Alexis de Tocqueville, kitabı hakkında, “İtiraf edeyim ki, Amerika’da Amerika’dan daha fazlasını gördüm” der. Orada demokrasinin kendi imgesini, eğilimlerini, karakterini, önyargılarını ve tutkularını aradığını ilave eder.
19. yüzyılın ilk yarısında yayımlandığında çok ilgi çeken, sonra epey unutulan ve 1960’larda yeniden keşfedilen Tocqueville’in eserleri arasında Amerika’da Demokrasi ilk sırada yer alır. Sadece olağanüstü bir siyasal gözlemcinin eseri değildir bu kitap. Aynı zamanda başat bir siyaset felsefesi eseri ve sosyoloji klasiğidir. Modern demokrasinin kendine sürekli sorduğu soruları anlamaya, yanıtlamaya yardımcı olur. Tocqueville, koşulların eşitliği, özgürlük fikriyle din ve efendilerle hizmetkârları arasındaki ilişkiler, ademi merkeziyet ve merkeziyetçilik gibi konulara Amerika’da verilmiş yanıtları inceleyerek, demokrasi felsefesinin bugün hâlâ geçerli olan çerçevesini çiziyor. Demokrasinin kendi içinden yeşeren despotik eğilimleri ve bunlara karşı üretilen demokratik engelleri göstererek, günümüzün acil sorularına ışık tutuyor.
ÖNSÖZ
Amerika’da Demokrasi’ye Giriş – CENGİZ ÇAĞLA
Alexis de Tocqueville (1805-1859), iki ciltlik eseri De la Démocratie en Amérique’le ünlü oldu. İlk cildi 1835 ve ikinci cildi 1840 yıllarında Paris’te yayımlanan bu yapıt, Tocqueville’in dostu Gustave de
Beaumont’la birlikte yaptığı Amerika yolculuğunun ürünüdür. Yazar, ilk ciltte Amerika Birleşik Devletleri’nde o tarihte yürürlükte olan demokratik sistemin ayrıntılı bir betimlemesini ve çözümlemesini sunar. Amerikan demokrasisinin kurumlarını tanıtır, siyasal iktidarın oluşumunu, eşitlik ve özgürlük bilincini ve demokratik sistemin yaşam koşullarını gözler önüne sermeye çalışır. İkinci cilt ise,
demokrasi olgusunun felsefi ve sosyolojik düzeyde incelenmesine ayrılmıştır. Amerika bu cildin görece küçük bir bölümünü kapsamaktadır. John Stuart Mill, Fransa’da ilk cilt kadar ilgi görmeyen bu kitap hakkında, “demokrasi üstüne yazılmış ilk büyük siyaset felsefesi eseri” ifadesini kullanacaktır.
Gerçekten de, demokrasinin doğası üstüne en derinlikli çözümlemeleri yapmış yazarların başında Tocqueville’in adını özellikle anmak gerekir.
Tocqueville’e göre, demokrasinin temel ilkesi olan halk egemenliği Amerika’da Fransa’dan çok önce hayata geçirilmişti, hem de daha “doğrudan”, daha “sınırsız” ve daha “mutlak” olarak. Amerika’da halk egemenliği ilkesi diğer bazı ülkelerde olduğu gibi gizli saklı ya da soyut değildi. Yasalar
tarafından açıkça ilan edilmiş ve geleneklerce de benimsenmişti.
Tocqueville, halk egemenliğini örneklemeye Amerika’daki belediye örgütlerini tanıtarak başlar.
Belediyeler neredeyse tüm toplumlarda vardır, ancak gerçek özerklik içinde çalışmaları çok nadir görülür. Tocqueville’e göre belediyeler olmadan da insanlar özgür hükümetlere sahip olabilir, ancak asla özgür olamazlar. Bu iddiasını desteklemek için Massachusetts eyaletindeki New England belediyesini örnek olarak gösterir. Burada yerel vergilerin belediye tarafından toplandığının altını çizer. Amerika’da iktidar iki farklı düzeyde merkezileşmiştir. Eyaletler ve federal devlet düzeyinde iki iktidar vardır. Komünler ise gerçek hayatın, günlük hayatın içindedir.
Amerika’yla Fransa arasındaki temel fark idari yerinden yönetim (décentralisation administrative) düzeyinde kendini gösterir. Fransa’da belediye başkanının tek başına karar aldığı konularda Amerika’da on dokuz kişilik belediye meclisi karar almaktadır. Önemli kararlar ise tüm seçmenlere sorulur. Tocqueville’e göre İngiltere ve Amerika’da siyasal merkezileşme vardır, ancak idari merkezileşme yoktur. Öte yandan, Fransa’da 18. yüzyıldan beri hem idari hem de siyasal merkezileşme gerçekleştirilmeye çalışılmakta, bu da toplumun dinamizmini sekteye uğratmaktadır. Tocqueville’e göre, “toplumsal durum” (état social) her zaman “siyasal durum”un (état politique) temelinde bulunur. Amerika’da toplumsal durum demokratik olduğu için siyasal durumun hâkim özelliği de demokratiktir.
Amerikan yönetim yapısının özelliklerini belirttikten sonra sıra hukuk sistemini betimlemeye gelir. Tocqueville’e göre, Amerikalılarda Avrupalıları şaşırtacak derecede güçlü yargıçlar vardır. Yargıç,
siyasal ve toplumsal yaşamın her anında hazır ve nazırdır. Yargının ayırt edici üç özelliği vardır. İlki,
yargıcın ancak bir anlaşmazlık olduğunda devreye girmesidir ki bu hakem rolüne tekabül eder. İkincisi, yargıcın özel tekil durumlarla ilgili hüküm verip, genelle ilgilenmemesidir. Üçüncü olarak da yargıç ancak kendisine başvurulduğunda harekete geçebilir. “Amerikan yargıçlarının gücü nereden gelir?” sorusu üstüne düşünen Tocqueville, halkın yargıçlara anayasayı düzeltme hakkını tanımış olmaları üzerinde durur. Amerika Birleşik Devletleri’nde anayasa yasama organı üyelerini sade vatandaşı bağladığı gibi bağlar. Yani geçerli olduğu sürece anayasa maddeleri herkesi bağlar. Bir yargıç bir kanunu uygulamayı reddettiğinde iki yol vardır: “ya halk anayasayı değiştirecek, ya da yasama organı kanunu değiştirecektir”. Böyle baktığımızda Amerikalıların mahkemelerine büyük bir siyasal güç verdiklerini söyleyebiliriz. Ancak, dikkat edilmesi gereken olgu yargıcın yalnızca özel, tekil durumlarda yasayı uygulamayabileceği, kanunu doğrudan karşısına alamayacağıdır. Amerikan mahkemelerinin bu uygulaması, Tocqueville’e göre, özgürlük ve kamu düzeni bakımından son derece yararlıdır; çünkü belli sınırlar içinde mahkemelere tanınmış olan bu yetki siyasal meclislerin tiranlaşmasına karşı en büyük engellerden birini oluşturmaktadır.
Amerikan yargıçlarına tanınmış diğer yetkiler arasında, şikâyet ve suçlama üzerine kamu görevlilerini yargılama yetkisi de vardır. Bu hak, tüm yurttaşlar tarafından tüm mahkemelerde kullanılabilir. Oysa Fransa’da bu hak, sadece kral tarafından ve ancak gözle görülür bir suiistimal söz konusu
olduğunda kullanılabiliyordu. Birçok demokratik sistemde de kamu görevlilerinin yargılanması mülki
amirin izniyle olasıdır. Tocqueville, Fransa’daki bu kısıtlamaları İngiliz ve Amerikalı dostlarına izah
etmekte zorlandığını ifade etmiştir.
Amerika’da Demokrasi’nin ilk cildinde yazar Amerikan Federal Anayasası’nın ayrıntılı bir tasvirini
yapar. Egemenlik birçok Avrupa ülkesinde tek ve bütüncül bir olguyken, Amerika’da eyalet devletleri
ve birlik arasında bölüşülmüştür. Anayasa, birliğin (federal devletin) devletlere cepheden saldıramayacağını, ancak gerektiğinde bireyi kendi devletine karşı savunacağını öngörmüştür. Bu yolla kanunun ilkesi zarar görmüş olmaz, ancak sonuçları düzeltilmiş olur. Burada söz konusu olan, demokrasileri kendilerini tehdit eden iki büyük tehlikeden korumaktır: yasamanın seçmenlerin iradesine bağlı
olarak köleleşmesi ve yürütmenin elinde olmayan tüm yetkilerin yasamada toplanması.
Bireysel özgürlüğün en önemli kendini gerçekleştirme alanlarından biri siyasal örgütlenme alanıdır. Tocqueville Amerika’da devlet eliyle kurulan siyasal örgütlerin dışında birey girişimiyle kurulan
siyasal yapıların bolluğuna dikkat çeker. Örgütlenmek, insanı görüşlerini kesin olarak belli etmeye
zorlar, çünkü bir gazetenin yazdığı fikirlere katılmaktan çok daha fazla maddi ve sembolik maliyeti vardır. Tocqueville için, örgütlenme özgürlüğünün gerekli ve yararlı oluşunun temel sebebi, “çoğunluk tiranlığının” (la tyrannie de la majorité) karşısına bir set gibi dikilmesidir. Örgütlenme özgürlüğü Büyük Britanya’dan miras alınmış bir özgürlük olup, artık Amerikan yasalarına, kültür ve geleneklerine iyice yerleşmiştir. Demokrasilerde aristokrasilerdeki feodal ara kurumlar olmadığından örgütlenme özgürlüğüne özellikle ihtiyaç vardır. Özellikle de “prensin keyfiliğini ve partilerin despotizmini
engellemek için”. Örgütlenme özgürlüğü, Avrupa’da bir mücadele aracı olarak görülür, oysa Amerika’da çoğunluğun imparatorluğunu zayıflatmanın aracıdır.
Amerikan usulü demokrasinin ortaya koyduğu bir başka olumlu özellik yoğun bir toplumsal etkinliğin geliştirilmiş oluşudur. Toplum bütünüyle seferber edilmiştir. Kadınlar, köleler ve yerliler oy kullanamıyor olsalar da, zengin kesim azınlıktadır ve çoğunluk olan orta halliler hükümeti bilfiil idare
etmektedir. Bu olgunun yararları hiç de azımsanacak gibi değildir. Siyasal alanda yapılanlar daha
sonra sivil toplum alanına yansıtılmakta, halk da kendi görüşlerine aykırı bir şey gördüğünde gücünü kullanarak müdahale etmektedir. Böylece demokrasi en yetenekli hükümetin bile tek başına başaramayacağı bir şeyi başarmaktadır. Meraklı bir tedirginliği, bütün gücünü, başka yerde bulunmayan büyük enerjisini tüm toplumsal bedene yaymakta ve genelde elverişsiz koşullarda bile harikalar
yaratabilmektedir. Bunlar demokrasinin gerçek üstünlükleridir.
Amerikan demokrasisinde en büyük güç, çoğunluğun gücüdür. Tocqueville bu gücü anlatırken
“çoğunluk imparatorluğu” deyimini geliştirmiştir. Bu konuya kafa yorarken toplumda mümkün olan
en geniş kesimin çıkarının nasıl korunacağını araştırır. Temsilciler Meclisi üyeleri halk tarafından
kısa bir süre için seçilince kendilerini seçenlere bağımlı hale gelirler. Çoğunluk dışında bir merciin
karar alması düşünülemez. Ancak bu noktada çoğunluğun azınlığın gözlem ve taleplerine karşı nasıl bir tavır takınacağı önemlidir. Eğer çoğunluk azınlığı yok sayarsa tehlikeli bir alana girilmiş olur.
Bilindiği gibi Amerika’nın özgün coğrafi durumu da özel koşullar yaratmaktadır. Amerika’nın kendisine tehdit oluşturacak bir komşusu yoktur. Komşusu olmayınca yakında tehlikeli düşman da yoktur. Büyük bir başkentinin olmayışı merkezileşmeyi dolaylı olarak engellemekte, bu da masrafları düşük tutmaya katkıda bulunmaktadır. Toprağın genişliği bunlara eklendiğinde, Amerika’yı barış içinde uzun bir geleceğin beklediği söylenebilirdi. Geniş bir alana ve sınırsız kaynaklara sahip olan Amerika’da, 1815 yılı itibariyle sadece on üç milyon insan yaşıyordu. Tocqueville’e göre Amerikalıların
mutluluğu ve barışçı karakterleri siyaset yapma şekillerini de etkiliyordu. Amerikalıları en derinden
etkileyen tutkular siyasal değil ticariydi, hatta ticaretteki pazarlık alışkanlıklarını siyasete taşıdıkları
bile söylenebilirdi. Bu noktada mülkiyet hakkının temel belirleyici olduğunu ve Amerikalıların toplum
ve düzen konusundaki yaklaşımlarının temelini oluşturduğunu düşünebiliriz. Tocqueville’in Amerika
seyahatinden otuz yıl sonra Amerikalıların girdikleri dört yıl sürecek kanlı iç savaşın, onun dile getirdiği uzun barış öngörüsünü doğrulamamış olması ayrıca değerlendirilmelidir.
Demokrasinin olağan işleyişini sürdürmesini sağlayan bir başka faktör de yasalardır. Tocqueville bu konuda üç veriye dayanmaktadır. Bunlardan ilki, Amerika’nın federal yapısıdır ki, bu sayede Amerika büyük bir cumhuriyetin gücüne erişmekte, buna karşılık küçük bir cumhuriyet gibi güven
ve barış içinde yaşamaktadır. İkinci olarak, belediyeler ve yerel kurumların gücü ön plana çıkmaktadır: “çoğunluk despotizmini yumuşatan komünal kurumlar, halka özgürlüğün tadını ve özgür yaşama sanatının inceliklerini tattırmaktadır”. Üçüncü olarak da, yine yargı erkinin bağımsızlığı ve gücü gelmektedir. Demokrasiden sapmalar olduğunda mahkemeler çok yönlü bir işlev görmektedirler. Çoğunluğun özgürlüğüne engel olmadan, onun iradesini yavaşlatmakta ve ılımlı hale getirmektedirler.
Tocqueville, gelenek ve alışkanlıklar üstünde de durmuştur. “Gelenek ve alışkanlıklar” derken
kastettiği Latincede morus ve Fransızcada mœurs olarak geçen sözcüğün kapsadığı alan ve buna ek
olarak, bugün kültür olarak da tanımlayabileceğimiz, entelektüel ve ahlâki durumdur.
Amerikalıların dinsel alışkanlıkları Tocqueville’i şaşırtmıştı. Bu alışkanlıklar ve yarattıkları gelenek, Fransa’daki örneğe bütünüyle ters olduğu için, yazarımız Katolik din adamlarıyla yakın ilişkiler
kurarak araştırmasını derinleştirmiştir. Ulaştığı sonuç, dinin görünen etkinliği kısıtlandıkça esas etkinliği ve ağırlığının daha da artacağı yönündeydi. Amerika’da Hıristiyanlık doğrudan siyasal alana
girmeyerek gücünü artırmıştı. Tocqueville bu sonuca ulaşırken Fransız Devrimi tecrübesini de dikkate alır. Devrim yıllarında ve kısmen sonrasında, Fransız Katolik Kilisesi aristokrasi ve monarşinin tüm
olumsuz eylemlerinden sorumlu tutulmuştu. Oysa Amerika’da böyle bir suçlama olmamıştı. Amerika’da din siyasetten ayrı tutularak, aile yaşamının ve günlük yaşamın bir parçası olarak kalmış, böylece gelenek ve alışkanlıklar içindeki yeri kalıcı olmuştur. Fransa’da ise çıkar çatışmalarının içinde
ve siyasetle iç içe olduğundan yıprandığını belirtir.
Demokrasi hakkındaki eleştiri ve öngörüleriyle okurlarını şaşırtan ve bu çerçevede bugün de güncelliğini koruyan Tocqueville, 1835 gibi erken bir tarihte yayınlanan ilk cildin onuncu bölümünde ülkede yaşayan üç farklı ırktan insan topluluklarının yaşamını coğrafi bölgelere ayırarak ayrıntılarıyla betimler. Yerlilere ve siyahlara demokratik hakların tanınmasının fazla geciktirilmesinin mümkün
olmayacağını da belirtmekten geri kalmaz.
Amerika’da Demokrasi’nin ikinci cildinin on dördüncü bölümünün başlığı, “Amerikalılarda Maddi
Hazlar Sevgisi, Özgürlük Aşkıyla ve Kamusal Meselelere Yönelik İlgiyle Nasıl Birleşir?”dir. Bu bölümde
yazar özgürlükle sanayi ve gelişme arasında bağlantılar kurar. Eşitliğin egemen değerler arasına girdiği çağlarda insanlar elde etmek istedikleri maddi ve manevi tüm değerler için bir araya gelip, örgütlenmenin yararını görürler. Örgütlenme pratiği yerleştikçe siyasal özgürlük ortamı gelişir. Özgürlük bu çağlarda zenginleşme için de uygun ortamı oluşturur. Ne var ki, zaman zaman maddi refahı
ararken demokrasinin despotlaştığı durumlarda insanların refahı kendilerine sunacak bir efendi’ye
teslim oldukları görülür. Bu durumda refah tutkusu kendi kendini yok edecek bir noktaya gelebilir.
Buradan Tocqueville’in modern demokrasi eleştirisinin henüz aşılmamış olan en önemli noktasına geliriz. Tocqueville için toplumsal huzur ve barış çok önemlidir ancak tarihte neredeyse tüm toplumların huzur ve barış ararken tiranlığa kaydıklarını hatırlatmaktan da geri kalmaz. Halklar elbette
toplumsal huzuru küçük görmemeli ancak bununla asla yetinmemelidirler. Çünkü hükümetinden sadece huzur ve güven ortamı tesis etmesini isteyen bir halk esasen yüreğinin derinliklerinde köleleşmiştir, refahın kölesi olmuştur, kendisini zincire vuracak insana ortam hazırlar.
Tocqueville böylece demokrasinin çelişkili doğasına dikkat çekmektedir. Demokrasi, bir özgürlük
ve eşitlik rejimi de olabilir, bir baskı rejimine de dönüşebilir, hatta bu iki uç bazen eş zamanlı olarak birlikte var olabilir. Aşırı bireyselleşme demokrasilerde özgürlüğü tehdit eden bir toplumsal dinamik oluşturmaktadır. Hukuksal/siyasal bağlamda merkezi devletin bireysel özgürlük açısından nasıl
başlı başına bir tehlike arz ettiğini zaten biliyoruz. Aşırı bireyselleşmenin getireceği içe kapanık toplum da kültürel olarak çoğunluk tiranlığına, kamuoyu despotizmine açık hale gelmektedir. Tocqueville, Amerika örneği üstünden bize demokrasilerin iç dinamikleri sonucu nasıl yumuşak despotizm’e
ve çoğunluk tiranlığı’na sürüklenebildiğini göstermiştir. Fransa özelinde ise aristokrasiyi yeni tasfiye eden toplumların deneyimsiz bir burjuvazinin elinde demokratik kurumları geliştirip yaşatmakta
yaşadığı sorunları irdelemiştir.
Tocqueville’in görüşleri, bugün de güncelliğini korumaktadır. Çözümlemelerinin, 20. yüzyılda Almanya ve İtalya’da örneklerini gördüğümüz demokrasi içinden gelişen baskı rejimlerini yüz yıl önceden haber verdiği söylenebilir. Bilindiği üzere totalitarizm, demokrasinin sorunlarına çözüm gibi görünür, çoğu zaman bu iddiayı taşıyarak iktidara gelir. İktidarla halk, ya da devletle toplum arasındaki kopukluğu giderecek gibi gözükür, ama içinden çıktığı demokrasiyi ters yüz ederek söz konusu
kopukluğu yeniden üretir. Devletle toplum özdeşlenir, birey ortadan kalkar. Tocqueville’in demokrasi çözümlemeleri totaliter sistemlerin kökenlerinin anlaşılmasına da katkıda bulunmuştur. Esasında
demokrasinin çeşitli düzeylerde yaşadığı sorunların çözümü de, onun baskı rejimine dönüşmesinin
panzehiri de tek bir noktada düğümlenmektedir: özgürlüğü hayata geçirmek.
Siyaset biliminde siyasal katılım kavramı çerçevesinde ele alınan, yönetenleri ya da yönetenlerin
kararlarını etkilemeye dönük tüm süreçler bu bağlamda önem kazanmaktadır. Tocqueville’in Amerika’da gözlemlediği yerel yönetimler, siyasal partiler, sivil toplum örgütleri, çeşitli dernek ve kuruluşlar yurttaşın özgürlük pratiğini geliştireceği kurumlardır. Bireyle devlet arasındaki bu ara katmanlar,
yurttaşın kendi çıkarını düşünen birey olmanın dışında kamusal konulara da duyarlı olmasını sağlar.
Siyasal ve toplumsal örgütlere katılım yoluyla özgürlük ruhunun yaşatılması Tocqueville’in sürekli yinelediği bir ana tema olarak karşımıza çıkacaktır.
KÜNYE
Amerika’da Demokrasi
Alexis de Tocqueville
İletişim Yayınları
Çeviri: Seçkin Sertdemir Özdemir
2. baskı – Mart 2019
784 sayfa
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
Amerika’da Demokrasi ’ye Giriş · CENGİZ ÇAĞLA………………………………………………………………………………………………………………15
BİRİNCİ CİLT
12. Baskı İçin Bilgilendirme……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….27
GİRİŞ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29
BİRİNCİ KISIM……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….43
BÖLÜM I
Kuzey Amerika’nın Dış Konumu………………………………………………………………………………………………………………………………………………..45
BÖLÜM II
Başlangıç Noktası ve Bunun Anglo-Amerikalıların Geleceği İçin Önemi Üzerine………………………………53
Anglo-Amerikalıların Yasalarının ve Âdetlerinin Sunduğu Bazı Benzersiz Özelliklerin Nedenleri……………………..68
BÖLÜM III
Anglo-Amerikalıların Toplumsal Durumu ………………………………………………………………………………………………………………………70
Anglo-Amerikalıların Toplumsal Durumunun Göze Çarpan Noktası
Esas İtibariyle Demokratik Olmasıdır…………………………………………………………………………………………………………………………………………..70
Anglo-Amerikalıların Toplumsal Durumunun Siyasal Sonuçları………………………………………………………………………………………..76
BÖLÜM IV
Amerika’da Halkın Egemenliği İlkesi Üzerine……………………………………………………………………………………………………………….78
BÖLÜM V
Birlik Hükümetinden Bahsetmeden Önce
Bazı Eyaletlerde Olanları İnceleme Zorunluluğu …………………………………………………………………………………………………..81
Amerika’da Kent Sistemi Üzerine …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..82
Kentin Çevresi…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………83
New England Kentinin Kuvvetleri…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….83
Kent Yaşamı Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….86
New England’da Kent Tini…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..88
New England’da İdari Bölgeler Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………………….90
New England’da Yönetim Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..91
Birleşik Devletler’de Yönetim Üzerine Genel Fikirler………………………………………………………………………………………………………… 100
Eyalet Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………103
Eyaletin Yasama Kuvveti………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….104
Eyaletin Yürütme Kuvveti Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………………………….105
Birleşik Devletler’de İdari Ademimerkeziyetin Siyasal Etkileri Üzerine……………………………………………………………………. 106
BÖLÜM VI
Birleşik Devletler’de Yargı Kuvveti ve
Onun Siyasal Toplum Üzerindeki Etkisi Üzerine …………………………………………………………………………………………………….. 117
Amerikan Yargıçlarına Atfedilen Diğer Kuvvetler………………………………………………………………………………………………………………… 122
BÖLÜM VII
Birleşik Devletler’de Siyasal Yargılama Üzerine…………………………………………………………………………………………………. 124
BÖLÜM VIII
Federal Anayasa Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….129
Federal Anayasanın Tarihi………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………129
Federal Anayasanın Özeti………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..131
Federal Hükümetin Görevleri………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..132
Federal Kuvvetler……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….134
Yasama Kuvvetleri………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………134
Senato ve Temsilciler Meclisi Arasındaki Diğer Farklılıklar……………………………………………………………………………………………. 136
Yürütme Kuvveti Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………137
Fransa’da Anayasal Bir Kralın Statüsüyle
Birleşik Devletler’de Başkanın Statüsü Hangi Açıdan Farklıdır?………………………………………………………………………………….. 138
Yürütme Kuvvetinin Etkisini Arttırabilecek Arızî Nedenler………………………………………………………………………………………………. 141
Kamusal Meseleleri Yönetirken Birleşik Devletler Başkanının
Neden Mecliste Çoğunluğa Sahip Olmaya İhtiyacı Yoktur?……………………………………………………………………………………………… 142
Başkanlık Seçimi Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….143
Seçim Yöntemi……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..146
Seçim Krizi …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….149
Başkanın Yeniden Seçilmesi………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….150
Federal Mahkemeler Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..152
Federal Mahkemelerin Yetkilerini Saptama Biçimi…………………………………………………………………………………………………………….. 155
Yargılama Yetkisiyle İlgili Farklı Olaylar…………………………………………………………………………………………………………………………………. 157
Federal Mahkemelerin İşleyiş Biçimi ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 160
Devletin Büyük Kuvvetleri Arasında Yüksek Mahkeme’ye Ayrılan Önemli Mevki…………………………………………………… 163
Federal Bileşim Eyaletlerin Bileşiminden Hangi Açıdan Üstündür?…………………………………………………………………………….. 164
Amerika Birleşik Devletleri’nin Federal Yapısını Diğer Federal Yapılardan Ayıran Şey……………………………………… 168
Federal Sistemin Avantajları ve Özellikle Amerika İçin Faydası Üzerine………………………………………………………………….. 171
Federal Sistemin Tüm Halklar İçin Uygun Olmamasının Nedeni
ve Anglo-Amerikalıların Bu Sistemi Kabul Etmesine Olanak Tanıyan Şey…………………………………………………………………. 175
İKİNCİ KISIM…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………183
BÖLÜM I
Birleşik Devletler’i Halkın Yönettiğini Kesin Bir Biçimde Nasıl Söyleyebiliriz?………………………….. 185
BÖLÜM II
Birleşik Devletler’de Partiler Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………..186
Birleşik Devletler’de Aristokratik Partilerin İzleri………………………………………………………………………………………………………………. 190
BÖLÜM III
Birleşik Devletler’de Basın Özgürlüğü Üzerine……………………………………………………………………………………………………. 192
BÖLÜM IV
Birleşik Devletler’de Siyasal Örgütlenmeler…………………………………………………………………………………………………………. 200
BÖLÜM V
Amerika’da Demokrasi Hükümeti Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………… 207
Genel Oy Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………207
Halkın Seçimleri ve Seçimlerde Amerikan Demokrasisinin Güdüleri Üzerine………………………………………………………… 208
Demokrasinin Bu Güdülerini Kısmen Düzeltebilecek Unsurlar Üzerine…………………………………………………………………….. 210
Amerikan Demokrasisinin Seçim Yasaları Üzerinde Yaptığı Etki………………………………………………………………………………….. 212
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altındaki Kamu Görevlileri…………………………………………………………………………………………… 214
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altında Üst Düzey Görevlilerin [Magistrats]
Keyfiliği Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..216
Birleşik Devletler’de İdari İstikrarsızlık…………………………………………………………………………………………………………………………………… 218
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altında Kamusal Yükümlülükler Üzerine……………………………………………………………….. 219
Görevlilerin Ücretlerinin Sabitlenmesi Konusunda Amerikan Demokrasisinin Güdüleri Üzerine…………………… 222
Amerikan Hükümetini Ekonomi Yapmaya Zorlayan Nedenleri Ayırt Etmenin Güçlüğü………………………………………… 225
Birleşik Devletler’in Kamusal Harcamalarıyla Fransa’nınkileri Karşılaştırabilir miyiz?…………………………………….. 225
Demokraside Yönetenlerin Yozlaşması ve Zaafları Üzerine;
Bunun Kamusal Ahlâk Üzerindeki Etkileri Hakkında…………………………………………………………………………………………………………… 230
Demokrasinin Muktedir Olduğu Girişimler Üzerine…………………………………………………………………………………………………………….. 232
Amerikan Demokrasisinin Genel Olarak Kendisi Üzerinde Uyguladığı İktidar Üzerine……………………………………….. 234
Amerikan Demokrasisinin Dışişleri Yürütme Biçimi Üzerine………………………………………………………………………………………….. 236
BÖLÜM VI
Amerikan Toplumunun Demokratik Hükümetten Çıkardığı Reel Avantajlar Nelerdir?………………… 241
Amerikan Demokrasisinin Etkisi Altında Yasaların Genel Eğilimi ve
Yasaları Uygulayanların Güdüleri Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………….241
Birleşik Devletler’de Kamusal Tin Üzerine ………………………………………………………………………………………………………………………………245
Birleşik Devletler’de Haklar İdesi Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………… 248
Birleşik Devletler’de Yasalara Saygı Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………… 250
Birleşik Devletler’de Siyasal Teşekkülün Tüm Kısımlarında Hâkim Olan Etkinlik
ve Bunun Toplum Üzerinde Yaptığı Etki……………………………………………………………………………………………………………………………………. 252
BÖLÜM VII
Birleşik Devletler’de Çoğunluğun Kadir-i Mutlaklığı ve Bunun Etkileri Üzerine………………………… 256
Amerika’da Çoğunluğun Kadir-i Mutlaklığı Demokrasilerde Doğal Olan
Yasal ve İdari İstikrarsızlığı Nasıl Arttırır?………………………………………………………………………………………………………………………………258
Çoğunluğun Tiranlığı………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….260
Çoğunluğun Kadir-i Mutlaklığının Amerikalı Kamu Görevlilerinin Keyfilikleri Üzerindeki Etkileri………………….. 263
Amerika’da Çoğunluğun Düşünce Üzerinde Uyguladığı Kuvvet Hakkında…………………………………………………………………. 264
Çoğunluğun Tiranlığının Amerikalıların Ulusal Karakteri Üzerindeki Etkileri;
Birleşik Devletler’de Mahkeme Tini Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………….. 266
Amerikan Cumhuriyetlerinin En Büyük Tehlikesinin
Çoğunluğun Kadir-i Mutlaklığından Kaynaklanması……………………………………………………………………………………………………………. 269
BÖLÜM VIII
Birleşik Devletler’de Çoğunluğun Tiranlığını Mutedil Kılan Unsurlar Üzerine…………………………… 271
İdari Merkeziyetin Bulunmaması…………………………………………………………………………………………………………………………………………………271
Birleşik Devletler’de Adli Tin Üzerine, ve Bu Demokraside
Nasıl Bir Denge Unsuru Oluşturur?…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 272
Birleşik Devletler’de Siyasal Kurum Olarak Düşünülen Jüri Üzerine…………………………………………………………………………… 279
BÖLÜM IX
Birleşik Devletler’i Demokratik Cumhuriyeti Sürdürmeye Yönlendiren
Temel Nedenler Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………286
Birleşik Devletler’de Demokratik Cumhuriyetin Sürdürülmesine
Yardımcı Olan Arızî veya İlahi Nedenler Üzerine ………………………………………………………………………………………………………………….286
Yasaların Birleşik Devletler’de Demokratik Cumhuriyetin
Sürdürülmesi Üzerindeki Etkisi Hakkında ……………………………………………………………………………………………………………………………….295
Teamüllerin Birleşik Devletler’de Demokratik Cumhuriyetin
Sürdürülmesi Üzerindeki Etkisi Hakkında ……………………………………………………………………………………………………………………………….296
Siyasal Kurum Olarak Düşünülen Din Üzerine; Din Nasıl Amerikalılar Arasında
Demokratik Cumhuriyetin Korunmasına Büyük Ölçüde Hizmet Eder?……………………………………………………………………….. 296
Birleşik Devletler’de Dinsel İnanışların Siyasal Toplum Üzerinde Yaptığı Dolaylı Etki………………………………………… 299
Amerika’da Dini Kudretli Kılan Temel Nedenler Üzerine…………………………………………………………………………………………………… 303
Amerikalıların Bilgileri, Alışkanlıkları ve Pratik Deneyimleri
Demokratik Kurumların Başarısına Nasıl Katkıda Bulunur?……………………………………………………………………………………………. 309
Birleşik Devletler’de Demokratik Cumhuriyetin Korunmasına Yasaların Fiziksel Koşullardan
Daha Çok, Teamüllerin de Yasalardan Daha Çok Hizmet Etmesi………………………………………………………………………………….. 313
Yasalar ve Teamüller Amerika’dan Başka Bir Yerde
Demokratik Kurumları Sürdürmek İçin Yeterli midir?……………………………………………………………………………………………………….. 316
Avrupa’ya Göre Üstün Olan Şeyin Önemi…………………………………………………………………………………………………………………………………..319
BÖLÜM X
Birleşik Devletler Topraklarında İkamet Eden Üç Irkın Güncel Durumu ve
Muhtemel Geleceği Üzerine Birkaç Düşünce……………………………………………………………………………………………………………. 324
Birlik’in Sahip Olduğu Bölgelerde İkamet Eden
Kızılderili Kabilelerin Güncel Durumu ve Muhtemel Geleceği………………………………………………………………………………………… 329
Birleşik Devletler’de Siyah Irkın Edindiği Konum;
Onun Mevcudiyetinin Beyazları Karşı Karşıya Bıraktığı Tehlikeler………………………………………………………………………………. 345
Amerikan Birliği’nin Kalıcı Olma Şansı Nedir? Onu Hangi Tehlikeler Bekler?………………………………………………………….. 367
Birleşik Devletler’de Cumhuriyetçi Kurumlar Üzerine; Bunların Kalıcılık Şansları Nedir?………………………………… 396
Birleşik Devletler’deki Ticari Büyüklüğün Sebepleri Üzerine Birkaç Düşünce………………………………………………………. 401
SONUÇ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..409
NOTLAR……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………415
İKİNCİ CİLT
Okuyucuların Dikkatine…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….439
BİRİNCİ KISIM
BİRLEŞİK DEVLETLER’DE DEMOKRASİNİN
ENTELEKTÜEL HAREKET ÜZERİNDEKİ ETKİSİ…………………………………………………………………………………………………… 441
BÖLÜM I
Amerikalıların Felsefi Yöntemi Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………. 443
BÖLÜM II
Demokratik Halklarda İnançların Temel Kaynağı Üzerine ………………………………………………………………………………. 448
BÖLÜM III
Neden Amerikalılar Ataları İngilizlerden Daha Fazla
Genel Fikirlere Meyleder ve Bunları Beğenirler?………………………………………………………………………………………………. 452
BÖLÜM IV
Neden Amerikalılar Siyasal Konularda Fransızlar Kadar
Genel Fikirlere Asla İlgi Duymazlar?……………………………………………………………………………………………………………………………. 457
BÖLÜM V
Birleşik Devletler’de Din Demokratik Güdüleri Nasıl Kullanır?……………………………………………………………….. 459
BÖLÜM VI
Birleşik Devletler’de Katolikliğin İlerlemesi Üzerine……………………………………………………………………………………… 467
BÖLÜM VII
Demokratik Halkların Zihinlerini Panteizme Doğru Yönlendiren Şey……………………………………………………. 469
BÖLÜM VIII
Eşitlik Amerikalılara İnsanın Sınırsız Yetkinleşebilirliğini Nasıl Telkin Eder?…………………………….. 471
BÖLÜM IX
Amerikalıların Örneği Demokratik Bir Halkın Bilime, Edebiyata ve
Sanata Yönelik Kabiliyete ve Eğilime Sahip Olamayacağını Kanıtlamaz mı?…………………………………………. 473
BÖLÜM X
Neden Amerikalılar Teoriden Daha Çok PratiK BİLİMLERLE İlgilenirler?……………………………………………… 478
BÖLÜM XI
Amerikalılar Nasıl Bir Tinle Sanatla Uğraşırlar?……………………………………………………………………………………………….. 485
BÖLÜM XII
Amerikalılar Neden Hem Çok Önemli Hem De Çok Önemsiz Anıtlar Ortaya Koyarlar?…………………. 490
BÖLÜM XIII
Demokratik Yüzyılların Edebî Özellikleri…………………………………………………………………………………………………………………..492
BÖLÜM XIV
Edebî Endüstri Üzerine……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..498
BÖLÜM XV
Yunan ve Latin Edebiyatı İncelemeleri
Neden Demokratik Toplumlarda Özellikle Yararlıdır?……………………………………………………………………………………… 499
BÖLÜM XVI
Amerikan Demokrasisi İngilizceyi Nasıl Değiştirdi?……………………………………………………………………………………………. 501
BÖLÜM XVII
Demokratik Uluslarda Şiirin Bazı Kaynakları Üzerine………………………………………………………………………………………. 507
BÖLÜM XVIII
Amerikalı Yazarlar ve Hatipler Neden Genellikle Laf Kalabalığı Yaparlar?…………………………………….. 513
BÖLÜM XIX
Demokratik Halkların Tiyatrosu Üzerine Birkaç Gözlem…………………………………………………………………………………. 515
BÖLÜM XX
Demokratik Yüzyıllarda Tarihçilere Özgü Temayüller Üzerine………………………………………………………………….. 520
BÖLÜM XXI
Birleşik Devletler’de Parlamenter Belagat Üzerine …………………………………………………………………………………………. 524
İKİNCİ KISIM
DEMOKRASİNİN AMERİKALILARIN DUYGULARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ…………………………………………… 529
BÖLÜM I
Demokratik Halklar Neden Özgürlükten Çok Eşitliğe
Daha Coşkulu ve Daha Kalıcı Bir Sevgi Beslerler?………………………………………………………………………………………………. 531
BÖLÜM II
Demokratik Ülkelerde Bireycilik Üzerine ………………………………………………………………………………………………………………….. 535
BÖLÜM III
Bireycilik Nasıl Başka Bir Çağdan Değil de,
Demokratik Devrimden Çıkarken Daha Önemli Hale Gelir?……………………………………………………………………………… 538
BÖLÜM IV
Amerikalılar Özgür Kurumlarla Bireyciliğe Karşı Nasıl Savaşırlar?……………………………………………………. 540
BÖLÜM V
Amerikalıların Sivil Yaşamda Kamusal Örgütlenmeleri Kullanması Üzerine …………………………………….. 544
BÖLÜM VI
Örgütler ile Gazetelerin İlişkisi Üzerine…………………………………………………………………………………………………………………… 549
BÖLÜM VII
Sivil Örgütlenmeler ve Siyasal Örgütlenmeler Arasındaki İlişkiler……………………………………………………… 553
BÖLÜM VIII
Amerikalılar Doğru Anlaşılmış Menfaat Öğretisiyle
Nasıl Bireyciliğe Karşı Mücadele Ederler?………………………………………………………………………………………………………………. 558
BÖLÜM IX
Amerikalılar Doğru Anlaşılmış Menfaat Öğretisini Dinsel Konulara Nasıl Uygularlar?………… 562
BÖLÜM X
Amerika’da Maddi Rahatlık İsteği Üzerine …………………………………………………………………………………………………………………..565
BÖLÜM XI
Demokratik Yüzyıllarda Maddi Hazlara Dönük Sevginin ÜrettiğiTikel Etkiler Üzerine…………… 568
BÖLÜM XII
Bazı Amerikalılar Neden Coşkulu Bir Spiritüalizm Sergilerler?……………………………………………………………… 571
BÖLÜM XIII
Amerikalılar Rahat Koşulları İçinde Neden Böylesine Kaygılı Görünürler?……………………………………. 573
BÖLÜM XIV
Amerikalılarda Maddi Hazlar Sevgisi, Özgürlük Aşkıyla ve
Kamusal Meselelere Yönelik İlgiyle Nasıl Birleşir?…………………………………………………………………………………………… 577
BÖLÜM XV
Dinsel İnanışlar Amerikalıların Ruhunu
Nasıl Zaman Zaman Maddi Hazlardan Uzaklaştırır?…………………………………………………………………………………………….. 580
BÖLÜM XVI
Aşırı Rahatlık Sevgisi Rahatlığa Nasıl Zarar Verebilir?…………………………………………………………………………………. 585
BÖLÜM XVII
Eşitlik ve Kuşku Zamanlarında
Beşerî Eylemlerin Amaçlarına Mesafe Almak Neden Önemlidir?………………………………………………………………… 587
BÖLÜM XVIII
Amerika’da Neden Her Türlü Dürüst Meslek Saygıdeğer Sayılır?……………………………………………………………… 590
BÖLÜM XIX
Neredeyse Tüm Amerikalıları Endüstriyel Mesleklere Doğru Yönelten Nedenler……………………….. 592
BÖLÜM XX
Endüstriden Bir Aristokrasi Doğabilir mi?……………………………………………………………………………………………………………….. 596
ÜÇÜNCÜ KISIM
DEMOKRASİNİN GERÇEK ANLAMIYLA TEAMÜLLER ÜZERİNDE ETKİSİ………………………………………. 601
BÖLÜM I
Toplumsal Koşullar Eşitlendiği Ölçüde Teamüller de Nasıl Ilımlı Hale Gelirler?………………………. 603
BÖLÜM II
Demokrasi Amerikalıların Kalıcı İlişkilerini Nasıl Daha Sade
ve Daha Kolay Hale Getirir?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..608
BÖLÜM III
Amerikalılar Kendi Ülkelerinde Pek Az Alınganlarken
Neden Bizim Ülkemizde Çok Hassas Görünürler?………………………………………………………………………………………………….. 611
BÖLÜM IV
Önceki Üç Bölümden Çıkan Sonuçlar……………………………………………………………………………………………………………………………… 615
BÖLÜM V
Demokrasi, Hizmetli ile Efendi Arasındaki İlişkiyi Nasıl Değiştirir?………………………………………………………. 617
BÖLÜM VI
Demokratik Kurumlar ve Teamüller Kira Bedelini Yükseltmeye
ve Kiralama Süresini Kısaltmaya Nasıl Yönelir?…………………………………………………………………………………………………….. 625
BÖLÜM VII
Demokrasinin Maaşlar Üzerindeki Etkisi……………………………………………………………………………………………………………………..628
BÖLÜM VIII
Demokrasinin Aile Üzerindeki Etkisi……………………………………………………………………………………………………………………………….. 631
BÖLÜM IX
Birleşik Devletler’de Genç Kızların Eğitimi………………………………………………………………………………………………………………637
BÖLÜM X
Eş Olarak Genç Kızlar ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….640
BÖLÜM XI
Amerika’da Koşulların Eşitliği
Hayırlı Teamüllerin Sürdürülmesine Nasıl Katkıda Bulunur?…………………………………………………………………….. 643
BÖLÜM XII
Amerikalılar Kadın ve Erkek Eşitliğini Nasıl Anlarlar?……………………………………………………………………………………. 649
BÖLÜM XIII
Eşitlik Amerikalıları Nasıl Bir Sürü Küçük Tikel Topluluğa Doğal Olarak Böler?………………………. 653
BÖLÜM XIV
Amerikalıların Tavırları Üzerine Bazı Tefekkürler…………………………………………………………………………………………….. 655
BÖLÜM XV
Amerikalıların Ağırbaşlılığı Üzerine; Bu Ağırbaşlılık Neden Onların
Düşüncesizce Hareketlerde Bulunmalarını Engellemez?………………………………………………………………………………… 659
BÖLÜM XVI
Amerikalıların Ulusal Özsaygısı
Neden İngilizlerinkinden Daha Kaygılı ve Daha Kavgacıdır?………………………………………………………………………….. 662
BÖLÜM XVII
Birleşik Devletler’de Toplum Nasıl Hem Hareketli
Hem de Tekdüze Bir Görünüme Sahiptir?……………………………………………………………………………………………………………………… 665
BÖLÜM XVIII
Birleşik Devletler’de ve Demokratik Toplumlarda Şeref Üzerine ……………………………………………………………. 667
BÖLÜM XIX
Birleşik Devletler’de İnsanların Neden Hem Bu Kadar Çok İhtirası Vardır
Hem de Çok Büyük İhtirasları Yoktur?………………………………………………………………………………………………………………………….. 679
BÖLÜM XX
Belli Demokratik Uluslarda Mevki Elde Etme Zanaatı Üzerine……………………………………………………………………. 685
BÖLÜM XXI
Neden Büyük Devrimler Nadiren Görülür?………………………………………………………………………………………………………………… 687
BÖLÜM XXII
Demokratik Halklar Neden Doğal Olarak Barış İsterken
Demokratik Ordular ise Doğal Olarak Savaş İsterler?…………………………………………………………………………………….. 699
BÖLÜM XXIII
Demokratik Ordularda En Savaşçı ve En Devrimci Sınıf Hangisidir?………………………………………………………. 705
BÖLÜM XXIV
Demokratik Orduları Seferberlik Başladığında Daha Zayıf
ve Savaş Uzadığında ise Daha Korkutucu Kılan Nedenler………………………………………………………………………………… 709
BÖLÜM XXV
Demokratik Ordularda Disiplin Üzerine………………………………………………………………………………………………………………………. 713
BÖLÜM XXVI
Demokratik Toplumlarda Savaş Üzerine Bazı Düşünceler………………………………………………………………………………. 715
DÖRDÜNCÜ KISIM
DEMOKRATİK FİKİRLERİN VE DUYGULARIN
SİYASAL TOPLUM ÜZERİNDE YAPTIĞI ETKİ……………………………………………………………………………………………………… 721
BÖLÜM I
Eşitlik İnsanlara Özgür Kurumlar Sevgisini Doğal Olarak Verir……………………………………………………………… 723
BÖLÜM II
Demokratik Halklar Hükümet Konusunda Kuvvetleri
Bir Noktada Toplamaya Doğal Olarak Daha Fazla Meyillidirler………………………………………………………………… 725
BÖLÜM III
İktidarı Bir Noktada Toplama Konusunda
Demokratik Halkların Duyguları Fikirleriyle Uyumludur………………………………………………………………………………. 728
BÖLÜM IV
Demokratik Bir Halkı İktidarını Merkezîleşmeye İten
veya Bundan Vazgeçiren Birkaç Tikel ve Arızî Neden Üzerine……………………………………………………………………… 732
BÖLÜM V
Günümüzün Avrupa Ulusları Arasında Her Ne Kadar Egemenler
Daha Az İstikrarlı Olsalar da, Hükümetin Kuvveti Artar…………………………………………………………………………………. 737
BÖLÜM VI
Demokratik Uluslar HangiTür Despotizm Türünden Korkmalıdırlar?…………………………………………………… 748
BÖLÜM VII
Önceki Bölümlerin Sonucu Olarak…………………………………………………………………………………………………………………………………… 754
BÖLÜM VIII
Genel Bir Değerlendirme ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 762
NOTLAR……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………766
SONSÖZ
Amerika’da Demokrasi’NİN GÜNCEL SİYASAL ANLAMI · SEÇKİN SERTDEMİR ÖZDEMİR…………………………………….. 773
Eşitlik ve Özgürlük Paradigması Olarak Demokrasi…………………………………………………………………………………………………………… 775
Demokrasilere Özgü Yeni Bir Tür Despotizm Tehlikesi……………………………………………………………………………………………………… 778
Post-totaliter Dönemde Tocqueville’in Düşüncesinin Etkisi …………………………………………………………………………………………… 780
Sonuç……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….783