Özgürlük İki Adım Ötede Değil, Aram Pehlivanyan?ın 1949 yılında yayımladığı Ermenice şiir kitabı olan Kağaki Jığhorin Meç (Kentin Gürültüsünde) adlı yapıtın çevirisi niteliğinde ancak şairin o kitapta yer almayan Türkçe ve Ermenice şiirlerini de kapsıyor. Ayrıca yazarın dünyasına nüfuz etmeyi kolaylaştırıcı kişisel tanıklıklar, fotoğraflar ve belgelerle, şiir kitabının ötesinde, bir döneme ışık tutan bir belge-kitap niteliğine de bürünüyor.
‘Göçmen olmanın kendisinde uyandırdığı duygulara ilişkin tek söz etmezdi. Ancak ona dikkatlice baktığımda İstanbul’a, eski dostlarına, doğduğu ülkenin iklimine ve mutfağına duyduğu özlemi kolayca görebilirdim. Çalışma masasının üzerinde, dostu Nazım Hikmet’in fotoğrafının yanı başında, daha küçük boyutta siyah beyaz bir fotoğrafta Kızkulesi görülürdü. Babam doğduğu ülkeden ayrıldığı günden itibaren bu fotoğrafı, gittiği her yere beraberinde taşıdı. Onun, ülkesine duyduğu özlemi anlatabilmek için Karadeniz kıyısında Soçi’de yaptığımız iki haftalık tatili hatırlamam yeterli. Babam, sık sık balkonda oturur, elindeki portatif radyoda Türkçe bir istasyon arar ve uzun süre tek kelime etmeden İstanbul’un bulunduğu yöne doğru bakıp denizi seyrederdi.’
Meline Pehlivanyan
Kitabın Künyesi
Özgürlük İki Adım Ötede Değil
Aram Pehlivanyan
Aras Yayınları, 111 sayfa,
Baskı Tarihi: 1999
Aram Pehlivanyan’ın Hayatı
Pehlivanyan, 1 Ağustos 1917’de (nüfus tezkeresine göre 9 Temmuz 1333’te) İstanbul Üsküdar’da doğdu. Yeni Mahalle, Boyacı Artin Sokak, Hane No:6’da kayıtlı ailenin altıncı ve son çocuğuydu. Evleri Bağlarbaşı yakınındaydı. Çocukluğu Üsküdar’da ve ailesinin dedelerden kalma çiftliğinin bulunduğu Küçük Çamlıca?da geçti.
İlköğrenimini Üsküdar Nersesyan-Yermonyan (1932), ortaöğretimini Galata Getronagan (1938) Ermeni okullarında, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı (1949). Daha lisedeyken şiir yazmaya başladı. Sınıf arkadaşı S.K. Zanku ile iki sayı Ermenice “Aşğhadank” [Emek] edebiyat dergisini çıkardı (1939). Üniversite yıllarında siyasi faaliyetlere katılmaya başladı. 1941’de tutuklandı, on beş ay hapis yatarak 1943’de serbest bırakıldı.
Avedis Aliksanyan ve S.K. Zanku ile birlikte Ermenice “Nor Or” [Yeni Gün] adlı haftalık gazeteyi çıkardı (1945). Gazete 1946 yazında günlüğe dönünce yazı işlerinin yükünü ve sorumluluğunu üstlendi. Kısa süren siyasi serbesti döneminin son bulmasıyla birlikte gazete kapatıldı. Pehlivanyan tutuklandı ve üç yıl hapse mahkûm edildi.1949’da özgürlüğüne kavuştu. Mari Anahit Tarpinyan ile kısa sürecek bir evlilik yaptı. Aynı yıl Ermenice şiirlerden oluşan kitabı Kağaki Jığhorin Meç (Kentin Gürültüsünde) yayınlandı. 1950’de, yine S.K. Zanku ile birlikte tek yapraklık Ermenice “Gırung” [Turna] aylık sanat edebiyat dergisini çıkardı. Bu arada askerliği er olarak Erzurum’a tertip edilen Pehlivanyan, daha derginin ikinci sayısı çıkmadan (Mayıs 1950), İstanbul’u gizlice terk etti. Haydarpaşa’dan trenle Adana’ya oradan Suriye’ye geçti. Halep’te bir bisküvi imalathanesi kurarak, ağabeyi Sarkis’ten öğrenmiş olduğu bu işle geçimini sağladı. 1956’da Suriye’den ayrıldı, bir süre Fransa’da kaldı. 1958’de Demokratik Alman Cumhuriyeti’ne (Doğu Almanya) geçip Leipzig’e yerleşti.1962’de Christa Fleischer ile evlendi ve 1964’de ise tek çocuğu olan kızı Meline dünyaya geldi. Siyasi faaliyetlerini sürdüren Pehlivanyan, “Bizim Radyo”da redaktörlük ve Türkiye Komünist Partisi’nde politbüro üyeliği yaptı. Ölümünden iki yıl önce yavaş yavaş siyasi çatışmalardan çekildi. Kansere yenik düşerek 13 Aralık 1979’da Berlin devlet hastanesinde yaşamını yitirdi ve Leipzig’de toprağa verildi.
