Nehrin Şehrinde Bela: Lacan’ın “Mektubun Ajanlığı” Üzerine Kritik Bir Portre
Jacques Lacan… Adını duyduğumuzda akla gelenler: Psikanaliz, yapısalcılık, Signifier ve Signified (Gösteren ve Gösterilen) ve tabii ki anlaşılması inanılmaz zor bir üslup. Fransız psikanalist, eserleriyle eleştiri ve edebiyat dünyasında derin izler bıraktı, ancak onu okuma deneyimi genellikle bir tür entelektüel mücadele olarak tanımlanır.
Andrew M. Gordon’ın “Nehrin Şehrinde Bela, ya da Lacan’ın ‘Bilinçdışında Mektubun Ajanlığı'” başlıklı makalesi ise, Lacan’ın teorilerini değil, bu zorlu üslubun ardındaki adamı mercek altına alıyor ve ortaya şaşırtıcı bir psikanalitik portre çıkarıyor. Bu yazıya göre, Lacan bir Dahi, bir Kahin, bir Üstat… ve belki de bir “Sadist”.
Lacan: Psikanalizin Müzik Adamı 🎷
Eleştirmen Gordon, Lacan’a yaklaşımını ilginç bir fıkra ve bir hayalle açıyor. Lacan’ı, Broadway müzikali “The Music Man”in (Müzik Adamı) baş karakteri Profesör Harold Hill’e benzetiyor.
Profesör Hill, Midwest’in küçük kasabalarına gidip onlara bir sorunları olduğunu söyleyen, hızlı konuşan, karizmatik bir dolandırıcıdır. Lacan da, tıpkı Hill gibi, okurlarına “River City’de, büyük bir T harfiyle başlayan bir Bela var” dercesine, zihinlerinde bir sorun (belki de bir objet petit a) olduğunu söyler. Hill, çocukları “düşünme metoduyla” müzisyen yapacağını vaat ederken, Lacan da okurlarına “jouissance” (haz/vecd) vaadiyle yaklaşıp onları karmaşık ve anlaşılmaz bir söylemin içine çeker. Sonuçta ortaya çıkan müzik, Hill’in bandosu gibi, gerçek, sembolik ve büyük ölçüde hayali bir kakofonidir.
Üslup Bir Saldırı Aracı mı? 🤺
Gordon’a göre, Lacan’ın yazım tarzı klinik kanıtlar veya titiz akıl yürütmeler yerine, oyunbaz, özdeyiş benzeri ifadeler, şiirsel metaforlar ve bilerek karanlıkta bırakılmış fikir bağlantıları üzerinden ilerler. Bu, takipçileri için metinleri entelektüel bir söylemden çok şiir gibi yorumlama zorunluluğu doğurur.
Makale, Lacan’ın metninde birçok farklı kimlik edindiğini öne sürer:
- Sadist: Okurlarını kasıtlı olarak hayal kırıklığına uğratan, kafa karıştıran ve böylece onlarla sadistçe bir ilişki kuran kişi.
- Üstat (Master): Tek başına “Hakikat”e sahip olduğunu iddia eden ve herkesin yanıldığını söyleyen kişi.
- Deha ve Kahin: Kendini Picasso’ya ve hatta Spinoza’ya benzeterek büyüklük iddiasını açıkça ortaya koyan kişi.
Yazar, Lacan’ın üslubunun kasıtlı olarak okurunu zorladığını ve okurların hissettiği hayal kırıklığına güvenmeleri gerektiğini belirtir. Bu zorlayıcı üslup, okurları, Lacan’ın “sadistçe ustalığına” boyun eğmeye, karşılığında ise devrimci bir entelektüel elitin parçası olma vaadine sığınmaya iter.
“İdrar Yolu Karakteri” ve Yüksek Soyutlamalar 🔥
Makalenin en çarpıcı yorumlarından biri, Lacan’ın yazılarındaki agresif ve düşmanca duruşu ile “projektif” veya “üretral” karakter olarak adlandırılan kişilik tipi arasındaki bağlantı spekülasyonudur.
Bu karakterler dürtüsel, hırslı, anti-sosyal ve ustalık ile kişisel güçle ilgilidirler; genellikle soyutlamalar aracılığıyla sembolize ederler. Gordon, Lacan’ın “Mektubun Ajanlığı”ndaki yoğun ateş ve idrarla ilgili metaforları (Prometheus, “yaratıcı kıvılcım”, “yanıyorum baba görmüyor musun?”) bu “üretral” karaktere bağlar.
Lacan’ın insanları “gösterenin öznesi” gibi kansız soyutlamalara dönüştürme eğilimi, yazar tarafından Freud’un psikolojisinin aksine insanları, bedenleri ve duyguları gözden kaçıran bir hareket olarak görülür.
Sonuç: Neden Bu Kadar Zor Olmak Zorunda? 🤔
Gordon’ın makalesi, Lacan’ı “bilimsel titizlik görüntüsüyle” (matematiksel formüllerle) okurları etkileyen ve kafa karışıklığını bir erdem haline getiren bir figür olarak sunar.
Peki, Lacan neden bu kadar başarılı oldu? Belki de zorluk ve karmaşıklık, çağdaş edebi eleştirmenler arasında hakikat ve dehanın garantisi olarak algılandığı içindir.
Bu analiz, okuyucuyu kendi okuma deneyimini sorgulamaya davet ediyor: Akademik zorluk her zaman derinlik anlamına gelir mi, yoksa bazen sadece kasıtlı bir kafa karıştırma girişimi mi?
https://psyartjournal.com/article/show/m_gordon-trouble_in_river_city_or_lacans_the_agen
