Bir tarım uzmanı olan Aleksandr Çayanov, “kolektifleştirmeyi izleyen dönemde Rus köylü ekonomisinin doğası tarafından ortaya konan sorunların anlaşılması için” yazdığı bu romanı, Sovyet Devrimi’nin hemen ertesinde, 1920 yılında yayımlamıştı. Çayanov, Biraderim Aleksey’in Köylü Ütopyası Ülkesine Seyahati’nde 1921’de uyuyup gözlerini 1984’te açan kahramanı aracılığıyla kentlere karşı köyleri temel alan gelecek ütopyasını tasvir eder. Çayanov daha iyi bir sosyalizme dair hayallerini dile getirirken, ütopya ve hicvin olanaklarından yararlanarak, yalın ve abartısız bir dil kurar:
Aleksey’in üzerine ölümcül bir uyku çöktü ve artık iyice yorgun düşen aklı, ne olursa olsun herhangi bir şeyi kavramayı, sindirmeyi reddediyordu. Lambayı söndürdü, gözlerini kapattı, lâkin Catherine’in gözleri bir türlü gözünün önünden gitmiyordu… Ancak gecenin geç saatlerinde uykuya dalabildi.
20. yüzyılın ilk yarısında yoksul halkların en büyük ütopyası sosyalizmdi. Bir ütopyanın içinde yaşarken oradaki aksaklıkları fark ederek yazılmış bir ütopya olarak Çayanov’un romanı, edebiyat tarihinin kayıp hazinelerindendir.
Aleksandr Çayanov, 1888’de Moskova’da doğdu. 1899-1906 yılları arasında öğrenim gördüğü Moskova Tarım Enstitüsü’nden bir tarım bilimci olarak mezun oldu. 1914’e kadar tarım üzerine dersler verip kimi çalışmaların altına imza attı. 1912’de evlendiği Elena Vasilevna Grigorievna’dan 1920’de boşandı. 1921’de Olga Emmanuilovna Gurevich ile ikinci evliliğini yaptı ve bu evlilikten iki çocuğu oldu. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra çeşitli Sovyet komitelerinde tarım reformlarına ilişkin olarak görevler üstlendi. Üniversitelerde dersler verdi. Çayanov tarımsal kooperatifleri destekliyordu ama bu hususla ilgili kimi şüpheleri de vardı. Tarımsal kooperatiflerin geniş ölçekli çiftlikler söz konusu olduğunda verimsiz olduğunu düşünüyordu. Çayanov’un şüpheleri, hane ve toprak fikriyle, özellikle de çiftçilik yaparak geçimlerini sağlayan köylülerin haneleriyle ilgiliydi. Çayanov, Sovyet hükümetinin artıdeğer üretmek adına çiftçilerin topraklarına el koymasına ve bunun yerine kooperatifleri geçirmesine şüpheyle yaklaşıyordu. Bu görüşlerinden ötürü Joseph Stalin tarafından “kulakların savunusunu yapmakla” eleştirildi. Çayanov 1930’da, NKVD tarafından uydurulan “Emek Köylü Partisi davası”ndan hareketle tutuklandı. Yargılama sürecinden sonra, ceza olarak, beş yıl süreyle Kazakistan’daki çalışma kamplarına yollandı. 3 Ekim 1937’de tekrar tutuklandı ve aynı gün kurşuna dizildi. Öldürüldükten sonra Sovyet hükümeti tarafından “itibarı” tekrar teslim edildi. Çayanov’un kimi çalışmaları şunlar: Köylü Çiftlikleri Örgütü (1925), Kapitalist Olmayan İktisadi Sistem Teorisi Üzerine. Bunların dışında 1918 ile 1928 arasında beş adet öykü kaleme aldı. 1920’de yayımlanan Biraderim Aleksey’in Köylü Ütopyası Ülkesine Seyahati, Türkçe’de ilk kez yayımlanıyor. Çayanov bu kitabında yazar olarak İvan Kremnev adını kullandı.
Kitabın Künyesi
Biraderim Aleksey’in Köylü Ütopyası Ülkesine Seyahati
Orjinal isim: The Man of Reason
Alexandr Çayanov
Ayrıntı Yayınları / Klasik Kitaplar Dizisi
160 s. — 2. Hamur– Ciltsiz — 13 x 19 cm
İstanbul, 2015
ISBN : 9786053140221
Çeviri : İhya Kahraman