Ortadoğu hakkında yazmak ve orada muhabirlik yapmak kolay bir iş değil özellikle bu karışık ve kargaşalı yıllarda. Fiziki haritalar büyük ölçüde sağlam kalırken, bölgenin jeopolitik haritası sürekli bir akış halinde. Bölgedeki mütevazı deneyimlerinden yola çıkarak, yazarken ve bildirirken Ortadoğu’ya nasıl yaklaşılması gerektiğini, yapılması ve yapılmaması gerekenleri paylaşıyorum.
Ortadoğu hakkında yazmak ve orada muhabirlik yapmak kolay bir iş değil özellikle bu karışık ve kargaşalı yıllarda. Fiziki haritalar büyük ölçüde sağlam kalırken, bölgenin jeopolitik haritası sürekli bir akış halinde. Bölgedeki mütevazı deneyimlerinden yola çıkarak, yazarken ve bildirirken Ortadoğu’ya nasıl yaklaşılması gerektiğini, yapılması ve yapılmaması gerekenleri paylaşıyorum.
TERMİNOLOJİYİ SORGULAYIN
(Terimleri sorgulayın)
Öncelikle, “Ortadoğu” ifadesi başlı başına tartışmaya açık. “Ortadoğu” terimini sorgulamak sömürge tarihinin ve bölgenin her alanında hissedilen ekonomik, siyasi rekabetin bilincinde olmaktır. Ayrıca, başka birçok terimi sorgulamayı öğrenin : Aşırı, radikal, ılımlı, terörist, batı yanlısı, liberal, sosyalist, İslamcı, anti-islamcı, laik ve dahası… Bunlar çoğunlukla yanıltıcı etiketlerdir. Onların olduğunu sandığınız şey tam olarak öyle olmayabilir. Doğrudan ideolojik ya da siyasi pozisyonu kastetmenin aksine bu ifadelerin kullanımı genellikle politiktir.
DİLİ ÖĞRENİN
Eğer Ortadoğu’ya dair haber yapıyorsanız, dil öğrenmeniz gerekli. Arapça konuşan bir gazeteci değilseniz, Arapça öğrenmek için vakit yaratmalısınız. (Ya da ilgilendiğiniz bölgeye göre Farsça veya Türkçe…) Birkaç tebrik kelimesi ve bir taksi çevirebilmeyi öğrenmek iyidir fakat bunlar bütün bir ülkeyle doğrudan iletişime geçmek için sayısız engelleri aşmanızı sağlamaz, sizinle aynı dili konuşan batı eğitimi almış birkaç kişi edinin. Hatta bölgeden bir arkadaşınız bile dil uçurumunu aşmanıza tamamen yardımcı olamaz çünkü onun da kendi önyargı ve sınırlamaları vardır muhtemelen. Dahası ; bir şeyleri atlamak, dahil etmemek çevirinin anlamının yitirmesine sebep olur.
Anadili konuşmak size erişimden fazlasını kazandırır, güven ve aynı zamanda sesini duyurma ihtiyacında olan insanlar için gerçek bir merhamet duygusu geliştirmenize yardımcı olur.
ALTTAN BAŞLAYIN
Arundhati Roy der ki : “Gerçekte “susmak” diye bir şey yoktur. Sadece kasten susturulmak ya da duyulmamayı tercih etmek vardır.”
Her Ortadoğu ülkesinin eğitimli elitleri vardır. Onlara medya tarafından uygun olarak yaklaşılmaz.Kahire Amerikan Üniversitesi mezunu İngilizce konuşan Mısırlı biri , AB finansmanlı bir STK’nın Yemenli başkanı ya da Filistin Otoritesine sıkıca bağlı olmayan Ramallah merkezli Filistinli bir siyaset analisti medyanın sözcüleridir. Bir ya da birkaç yabancı dil konuşabilirler, çok fazla eğitim almaları gerekmez ve konuşmaları gerektiği anlarda her zaman hazırdırlar. Medya için ideal konuklar olmalarına rağmen , bir hikaye hakkında yorum yapmak için en az nitelikli insanlar olabilir.
Bir gazeteci olarak en iyi bahsiniz alttan başlamaktır; bildirdiğiniz hikaye ne olursa olsun onlar olumsuz etkilenen insanlar olmalı : kurbanlar, mağdur aileleri, tanıklar ve bir bütün olarak halk. Onların sesleri genelde göz ardı edildiğinden ya da sadece içeriği doldurmak için malzeme olarak kullanıldığından, haberin asıl merkezi onlar olmalı. Özellikle savaş yüzünden paramparça olmuş bölgelerde.
MAĞDURUN YANINDA OLUN AMA DİKKATLİCE
Haberinizin konusu olan insanların hikayelerine sempati hissetmeden, sınırlarınızın farkında olarak başlayın. Çocuklarından ayrı düşmüş Suriyeli bir anne, İsrail bombalarıyla eşini ve beş çocuğunu kaybetmiş Gazzeli bir baba, uzun süren bir açlık grevi yapan Mısırlı bir demokrasi aktivisti ve dahası.
İnsan hakları savunuculuğu haklı nedenlerle yapılırsa asil ve önemli bir görevdir ancak gazetecilik özünde bu değildir.
TARİHİ ÖĞRENİN
Yemen’de devam eden karışıklığın bütün resmi iletilmek isteniyorsa Yemen devrimi hakkında Wikipedia’dan edinilen bilgi kırıntıları ve gazetelerdeki özet kısmı işe yaramayacaktır .
Tarih, bölgedeki herhangi bir karışıklığı anlamak için gereklidir çünkü her karışıklığın kendi içinde uzun süreli bir geçmişi vardır.
ÖZNEL DİLDEN KAÇININ
İçerik uygun olmadıkça “terör “ ve “terörizm” kelimelerini kullanmayın. Siz kimin terörist olup olmadığına karar verecek yargıç değilsiniz, bu terim bir gerçekliği değil ancak siyasi bir perspektifi ifade eder. Haberciliğinin güvenirliğini tehlikeye atabilecek bunun gibi birçok tuzak terminoloji vardır.
SORULAR SORUN
Gündeme dair ve zaman zaman hikaye için gerekli olduğuna inandığınız sorular sormaktan korkmayın.
Sözde İslam Devleti (İS) bunun için uygun bir örnek. Birkaç yıl önce neredeyse bilinmeyen İslam Devleti şimdi sözüm ona Ortadoğu’nun karşılaştığı en büyük tehlike. Garip bir şekilde oluşmalarına rağmen iyi silahlı birliklerle ardında ölüm ve yıkıma dair kanlı hikayeler bırakarak farklı yönlerde ilerliyorlar.
Biri bu büyüklükteki hikayeyi nasıl konumlandırabilir? Uygun bağlam nasıl olur? İslam Devleti’ne silah tedariğini ve para akışını kim sağlıyor? Böyle ani ayaklanmaların ani bir şekilde meydana gelmediğini hatırlayın. Seçici olunan noktalarda soru sorma cesareti gösterin.
TURİST OLMAYIN
Habercilik, özellikle çatışma bölgesinde, büyük bir sorumluluktur.Yanıltıcı bir haber bazen hayatlara mal olabilir.Yoldan geçen biriymiş gibi habercilik yapmaktan uzak durun, 2 haftalığına atlayıp Yemen’e ,Bahreyn’e, Mısır’a, Tunus’a gidip hikayenin yüzeyini bile çizmeden birçok makale yazan genç Yeni Zelandalı örneğindeki gibi. Sana’a’da ya da Bahreyn’de geçirdiğiniz 5 gün sizi uluslararası bir haberci yapmaz. Size bir fikir ya da hak vermez ve açık olmak gerekirse bu mesleğe kötülük yapar. Daha sizin zor anladığınız bir konu hakkında başkalarını bilgilendirmek muhtemelen imkansızdır.
GENELLEME YAPMAYIN
Ortadoğu’da ilginiz tek bir konuya odaklanmışsa ,Arap Baharı örneğin, basite indirgemiş ve genellemiş olarak kabul edilirsiniz.Konu dışında her şeyi bilinçli olarak dahil etmezken, ”Arap Baharı Ülkeleri” arasındaki ortak yönetenlere bakmak zorundasınızdır.
Bir hataya sebep olacak genellemelerden kaçının. Bu daha fazla araştırma yapmanızı gerektirecektir ancak ciddi bir gazeteciyi diğerlerinden ayıran noktadır bu. Ve son olarak hiç unutmayın ki yazmak ve habercilik öğrenilen bir süreçtir ve her zaman öğrenilecek yeni bir şey vardır. Bu yüzden mütevazı olun ve yeni şeyler öğrenmeye her zaman açık olun.
*Ramzy Baroud 20 yıldan fazladır Ortadoğu hakkında yazılar yazmakta. Uluslararası bir köşe yazarı, medya danışmanı, yazar ve “PalestineChronicle.com” sitesinin kurucusu. Hala Exeter Üniversitesi’nde doktora
çalışmalarını sürdürmekte.Son kitabı ise:
Benim babam bir özgürlük savaşçısı- Gazze’nin anlatılmayan hikayesi (Pluto Yayıncılık, Londra)
Ramzy BAROUD
Çeviren: Özden Göksal ( ozdensteo@gmail.com )
Not: Bu yazı 19 Ocak 2015 tarihinde www.evrensel.net’te yayımlanmıştır.