Okuyun ama yutmayın, çiğneyin.
17. Yüzyıl Ahlak Felsefesinin Mutlakçı Temelleri Spinoza’nın Felsefi Sistemi ve Göreceli Ahlak Anlayışı Spinoza’nın felsefi sistemi, panteist bir ontoloji ve katı bir determinizm üzerine kuruludur. Ona göre, evren tek bir tözden (Tanrı ya da Doğa) oluşur ve her şey bu tözün nedensel zinciri içinde belirlenmiştir. Bu çerçevede, iyi ve kötü
OKUMAK İÇİN TIKLAApolloncu ve Dionysosçu Kavramların Tanımı Nietzsche’nin Apolloncu ve Dionysosçu kavramları, sanat ve insan doğasının iki temel eğilimini temsil eder. Apolloncu, düzen, yapı, rasyonalite ve biçimsel estetikle ilişkilendirilir; bu, kontrol, ölçülülük ve netlik arayışını yansıtır. Dionysosçu ise kaos, duygu, içgüdü ve coşkuyu ifade eder; bireyin sınırlarını aşarak kendinden geçme ve bütünleşme
OKUMAK İÇİN TIKLAStoacıların “apatheia” kavramı ile Antik Yunan’daki epik kahraman ideali arasındaki ilişki, insanın duygu, irade ve erdem anlayışını merkeze alarak derin bir bağ kurar. Apatheia, Stoacı düşüncede duyguların kontrol altına alınması ve akıl yoluyla erdeme ulaşılması anlamına gelirken, epik kahraman ideali, destansı anlatılarda cesaret, onur ve insan sınırlarını zorlayan mücadeleleriyle öne
OKUMAK İÇİN TIKLAİyi ve Kötünün Tanımı Spinoza’nın etik sisteminde iyi ve kötü, mutlak kavramlar olarak değil, insan doğasının ihtiyaçları ve arzuları bağlamında tanımlanır. İyi, bireyin kendi varlığını sürdürmesine ve yetkinliğini artırmasına katkıda bulunan şeydir; kötü ise bu çabayı engelleyen ya da bireyin varlığını tehdit eden şeydir. Bu tanımlama, evrensel bir ahlak anlayışından
OKUMAK İÇİN TIKLAAnaksagoras’ın Nous Kavramının Kökeni ve Anlamı Anaksagoras, Antik Yunan düşüncesinde evrenin düzenini açıklamak için “nous” kavramını ortaya atmış ve bu kavram, evrendeki düzeni sağlayan bir ilke olarak tanımlanmıştır. Nous, Yunanca’da “akıl” ya da “zihin” anlamına gelir ve Anaksagoras’a göre evrenin kaotik yapısını düzenleyen, her şeyi harekete geçiren bir güçtür. Bu
OKUMAK İÇİN TIKLAGerçekliğin Algılanışındaki Kırılma Poprişçin’in zihinsel dünyası, günlüklerinde kendisini bir memurdan İspanya Kralı Ferdinand’a dönüştüren bir süreç izler. Bu dönüşüm, bireyin gerçeklik algısının nasıl bozulabileceğini gösterir. Akıl, dış dünyadan gelen bilgileri anlamlandırmak için bir çerçeve oluştururken, Poprişçin’in durumunda bu çerçeve, tutarlı bir yapıdan uzaklaşır. Onun deliliği, yalnızca bir zihinsel bozukluk olarak
OKUMAK İÇİN TIKLADeğişim Kavramının Antik Yunan’daki Temelleri Herakleitos’un “panta rei” (her şey akar) ifadesi, evrendeki sürekli değişim ve akışın evrensel bir ilke olduğunu vurgular. Bu kavram, Antik Yunan toplumunun dinamik yapısını yansıtırken, doğanın ve insan yaşamının geçici doğasına işaret eder. Herakleitos’a göre, hiçbir şey sabit kalmaz; nehir aynı nehir değildir, çünkü sular
OKUMAK İÇİN TIKLAConatus Kavramının Tanımı ve Temel İlkeleri Conatus, Spinoza’nın felsefesinde her varlığın kendi varlığını sürdürme ve koruma çabası olarak tanımlanır. Bu kavram, bireyin yalnızca fiziksel varlığını değil, aynı zamanda özünü ve potansiyelini gerçekleştirme eğilimini ifade eder. Spinoza’ya göre, her şeyin özünde bulunan bu çaba, doğanın temel bir yasasıdır ve insanın mutluluğa
OKUMAK İÇİN TIKLAVarlığın Birliği ve Tanrı-Doğa Anlayışı Spinoza’nın metafiziği, panteist bir çerçevede, evrendeki her şeyin tek bir töz olan Tanrı ya da Doğa ile özdeş olduğunu savunur. Bu töz, natura naturans (yaratan doğa) ve natura naturata (yaratılan doğa) olarak iki yönüyle kendini gösterir. Tanrı, Spinoza için ne antropomorfik bir varlık ne de
OKUMAK İÇİN TIKLAConatus’un Tanımı ve Ontolojik Temeli Conatus, Spinoza’nın metafizik sisteminde, her varlığın özünü sürdürme yönündeki doğal eğilimini ifade eder. Bu eğilim, yalnızca canlı varlıklarla sınırlı olmayıp, tüm varlıkların temel bir özelliği olarak görülür. Spinoza’ya göre, bir varlığın conatus’u, onun özünü oluşturan güçlerin toplamıdır ve bu güç, varlığın kendi doğasına uygun şekilde
OKUMAK İÇİN TIKLABireyin Aklını Kullanma Cesareti Kant’ın “Sapere Aude” (Cesaret et, bil!) sloganı, aydınlanmanın temel taşı olarak bireyin aklını özgürce kullanmasını ifade eder. Kant’a göre, bireylerin çoğu, otoriteye ya da geleneklere bağımlılık nedeniyle kendi akıllarını kullanmaktan kaçınır. Bu durum, bireyin “reşit olmama hali” olarak tanımlanır; yani, bireyin kendi kararlarını alma yetisinden yoksun
OKUMAK İÇİN TIKLAKuramsal Çerçeve Logos, Antik Yunan’da akıl, mantık ve düzen anlamına gelen çok katmanlı bir kavram olarak tanımlanmıştır. Felsefi açıdan, Herakleitos gibi düşünürler logosu evrensel bir ilke olarak görmüş, doğanın işleyişini açıklayan bir düzen olarak değerlendirmiştir. Bu kuramsal çerçeve, evrendeki olayların rastgele olmadığını, aksine belirli bir mantıksal düzene bağlı olduğunu öne
OKUMAK İÇİN TIKLA1. Aydınlanmanın Tanımı ve Kant’ın Çerçevesi Kant, Aydınlanma’yı insanın kendi aklını kullanma cesareti olarak tanımlar. Ona göre, bireyin otoriteye körü körüne bağlılıktan kurtulması ve aklıyla özgürce düşünmesi, modern öznelliğin temel taşıdır. Bu, bireyin kendi aklına güvenerek dışsal otoritelerden bağımsız bir şekilde hakikati aramasını gerektirir. Kant’ın yaklaşımı, bireyi evrensel aklın bir
OKUMAK İÇİN TIKLADemokratik Kararlar: Beklenti ve Gerçeklik Demokratik sistemlerde kararların akla, veriye ve bireysel tercihlere dayandığı varsayılır. Yani, toplumun mantıklı düşünüp rasyonel seçimler yaptığı kabul edilir. Oysa gerçekte toplumlar kararlarını yalnızca mantıkla vermez. İnsanların oy verme ve tercih yapma süreçlerinde duygu, inanç ve derin psikolojik etkenler de rol oynar. Toplumsal Bilinçdışı Nedir? Toplumun bilinçaltı (kolektif bilinçdışı), o toplumun yüzeye çıkarmaktan kaçındığı
OKUMAK İÇİN TIKLAİKİNCİ BÖLÜMVIII. — Sonuç olarak, her zaman aklını kullanmak ve insan özgürlüğünün doruğunda bulunmak gücü her insanda yoktur; bununla birlikte herkes, her zaman kendine sahip olduğu sürece varlığını korumaya çalışır, ve her kişinin hukuku gücüyle Ölçüldüğüne göre, insan, bilge olsun vurdumduymaz olsun, yapmaya çalıştığı ve yaptığı bütün şeyleri doğanın en
OKUMAK İÇİN TIKLAİKİNCİ BÖLÜMV. — Demek ki insan doğası, insanların yalnızca aklın buyruklarına göre yaşamalarını gerektirecek biçimde düzenlenmiş olsaydı ve insanlar tüm güçlerini bu yöne yöneltselerdi, doğal hukuk, insan türüne özgü bir şey olarak kabul edildiği sürece, yalnızca aklın gücü tarafından belirlenecekti. Ama insanları akıldan çok kör arzu yönetir, ve dolayısıyla, insanların
OKUMAK İÇİN TIKLA16. yüzyıla “hümanizm yüzyılı”, 17. yüzyıla “rasyonalizm yüzyılı”, 18. yüzyıla “Aydınlanma yüzyılı” diyen bazı felsefe tarihçileri, 19. yüzyılı da “tarih yüzyılı” olarak anarlar. Bu yüzyıla “tarih yüzyılı” dedirten filozofların başında ise Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) gelir. (Bu altbölümün, Karl Löwith ve Hegel’in, “Ekler” bölümündeki “Hegel Felsefesi” ve “Dünya Tarihi
OKUMAK İÇİN TIKLAAkıl ya özgürleştiricidir ya da hiçbir şey Akıl kavramı, şeyler ve olgular arasındaki ilişkilerin daha iyi bilince çıkarılmasını, daha iyi anlaşılmasını sağlaması gereken bir dizi zihinsel yöntemler bütününü harekete geçirmek anlamındadır. Açıktır ki, şeyler ve olgular arasındaki ilişkinin anlaşılması, bilince çıkarılması, aynı zamanda onların gereklilik derecelerinin de ölçüsüdür. Bunların mutlaklığı da aşırı bayağılık koşulları dışında hem
OKUMAK İÇİN TIKLA1. Akıl ve özgürleşme [emansipasyon] Modern dünyanın oluşmasında son derece önemli iki tarihi dönemeçten söz etmek mümkündür. Bu tarihi dönemeçlerden birincisi, modernitenin doğuşuyla ilgili olandır. Bu, tesadüf eseri ortaya çıkmayan, aynı zamanda kapitalizmin de doğduğu Aydınlanma dönemidir (XVII. ve XVIII. yüzyıllar Avrupa’sı). Bunun muhtevasını iki önermeyle açıklamak mümkündür:
OKUMAK İÇİN TIKLA
