Nietzsche, vicdanın “en yüce, neredeyse insanı hayrete düşüren tezahürü” olan özgürleşmiş bireyin vicdanını, bir insandaki en yüce ve en değerli olan şeye bağlamakla kalmaz, insanoğlundaki bu en yüce ve en değerli şeyi de, eziyet ve zulme bağlar. İnsanın kendini onaylama hakkı, vicdana dayanır; vicdan bir hafıza yetisi, değişmeyen bir kimlik ve eylemleri belli ölçüde düzenli öngörülebilir olan bir benlik veya tin önvarsayar. Bununla birlikte, hafıza ve zaman içinde değişmeyen bir kimlik; doğanın veya tanrının bahşettiği yetenekler değil, sonradan kazanılan özelliklerdir (oysa hafıza yetisi ve sürekli bir kimlik sonradan kazanılan özellikler değil, birer yetenektir).
Nietzsche’ye göre, hafıza sosyal yaşamın temel talep ve yasaklarını, isyankâr arzuların hükmettiği benliklere acı vererek dayatan korkutucu ve zalim (özellikle dini) ritüeller aracılığıyla gelişir. Nietzsche bir parça bile ampirik kanıt araştırmamasına veya sunmamasına rağmen, “eski ceza yasalarımız” üzerine yapılacak bir incelemenin şunu açığa çıkardığını iddia eder; toplu, uygar yaşam insanların zorla kendilerini amiller olarak görmeye mecbur bırakılmasına, değişmez bir özkimlik taşımaya zorlanmasına ve kendi eylemlerini hatırlayıp onların sorumluluğunu üstlenecek şekilde disipline sokulmasına dayanır. ve
Ama, Nietzsche bu tür bir zulmün, özgürleşmiş bireyin zuhur etmesi için kaçınılmaz bir hazırlık aşaması olduğunu açıkça belirtir. Aslında, özgürleşmiş bireyin zuhur etmesini sağlayan ilkel uygulamalar, aynı zamanda tüm entelektüel ve ahlâki başarıların kökenini oluşturur. Kan ve zulüm elbette insan mükemmeliyetinin yaratılmasını garantilemez. Zulüm tek başına ne iyidir, ne de kötü; daha ziyade hizmet ettiği amaca göre kötü ya da iyi olabilir. Hafıza, eğitim, kanun, özgürlük, vicdan ve aslında karakterin disipline sokulması ve oluşturulması da bir tür zulümdür, yani arzu ve tutkuların zor kullanarak bastırılması, yeniden yönlendirilmesi ve eğitilmesidir. Nietzsche için, zulmedilmesini gerektiren birincil amaç, insan mükemmeliyetine ulaşmaktır ve ikinci makale, insan mükemmeliyetinin hayli arınmış olsa da zalim bir vicdana dayandığını açıklar. Üçüncü makale, en arınmış vicdanın entelektüel vicdan olduğunu açığa çıkartır.” (Sayfa 132-133)
Peter Berkowitz
Nietzche/ Bir Ahlak Karşıtının Etiği
Ayrıntı Yayınları @ayrintiyayinevi
#nietzsche #PeterBerkowitz
