Bir grup Kürt akademisyenin ortak çalışması ile hazırlanan “Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kırmancca (Zazaca) M. Malmîsanij’a Armağan” adlı kitap Vate Yayınevi tarafından yayımlandı.
“Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kırmancca (Zazaca) M. Malmîsanij’a Armağan” adlı kitap, Mardin Artuklu Üniversitesi Kürt Dili ve Kültürü bölümünde görev yapan Dr. Shahab Vali’nin koordinatörlüğünde hazırlandı.
Sekiz bölümü Türkçe iki bölümü ise Kirmanckî (Zazaca) olmak üzere on makaleden oluşan kitap, Kürtçe’nin Kirmanckî lehçesinin duayen ismi olarak kabul edilen M. Malmîsanij’a armağan edildi.
Kitap çalışmasında Malmîsanij’ın “Öncü Bir Kürt Aydını: M. Malmîsanij” başlıklı biyografisini kaleme alan gazeteci-yazar Mutlu Can, 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı’nda okurlarıyla buluşan kitapla, Kırmanckî’ye dönük bilimsel bir çalışma sunmayı amaçladıklarını söyledi.
Mutlu Can, “Kırmanclar ve Kırmanckî konusunda bilimsel çalışma literatürüne katkı koymak düşüncesiyle yola çıkılan çalışma özellikle de Kırmanckî lehçesinin bugünkü koşullara ulaşmasındaki rolü ve emeği dolayısıyla M. Malmîsanij hocaya armağan edildi” dedi.
Malmîsanij Hocanın 1976’dan günümüze dek Kürtçe’ye, Kürt diline, modern tarihine ilişkin yüzlerce eser veren değerli bir aydın, araştırmacı ve yazar olduğunu vurgulayan Can, “Bu Kürt lehçesi üzerine değerli çalışmalara imza atan Malmîsanij önemli kısmı ilk olan birçok eser yazmıştır. Ayrıca danışman olarak yönettiği tezler Kırmancca yazılmış ilk master tezleridir” şeklinde konuştu.
Mutlu Can, ikisi dışında tüm yazarların Mardin Artuklu Üniversitesi’nde Kürdoloji alanında Kırmancca (Kırmanckî) üzerine yüksek lisans programında eğitim aldığını söyledi.
Dr. Shahab Vali’nin sunuş bölümünü yazdığı kitapta yer alan yazılar şunlar:
Öncü Bir Kürt Aydını: M. Malmîsanij
Namekerdişê Dêrsimijan – Uğur Sermiyan
Sözellikten Yazılıya: Kırmancca (Zazaca) Sözlü Edebiyatla İlgili İnternal ve Eksternal Araştırmalara Dair Bir Değerlendirme – Okan Alay
Tarihsel Fonetik Bakımından Kırmancca ve Kurmancca – Deniz Gündüz
Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü ve Zazalar (1961-1991) – Nevzat Anuk
Milliyetçilik, Dil ve Bellek Kıskacında Kirmancca(Zazaca)- Nadire Güntaş Aldatmaz
Kırmancca (Zazaca) Hikâyeciliği – Pınar Yıldız
Vate Çalışma Grubu Ve Kırmanccayı (Zazacayı) Standartlaştırma Çalışmaları – Bilal Zilan
Zazaca Sözlükçülük – Ahmet Kırkan
Açarnayîş û Açarnayîşnasîye – Îsmaîl Guven
“Malmîsanij’ın öğrencileri Kırmancca bir çok önemli teze imza attı”
Vate Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Deniz Gündüz de M. Malmîsanij’in Kırmancanın yazınsal alana taşınması konusunda mücadele etmiş, büyük çabalar harcamış öncü isimlerden biri olduğunu vurgulayarak, “M. Malmîsanij Kırmanccanın akademik alanda da varlık göstermesi için bu çabalarını sürdürmüş, birçok esere imza atmış, birçok öğrenci yetiştirmiştir. Kitapta makaleleriyle yer alan birçok yazar M. Malmîsanij’in yetiştirdiği öğrencilerdir” dedi.
Deniz Gündüz, şöyle devam etti:
“2009 yılında Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitülerinin kurulmasıyla Kürtçe Türkiye’de akademik alana adımını atmış oldu. Mardin Artuklu Üniversitesinde Yaşayan Diller Enstitüsü’nde Kırmanccaya da bu alan açıldı. Mardin Artuklu Üniversitesinde Yaşayan Diller Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak dersler veren M. Malmîsanij’in yetiştirdiği öğrenciler Kırmancca alanında birçok önemli teze imza attılar. Böylece zaman içerisinde akademik alanda da Kırmancca yazınsal bir birikim, bir temel oluşmuş oldu. M. Malmîsanij’in bu alanda verdiği üstün çabalarına teşekkür etmek isteyen öğrencileri ve bu alanda çalışma yürüten akademisyeler böylesi bir çalışmada bir araya geldiler.
Kitabın isminden de anlaşılacağı gibi son elli yılda yazınsal alanda yoğun bir varlık mücadelesi veren Kırmancca, bir adım daha ileri atarak bu varlık mücadelesini akademik alana da taşımıştır. Bu kitap çalışmasında yer alan on makale değişik konularda Kırmancca’nın akademik alanda almış olduğu mesafeyi bir nebze de olsa tanıtmaktadır.”
M. Malmîsanij kimdir?
Şair ve yazar M. Malmîsanij 1952’de Diyarbakır’ın Dicle (Piran) ilçesinde doğdu. Kitaplarında Malmisanıj imzasını kullanana yazar ilk ve ortaöğrenimini Diyarbakır’da, yükseköğrenimini Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesinde tamamladı. Sekiz yıl kadar çeşitli lise ve ortaokullarda öğretmenlik yaptı.
1982’de İsveç’e yerleşti. Sorbonne Nouvelle Üniversitesinde (Paris) Etudes Iraniennes (İranî İncelemeler), Uppsala Üniversitesinde İranî Diller, Linköping Üniversitesinde Halk Eğitimi Bölümünü okudu. 1998’de İsveç’te Göteborg Üniversitesinde yüksek lisans, 2017’de doktora programını bitirdi.
Birçok gazete ve dergide yazıları yayımlanan Malmîsanij, Tîrêj (İzmir), Hêvî (Paris), Armanc (Stockholm), Çarçira (Stockholm), Wan (Stockholm), Çira (Stockholm) dergilerinde redaktörlük yaptı. 1979-80’de bir grup arkadaşıyla birlikte Tîrêj (Işın) dergisini yayımladı. Bu dergi, Türkiye’de tümüyle Kürtçe olarak yayımlanmış olan ilk sanat ve edebiyat dergisidir. 2003’te İstanbul’da Vate dergisinin baş redaktörü olarak çalıştı.
Malmîsanij, daha çok Kürtçenin Kırmanc lehçesiyle ve Türkçe yazdı. XIX. yüzyılın sonu ve XX. yüzyılın başlarında yazılmış olan iki mevlitten sonra 1970’e dek Kırmanc lehçesiyle yazılı ürün verilmemişti. Malmîsanij 1970’li yıllarda Kırmancca yazan ilk kişidir.
Kırmanccanın ilk sözlüğünü hazırlayıp 1987’de yayımladı. Farsça ve Türkçeden Kırmanccaya öyküler çevirdi. Ehmedê Xasî ve Usman Efendîyê Babij’ın mevlidlerini Arap harflerinden çeviriyazı yöntemiyle Latin harflerine aktardı. Böylece yeni nesillerin bu iki şairi tanımasını sağladı. Bazı şiirleri İngilizce, Fransızca ve İsveççeye çevrilmiş olan Malmîsanij’ın kitaplarından ikisi Arapçaya çevrildi. 1995-2001 yılları arasında İsveç’teki Kürt Yazarları Derneği başkanlığını yaptı. Aynı zamanda İsveç Yazarlar Birliği üyesidir.
Ödülleri:
İstanbul Kürt Enstitüsü, 2007’de Zana Farqînî’ye verdiği Feqî Hüseyin Sağnıç Dil Ödülünü 2008 yılında Kürt tarihçi ve dilbilimci Malmîsanij’a verdi.
Eserleri:
Araştırma-İnceleme: Kuzey Kürdistan’da ve Türkiye’de Kürt Gazeteciliği 1908-1981 (1981), Yüzyılımızın Başlarında Kürt Milliyetçiliği ve Abdullah Cevdet (1986), Said-i Nursi ve Kürt Sorunu (1991), Folklorê Ma ra Çend Numûney (Kürtçe, 1991), Abdurrahman Bedirhan ve İlk Kürt Gazetesi Kürdistan Sayı: 17 ve 18 (1992), Li Kurdistana Bakur û Li Tirkiyê Rojnamegeriya Kurdî (1908-1992) (Mahmûd Lewendî ile, 1992), Bitlisli Kemal Fevzi ve Kürt Örgütleri İçindeki Yeri (1993), Cızira Botanlı Bedirhaniler ve Bedirhani Ailesi Derneğinin Tutanakları (1994), Kırd, Kırmanc, Dımıli veya Zaza Kürtleri (1996), Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti ve Gazetesi (1998), Kurdiskt författarskap och Kurdisk Bokutgivning: Bakgrund, Villkor, Betydelse (1998, İsveççe), İlk Legal Kürt Öğrenci Derneği Kürt Talebe-Hêvî Cemiyeti (2002), Diyarbekirli Cemilpaşazadeler ve Kürt Milliyetçiliği (2004), Pîre û Luye-Weqfa Kurdî ya Kulturî Li Stockholmê (Kürtçe, 2004), Rindê Kincan Xo ra Dana (Kürtçe, 2004), Rindê Heywanan Nas Kena (Kürtçe, 2004), Rindê Baxçeyê Kaloyî de (Kürtçe, Mehmet Uzun ile, 2004), Rindê Vana Ê Min a (Kürtçe, Mehmet Uzun ile, 2004), Rindê û Keyeyê Xo (Kürtçe, Mehmet Uzun ile, 2004).
Şiir: Herakleitos (1988).
Sözlük: Zazaca-Türkçe Sözlük (1987), Ferhengekê Kirdkî-Pehlevkî-Kurmanckî (1997).
Sadeleştirme: Günlük Notlar (1922-1925) (Celâdet Âli Bedirhan’dan, 1995).
Kaynak: rudaw