Joseph Heller’in 1961 yılında yayımladığı başyapıtı Madde 22 (Catch-22) adlı romanı; savaşı, yaşamın acımasızlığını, iktidarın yeri geldiğinde nasıl bir canavara dönüştüğünü büyük bir başarıyla gözler önüne seriyor. Yalnız bildiğiniz savaş romanlarından değil. Her savaş romanı içinde trajediler barındırır elbet; yine de çoğu bir tür zaferi anlatır: Neyin ve kimin zaferi olduğu belli olmayan bir zaferi! Bu tür eserlerden farklı olarak, Heller, bize sadece ve sadece savaşın ne kadar saçma bir şey olduğunu anlatıyor. İçine girdiğimiz kısır döngüye ışık tutuyor ve savaşı alaya alıyor.
Josep Heller, İkinci Dünya Savaşı’na pilot olarak katılmıştı. Madde 22, İkinci Dünya Savaşı’nı İtalya’daki bir Amerikan hava üssünde yaşanılanlar üzerinden komik olaylar eşliğinde anlatırken savaşın acımasızlığı ve saçmalığını sergileyen savaş karşıtı bir romandır.
1961?de yayımlanmasının ardından Heller’i büyük bir üne kavuşturmuş, yalnızca ABD?de on milyonluk satış rakamına ulaşmış, pek çok dile çevrilmiş, Mike Nichols tarafından sinemaya uyarlanmıştır. Bu romanda karşımıza çıkan savaştan sağ salim kurtulmaktan başka derdi olmayan pilot yüzbaşı Yossarian tipi, Haşek’in Aslan Asker Svayk’ı kadar komik ve savaşı simgeleyecek kadar ünlüdür. Savaşmamak için 22. Maddeye, yani deliliğe sığınmaya çalışan Youssian, 60’ların savaş karşıtı gençliğinin ruhunu taşıyordu. Öyle ki, 2002 yılında yapılan büyük bir anketle düzenlenen 20. yüzyılın En İyi Kurgu Karakteri Listesi’ndeki 100 karakter arasına 22. sıradan seçilecekti.
Madde 22 bugüne kadar okuduğunuz hiçbir romana benzemiyor. Kendine has bir mantığı, bambaşka karakterleri var. Joseph Heller’ın acı gerçekleri sipsivri bir alayla iğnelediği bu 20. yüzyıl klasiğini okurken savaşı, yaşamın acımasızlığını, iktidarın yeri geldiğinde nasıl bir canavara dönüştüğünü görüp kimi zaman korkacak kimi zaman kahkahalar atacaksınız.
2. Dünya Savaşı sırasında Amerikan ordusunda bombardıman pilotu olarak görev yapan Yossarian’ın öyküsü, çivisi çıkmış bir dünyanın küçücük bir modeli aslında. Okurken bugün dünyada yaşananlarla kitaptaki öykü arasındaki bağlantıyı kurup aslında ne kadar absürd, çılgın, ürkütücü ve kin dolu bir dünyada yaşadığınızı fark edeceksiniz.
Kitabın Künyesi
Madde 22 (Catch 22) – Joseph Heller
Çeviren: Niran Elçi
İthaki Yayınları,
Baskı Tarihi: Mayıs 2006
618 sayfa
