Behçet Necatigil’in deyimiyle ‘şiirimizin korkunç çocuğu’ ve ‘uç beyi’ olan İlhan Berk’i 90 yaşında kaybettik. Sanki İlhan Berk, 1999 yılında yayımladığı Çok Yaşasın Sayılar adlı son şiir kitabıyla ölümünü anlatmış gibi.
“Bütün sayılar varoluşu hızlı yaşar.
Hele sıfır.
Son zebani.
Son bulgu!”
Sıfır, “ben daire değilim, sıfır” diye bağırır.
Bunda da yerden göğe kadar hakkı var. Köken, kökendir, bunun karıştırılmasını kim ister? 0’ın gökten düşmemiştir: 1 gibi de 0’ın bulunuşu – ki tek bir adımdır atılacak olan – dev bir yolculuk olmuştur. 1 hep el üstünde tutulan, hep sevilen bir yazarı, bir öncü iken, 0 son büyük buluştur. Gelecekten umudunu kesmediği için, geleceğin uzunluğu, kısalığı da etkilememiştir onu. Belki bu yüzden de geleceğin dilidir.
Bundan da kimsenin kuşkusu olmasın:
Hepimizindir çünkü gelecek. Hem belki de gelecek kimsenin elinden alınamaz. Gene yalnız gelecek, bir o bölüşülür, paylaşılır. Bu da yabana atılır gelecek, bir o bölüşülür, paylaşılır. Yalnız gelecekle de yetinmez hem. Avşar onu. Hızlı yazar.
Büyük hızı:
“Çarpmadaki, çoğalmadaki hızı düşün” diyordur.
İki yıl önce ?Benim yazı odam? dediği Bodrum?da yaptığı söyleşide sevdiği şairleri kaybetmenin nasıl bir şey olduğunu şöyle anlatmışıtı İlhan Berk:
?Sevdiğim şairlerin çoğu öldü. Çok azı yaşıyor. Bu çok kötü bir şey. Yani şöyle bir şey düşünüyorsunuz: İşinizi bitirdiniz. Ondan sonra kendi kendinize dersiniz ki, bu şiiri kim anlar, kim sever? Mesela derim ki ben, yazdığım şiirleri René Cher okusun. Böyle özlemlerim olurdu. Şimdi böyle özlemlerim yok. Çünkü bütün sevdiğim şairler öldüler. Bu da kötü bir şey.?
?Yaşadığım kadar yaşadığım kanısındayım? demiştiniz İlhan Berk… Ama yanıldınız… İnsan sevdiği şairler hiç ölmesin istiyor…
(2006 yılında NTVMSNBC?de yayınlanan İlhan Berk söyleşisi)
Çok Yaşasın Sayılar’dan
3’dür sayıların en güzeli.
Biçimler biçimi.
Hiçbirine de benzemez.
Bir
daire
çiziyor
gibidir
ama (alttan alta yatık iki açı da diyebiliriz)iki çengel de
(gene
alttan
alta.)
Asıl da iki yarım dairedir: Dikey.
(Dikeyin
güzelliğini
düşünün!) 3’ün güzelliği salt biçimden de gelmez: esrik doğmuştur.
Uzaktan da olsa etikçi (etik şeylerin sorunu değildir) olduğunu da söyleyebiliriz.
Hazcı bir etikçi. Kaynağını aramaya çıkmış gibidir sevincin.
Hiç mi hiç asmamıştır yüzünü.
Hem sayılar içinde yalnız 3’ün canından söz edilebilir belki de.
‘SAYILARIN CANI YOKTUR’
sonra da, güzel huyludur 3.
Bu da yetmelidir bize.
Ama sayıların gizli tarihçisi sevgi Borges’e yetmez bu.
3’e 1’i de katarak 3 için özel bir varlık kütüğü de biçecektir.
Varlık tutkunu Eskimolar da 3’ü belki de bu yüzden severler.
Eskimo dilinde üçten çoğu yoktur, yalnızca koca birÇOK
vardır.
Her şey üç ile ve çok’la biter.
Dünya da 3 ile anlatılır.
3 gelecektir hem.Büyük uzaklık!
(Hem 3’le öğrenmedik mi biz uzaklığı?)çok yaşasın sayılar
İlhan BERK
İlhan Berk’in Hayatı
İlhan Berk (d. 1918, Manisa – ö. 28 Ağustos 2008, Bodrum)
Balıkesir Necatibey Öğretmen Okulu’ndan mezun olmuş, Espiye’de iki yıl ilkokul öğretmenliğinden sonra Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’ne girmiştir. Enstitünün Fransızca bölümünden mezun (1944) olan Berk, 1945-1955 yılları arasında Zonguldak, Samsun ve Kırşehir’de ortaokul ve liselerde Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Ankara’da T.C. Ziraat Bankası’nın Yayın Bürosu’nda çevirmenlik yapmış (1956), on üç yıl sonra emekli olmuştur (1969).
Arthur Rimbaud ve Ezra Pound’un şiirlerini çevirerek kitaplaştırmıştır. İlhan Berk Bodrum’da yaşamaktadır. İlhan Berk, bu tarihten sonra kendini tümüyle yazmaya vermiş, bir anlatı kitabı dışında, yalnız şiir ve şiire ilişkin yazılar yazmıştır. Berk, modern dünya şiirinin iki büyük şairi sayılan Arthur Rimbaud ve Ezra Pound’un kimi şiirlerini de çevirerek kitaplaştırmıştır. Kül adlı kitabıyla 1979 yılında Türk Dil Kurumu ve İstanbul kitabı ile de 1980 yılında Behçet Necatigil Şiir Ödüllerini kazanmıştır. İlhan Berk 1983’te Deniz Eskisi adlı kitabıyla, Yedi Tepe şiir Armağını’nın 1988’de de Güzel Irmak adlı kitabıyla Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü (F. Edgü ile) almıştır. 28 ağustos 2008 tarihinde Bodrum’da 90 yaşında vefat etti.
İlhan, Berk, ilk şiirlerini Manisa Halkevi’nin dergisi Uyanış’ta yayımlamıştır (1935). Berk, 19 yaşındayken Güneşi Yakanların Selâmı adıyla kitaplaştırdığı bu şiirlerinde “hece vezni” kullanmakta ve o dönemin şiir anlayışına özgü birkaramsarlık taşımaktadır. “Sonsuzluk”, “kızıl”, “hulya”, “ateş” en sevdiği sözcükler olarak görünmektedir. Sembolist şiirden esinlenilmiş izlenimi veren imgeler yapmayı sevmektedir: “Bir karanlık gecenin masmavi seherinde / Kızıl başörtünle gül yüzlü bahçede görün”.
Dil anlayışı da henüz döneminden kopamamıştır ki, bunu da 19 yaşındaki bir şair adayı için doğal karşılamak gerekmektedir: “Kıpkızıl hulyalı bir renge yükselmeden gün / Bir devrin neşesini taşımakta yüzün”. Berk’in ilk kitabına adını veren şiirinin son kıtası da şöyledir: “Neler, neler beklenmez nihayetsiz bir yerden / Güneşi içelim mor şafaklar gecesinden / Selâm! Sonsuzlukalra, hasret gönüllerden / Selâm, güneşe, göğü yakanlar bahçesinden!”.
İlhan Berk, daha sonra 1940’lara doğru Yeni Edebiyat anlayışı içinde yer almış, Servet-i Fünun (Uyanış), Ses, Yığın, Yeryüzü, Kaynak gibi dergilerde yazmıştır. Türk şiirinin en deneyci şairlerinden biri olan İlhan Berk, durmadan yatak değiştirerek, ama bazı sorunsallara hep bağlı kalarak şiirini günümüze kadar eskitmeden getirmeyi başarmıştır.
?Yazmak mutsuzluktur, mutlu insan yazmaz.
bu yeryüzünü olduğu gibi görmeme engel olan
ve bana bu yeryüzünü cehennem eden
bu yazmak eyleminden kurtulduğum,
mutlu olduğum bir tek şey var: resim yapmak.?
İlhan Berk
Ödülleri
Kül, 1979 TDK Şiir Ödülü.
İstanbul, 1980 Behçet Necatigil Şiir Ödülü.
Deniz Eskisi, 1983 Yedi Tepe Şiir Armağanı
Güzel Irmak, 1988 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü.
Yapıtları
Şiir
Güneşi Yakanların Selamı (1935)
Istanbul (1947)
Günaydın Yeryüzü (1952)
Türkiye Şarkısı (1953)
Köroğlu (1955)
Galile Denizi (1958)
Çivi Yazısı (1960)
Otağ (1961)
Mısırkalyoniğne (1962)
Âşıkane (1968)
Taşbaskısı (1975)
Şenlikname (1976)
Atlas (1976)
Kül (1978)
İstanbul Kitabı (1980)
Kitaplar Kitabı (1981)(Seçilmiş Şiirler)
Deniz Eskisi (1982) (Şiirin Gizli Tarihi’ni de içerir.)
Delta ve Çocuk (1984)
Galata (1985)
Güzel Irmak (1988)
Pera (1990)
Dün Dağlarda Dolaştım Evde Yoktum (1993)
Avluya Düşen Gölge (1996)
Şeyler Kitabı Ev (1997)
Çok Yaşasın Sayılar (1999)
Anlatı
Uzun Bir Adam (1982)
1984 tokat niksar
Çeviri
A. Rimbaud : Seçme Şiirler (1962)
Dünya Edebiyatında Aşk Şiirleri (1968)
Dünya Şiiri (1969)
Antoliji
Başlangıcından Bugüne Beyit Mısra Antolojisi (1960)
Aşk Elçisi (1965-antoloji),
Diğer
Şifalı Otlar Kitabı (1982)
El Yazılarına Vuruyor Güneş (1983)
E. Pound : Seçme Kantolar (1983)
Şairin Toprağı (1992).
İlhan Berk’in yaşam öyküsünün kaynağı: Vikipedi özgür ansiklopedidir.