“Sana tüm şiirlerimi banda kaydedeceğim.
Yaşamımın tüm sesi seninle kalsın.
?
Sonra Türkiye’ye de ver bu sesi.
Bizim barışmamız ölümümden sonra olacak.
Ülkeme dönmek için ölmek zorundayım.”
Nâzım Hikmet’in Vera?ya söylediği bu sözler, Eyüboğlu?nun en büyük vasiyetlerinden biri haline gelir.
(*) Bedri Rahmi Eyüboğlu?nun, oğlu Mehmet ve gelini Hughette?e vasiyet ettiği Nâzım Hikmet?in ses kaydı 50 yıl bekledikten sonra gün ışığına çıktı. Eyüboğlu, ?Bu kaydı çok iyi saklayın, aman ha!? demişti. 1960?ların teknolojisiyle bir makara banta alınan kayıtta, Nâzım Hikmet?in okuduğu 57 şiiri vardı.
Bedri Rahmi?nin telif haklarına sahip olanTürkiye İş Bankası Kültür Yayınları ve Nâzım Hikmet?in telif haklarını elinde bulunduran Yapı Kredi Yayınları, işbirliğine giderek bu şiirleri bir kitapta bir araya getirdi. Ve kitaba ekledikleri bir CD ile Nâzım?ın sesini okura ulaştırdı.
Yayımlanmamış 2 şiir
?Büyük İnsanlık? adı verilen kitapta şairin bugüne kadar yayımlanmamış iki şiiri de yer alıyor. ?Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden? dizesiyle başlayan şiir Türkçe ya da Rusça hiçbir kaynakta yer almamış; ?Bir ucu bir kuyuda kaybolan rüzgârlı bir şosede? dizesiyle başlayan şiir ise yalnızca Rusça yayımlanan Seçme Eserleri?nde bulunuyor.
Nâzım Hikmet?in gerçek doğum tarihi 17 Ocak?ta okurlarla buluşacak olan kitabın hikayesi 25 Nisan 1961?e uzanıyor. Nâzım Hikmet ve Bedri Rahmi Eyüboğlu Paris?te bir araya gelir. Bedri Rahmi kayda ?Yalnız patırtı yapma şimdi? diyerek başlar ?Yeşilden mordan pembeden? şiirini okur, sonra Nâzım?a bırakır teybi. Nâzım tam 57 şiirini teybe okur. Bedri Rahmi ülkeye dönerken yasaklı şair Nâzım Hikmet?in kayıtlarına el konulmaması için özel önlemler alır. Bedri Rahmi, ilk önce kendi şiirini okuyarak, Nâzım?ı korumayı hesap etmiş belli ki. Çünkü o dönem evi sık sık polisler tarafından ziyaret ediliyordu. Bant evin çeşitli yerlerinde saklanmış; kimi zaman yüklükte, kimi zaman merdiven altında? Daha sonra Bedri Rahmi kayıtları oğlu Mehmet ve gelini Hughette Eyüboğlu?na bırakmış.
?Başla reis?
Dönelim kayda… Eyüboğlu, şiirini okuduktan sonra kısa bir sesizlik oluyor ve Nâzım Hikmet soruyor: ?Başlayayım mı üstad?? Bedri Rahmi cevap veriyor: ?Başla Reis!? Kayıtta ikilinin şiir aralarındaki diyaloglarını duymak mümkün. Dikkat çeken bir diğer şey de Nâzım?ın 57?nci şiir olan ?Bir Garip Yolculuk?u (Saman Sarısı olarak bilinen şiiri) okurken zorlanması. ?Olmadı? diyor, baştan alıyor, yarılarken kayıt duruveriyor, Bedri Rahmi önerilerde bulunuyor?
?Büyük İnsanlık?ta ilk defa gün ışığına çıkan bir şey daha var. Nâzım?ın annesi Celile Hanım?ın yaptığı ve daha önce ortaya çıkmayan bir Nâzım portresi. Bu portre kitabın ön kapağı içinde yer alıyor.
Nâzım Hikmet?in gün yüzüne çıkmamış iki şiiri:
Bütün Yolculuk Boyunca Hasret Ayrılmadı Benden
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
gölgem gibi demiyorum
çünkü hasret yanımdaydı zifiri karanlıkta da
Ellerim ayaklarım gibi de değil
uykudayken yitirirsin elini ayağını
ben hasreti uykuda da yitirmiyordum
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
açlıktı, susuzluktu demiyorum
sıcakta soğuğu, soğukta sıcağı aramak gibi de değil
giderilmesi imkânsız bir şey
ne sevinç ne keder
şehirlerle bulutlarla türkülerle de ilgisiz
içimdeydi dışımdaydı
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
zaten elimde ne kaldı bu yolculuktan
hasretten gayrı
Bir Ucu Bir Kuyuda Kaybolan Rüzgârlı Bir Şosede
Bir ucu bir kuyuda kaybolan rüzgârlı bir şosede
bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
yüzü saçlarıyla örtülü kavuşma saatımızın
bir de ağır yürüyor ki deli olmak işten değil
Bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
ben de telefon direğine bağlıyım kollarımdan
yüreğim de yorgun mu yorgun duracak nerdeyse
bir de alnıma bir su damlıyor aynı yere artsız arasız
Bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
ben de seni düşünüyorum da seni düşünüyorum
ben de seni düşündükçe o da ağırlaştırıyor yürüyüşünü
bu böyle giderse yıkılabilirim direğin dibine
o yanıma varmadan
(*) Burcu Aktaş
(15/01/2011 tarihli Radikal Gazetesi)
Nâzım’ın gün yüzüne çıkmamış iki şiiri – www.ntvmsnbc.com (14 Ocak 2011)
Nâzım Hikmet ve Bedri Rahmi Eyüboğlu elli yıl önce Paris?te bir araya gelir. Nâzım tam elli yedi şiirini teybe okur. Bedri Rahmi ülkeye dönerken yasaklı şair Nâzım Hikmet?in kayıtlarına el konulmaması için özel önlemler alır. Bedri Rahmi kayıtları oğlu Mehmet ve gelini Hughette Eyüboğlu?na bırakır. Hughette Eyüboğlu, Paris?teki kayıtların üzerinden elli yıl geçtikten sonra saklanan şiirlerin ?gün ışığına çıkmasının zamanı gelmiştir? diyerek harekete geçer? Ve kayıtları Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları?na teslim eder.
Yapı Kredi Yayınları ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Nâzım Hikmet?in kendi şiirlerini seslendirdiği Büyük İnsanlık-Kendi Sesinden Şiirler adlı CD?sini ve kitabını yayımlıyor. İki büyük yayınevini ilk kez bir araya getiren bu önemli projeyle ünlü şairin elli yedi şiiri kendi sesinden yayınlanırken; bugüne kadar hiç yayımlanmamış iki şiiri de okurlarla buluşuyor.
?Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden? dizesiyle başlayan şiir Türkçe ya da Rusça hiçbir kaynakta yer almazken; ?Bir ucu bir kuyuda kaybolan rüzgârlı bir şosede? dizesiyle başlayan şiir ise yalnızca Rusça yayımlanan Seçme Eserleri?nde bulunuyor.
Bedri Rahmi Eyüboğlu?nun arşivinde elli yıl saklandıktan sonra gün yüzüne çıkarılan eserler; şairin geçtiğimiz hafta ortaya çıkan gerçek doğum tarihi 17 Ocak?ta okurlarla buluşacak.
Elli yıldır saklı kalan makara banttan günümüze
“Sana tüm şiirlerimi banda kaydedeceğim.
Yaşamımın tüm sesi seninle kalsın.
?
Sonra Türkiye’ye de ver bu sesi.
Bizim barışmamız ölümümden sonra olacak.
Ülkeme dönmek için ölmek zorundayım.”
Nâzım Hikmet’in Vera?ya söylediği bu sözler, Eyüboğlu?nun en büyük vasiyetlerinden biri haline gelir.
?Bu kaydı çok iyi saklayın, aman ha!?
Bu sözlerin sahibi olan Bedri Rahmi?nin, oğlu Mehmet ve gelini Hughette?e vasiyet ettiği kayıttaki ses Nâzım Hikmet?e ait. 1960?ların teknolojisi bir makara bantta tam elli yıl bekledikten sonra, Büyük İnsanlık-Kendi Sesinden Şiirler ile Nâzım Hikmet ülkesine sesiyle geri dönüyor?
Kayıt tarihi: 25 Nisan 1961
Elli yıldır saklanan kaydın hikâyesine gelince? Nâzım Hikmet ve Bedri Rahmi Eyüboğlu Paris?te bir araya gelirler. Bedri Rahmi kayda ?Patırtı yapmayın? diyerek başlar ?Yeşilden mordan pembeden? şiirini okur, sonra Nâzım?a bırakır teybi. Nâzım elli altı şiirini soluksuz okur, elli yedincisine geldiğinde kısa bir ara vermek ister ve karşımıza ?Bir Garip Yolculuk? ile (Saman Sarısı olarak bilinen şiiri) çıkar.
?Bir Garip Yolculuk?u okurken Nâzım?ın zorlandığını duyuyoruz. ?Olmadı? diyor, baştan alıyor, yarılarken kayıt duruveriyor, Bedri Rahmi önerilerde bulunuyor?
Elli yılın ardından bandın gün yüzüne çıkışı ve Nâzım?ın hiç bilinmeyen portresi?
Bedri Rahmi Eyüboğlu arşivini büyük bir titizlikle yayına hazırlayan Hughette Eyüboğlu, artık zamanı geldiği düşüncesiyle makara bandı sakladığı çekmeceden çıkardı ve İş Bankası Kültür Yayınları’na teslim etti. Evet, bu bant uzun yıllar saklanmak zorunda kaldı, çünkü kayıttaki ses yıllarca yasaklıydı. Bedri Rahmi o yıllarda evlerini sık sık ziyaret eden polislere karşı önlemini daha kayıt sırasında almıştı. Kaydın başında ?Mor? şiirini okuyarak adeta kendi sesini Nâzım?a siper etti. Bant evin çeşitli yerlerinde saklandı; kimi zaman yüklükte, kimi zaman merdiven altında? O kadar ki, Hughette Hanım, ?artık zamanı geldi? dediğinde bandın bulunması bir hafta sürmüştü. Aradığı bir şey daha vardı: Nâzım?ın annesi Celile Hanım?ın yaptığı ve daha önce ortaya çıkmayan bir Nâzım portresi. Nâzım Hikmet?in Bedri Rahmi Eyüboğlu?na yadigârı olan bu portre ise Büyük İnsanlık-Kendi Sesinden Şiirler kitabının ön kapak içinde yer alıyor.
Büyük İnsanlık-Kendi Sesinden Şiirler Nâzım Hikmet?in bütün eserlerini yayımlayan Yapı Kredi Yayınları ve Bedri Rahmi?nin bütün eserlerini yayımlayan Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları?nın birlikte hazırladıkları ses ile şiirin buluşmasıdır. İki şairin elli yıl sonra gerçekleşen mürüvvetleridir.
Nâzım Hikmet?in gün yüzüne çıkmamış iki şiiri:
Bütün Yolculuk Boyunca Hasret Ayrılmadı Benden
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
gölgem gibi demiyorum
çünkü hasret yanımdaydı zifiri karanlıkta da
Ellerim ayaklarım gibi de değil
uykudayken yitirirsin elini ayağını
ben hasreti uykuda da yitirmiyordum
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
açlıktı, susuzluktu demiyorum
sıcakta soğuğu, soğukta sıcağı aramak gibi de değil
giderilmesi imkânsız bir şey
ne sevinç ne keder
şehirlerle bulutlarla türkülerle de ilgisiz
içimdeydi dışımdaydı
Bütün yolculuk boyunca hasret ayrılmadı benden
zaten elimde ne kaldı bu yolculuktan
hasretten gayrı
Bir Ucu Bir Kuyuda Kaybolan Rüzgârlı Bir Şosede
Bir ucu bir kuyuda kaybolan rüzgârlı bir şosede
bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
yüzü saçlarıyla örtülü kavuşma saatımızın
bir de ağır yürüyor ki deli olmak işten değil
Bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
ben de telefon direğine bağlıyım kollarımdan
yüreğim de yorgun mu yorgun duracak nerdeyse
bir de alnıma bir su damlıyor aynı yere artsız arasız
Bana doğru yaklaşıyor kavuşma saatımız yalnayak
ben de seni düşünüyorum da seni düşünüyorum
ben de seni düşündükçe o da ağırlaştırıyor yürüyüşünü
bu böyle giderse yıkılabilirim direğin dibine
o yanıma varmadan
Tanıtım Yazısı
Nâzım Hikmet sorar:
Başlayayım mı Üstad?
Bedri Rahmi yanıtlar:
Başla Reis!
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun ?Bu Kaydı çok iyi saklayın, aman ha!? diye vasiyet ettiği kayıttaki ses Nâzım Hikmet’e ait. 1960’ların teknolojisi bir makara bantta tam 50 yıl bekledikten sonra Nâzım ülkesine sessiyle de olsa dönüyor?
Bedri Rahmi ve Nâzım hikmet 1961 yılında Paris’te bir araya geliyorlar.
Bedri Rahmi ?Patırtı yapmayın? diyerek başlıyor ?Yeşilden mordan pembeden? Şiirine, sonra Nâzım’a bırakıyor mikrofonu. Nâzım 55 şiirini soluksuz okuyor.
56.’sına geldiğinde kısa bir ara vermek istiyor ve sonra ?Bir Garip Yolculuk?la devam ediyor (Biz bu şiiri ?Saman Sarısı? olarak biliyoruz). Şiirler arasında ikisi var ki ilk kez bu kayıtla ortaya çıkıyor.
?Büyük İnsanlık? Kendi Sesinden Şiirler adını alan bu çalışma Yapı Kredi Yayınları ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın birlikte hazırladıkları ses ile şiirin buluşmasıdır.
İki şairin 50 yıl sonra gerçekleşen mürüvvetleridir.
Kitabın Künyesi
Büyük İnsanlık / Kendi Sesinden Şiirler
Nazım Hikmet
Yapı Kredi Yayınları / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Basım Tarihi : 01 – 2011
Sayfa Sayısı : 100