kadar iyi bilinen sanatsal biçimlerdir. Örneğin Kafka öykünün başındaki üç odayla tam bir üç kanatlı resim etkisi yaratmaktadır; oturma odası, Gregor’un yatak odası, kız kardeşin odası; Gregor ortadaki odada bulunmaktadır. Dahası, üçlü örgü bir oyunun üç sahnesini hatırlatmaktadır. Son olarak da Kafka’nın düşsel anlatısının mantığa, uygunlukta ayak dirediği unutulmamalıdır. Tez, antitez, sentez üçlüsünden daha mantığa uygun ne olabilir? Demek ki Kafka’nın «üç» simgesini estetik ve mantıki anlamları açısından değerlendirmeli ve cinsel mitologyacıların Viyana’lı büyücü doktoru yönlendirmesi sonucu uydurdukları anlamlara hiç yüz vermemeliyiz.
Vladimir Nabokov
Edebiyat Dersleri
KAFKA Değişim, 161, 162.sayfa
Çevirenler: Fatih Özgüven Nihal Akbulut
Ada Yayınları