Ataol Behramoğlu’nun dünya şiirinden yaptığı çevirilerden oluşan ve 1982’de ilk kez yayınlanışından bu yana her yeni basımda yeni şairler ve şiirlerle oylumu genişleyen Kardeş Türküler’de dünyanın pek çok ülkesinden ve dilinden, yüzden fazla şair ve yüzlerce şiir yer alıyor.
Rus şiirinin Puşkin’den Mayakovski’ye belli başlı bütün büyük ustalarının yanı sıra, bu seçkide, Behramoğlu’nun Rusça, Fransızca ve İngilizceden dilimize kazandırdığı, Ritsos, Neruda, Aragon, Brecht, A. Jozsef, J, Marti başta olmak üzere, dünya şiirinin pek çok ustasının ürünlerinden örnekler bulacaksınız.
Yüzden fazla şair ve yüzlerce şiirin yer aldığı Kardeş Türküler, dünyanın birçok ülkesinden çağdaş şiir örnekleriyle birlikte, Mevlana’dan dizelerini de içererek, benzersiz bir şiir seçkisi özelliğini kazanıyor.
Kardeş Türküler’de seçkin bir şiir ustasının Türkçesinden, dünya şiirinin geniş ve büyük bir panoramasını bulacaksınız.
ÖNSÖZ
Dünya şiirinden yaptığım çevirilerin ilk kez 1982’de yapılan toplu basımına Kardeş Türküler adını koyduğumda, “kardeş” ve “türkü” kavramları da sanıyorum ilk kez bir araya getirilmiş oluyordu.
Seçkiye “Kardeş Şairlerden Seçmeler” adını da koyabilirdim.
Çünkü Türkçe konuşturmaya çalıştığım şairlerin hepsini, hangi dönemin, hangi çağın şairleri olurlarsa olsunlar, kardeşim gibi duyumsamışımdır.
Çünkü söz işçiliğine, sözün şiir dediğimiz o büyüleyici etkileme gücüne emek vermiş, o büyüyü yüreğinde duymuş her söz emekçisi, bir ötekiyle, bütün ötekilerle kardeştir.
Dilimize çevirdiğim ilk şiirler, 19. yüzyılın büyük Rus şairi Mihail Lermontov’undur. ..
Üniversite öğrenciliğimin son yılında, 1960’lı yılların ortalarında Rusçadan çevirmeye başladığım bu şiirler daha sonra Hançer adıyla kitaplaştı ve dönemin Türk şiiri üzerinde de etkileri oldu.
Rus şiirinden kitap oylumunda çevirip yayınladığım bir başka şair, Lermontov’un da en yakın ustası ve modern-ulusal Rus şirinin kurucusu sayılan Aleksandr Puşkin’dir. Onun dilimize çevirdiğim şiirleri, Seviyordum Sizi adıyla, şiirlerin Rus-çalarıyla birlikte kitaplaştı.
Her iki şairi de Türk okuru, önceki yıllarda yapılmış tek tük çeviriler dışında, ilk kez bu kitaplarla tanımış oldu.
Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi adlı (birkaç basım yapan) çalışmamda ise, 19. yüzyıl sonları Rus modernizminden günümüz şairlerine kadar Rus şiirinin belli başlı temsilcilerinin şiirlerinden örnekler yer almaktadır.
Şiirlerinden kitap oylumunda çeviriler yaptığım bir başka şair, Kübalı ulusal kurtuluş savaşı önderi, büyük şair Jose Marti’dir.
Marti’nin İspanyolca yazılmış şiirlerini, özgün metinlere de biçim yönünden bakarak, Rusça, Fransızca ve ingilizce çevirilerinden Türkçeye aktardım.
Jose Marti’yi Türk okuru ilk kez bu çevirilerle, şiirler kitaplaşmadan önce de Militan dergisinin ona ayrılmış “Savaşçı ve Şair” başlıklı özel sayısıyla tanımış oluyordu.
Türkçede ilk kez benim çevirilerimle tanınan ve büyük etki uyandıran şairler arasında Macar Attila Jozsef’le Bulgar Nikola Vaptzarov’un özel yerleri vardır.
Yaşamları trajik biçimde sona eren (A. Jozsefinki intiharla, N.Vaptzarov’un ki faşistlerce kurşuna dizilerek) bu iki antifaşist şairin şiirlerini dilimize Fransızcadan çevirmiştim.
Bir başka dil aracılığıyla çevirdiğim şairler arasında, büyük Yunan ozanı Yannis Ritsos’la Şili’nin büyük şairi Pablo Neruda da vardır.
Her ikisiyle kişisel olarak da tanışmış olmak, yaşamımın en onur ve mutluluk verici olgularındandır.
Bir şiir, bir başka dildeki çevirisi aracılığı ile üçüncü bir dile çevrilebilir mi?
Bu bence, söz konusu şaire ve çevirdiğiniz şiirine duyduğunuz yakınlıkla, size kaynak olan çevirinin başarısına bağlıdır.
Örneğin, ispanyolca ve Macarca bilen arkadaşlardan, Marti ve Jozsef çevirilerimin asıllarına tıpatıp uygun olduklarını işittiğimde hiç şaşırmamıştım.
Çünkü aramızda yürek bağı olan bu şairlere, onların söylemediği, söylemeyecek olduğu bir şeyi söyletme olasılığım yoktu.
Gerek bu şairlere duyduğum yakınlık, gerekse bana kaynaklık eden çevirilerin başarıyla yapılmış olması nedeniyle.
Her yeni basımda yeni şairler ve şiirlerle oylumu genişleyen Kardeş Türküler’de dünyanın pek çok ülkesinden ve dilinden, yüzden fazla şair ve yüzlerce şiir yer alıyor.
Yukarıda adını saydıklarım dışında, bu seçkide Brecht, Lorca, Aragon, Mayakovski gibi dünyaca ünlü şairlerin yanı sıra, 19. ve 20. yüzyıl Rus şiirinin hemen bütün ustalarından örnekler; Arnavutluk’tan Kabartay-Balkar ülkesine, Asya-Af-rika ve Avrupa’dan Amerika Birleşik Devlederi’ne, bütün ülke ve kıtalardan şiirler, Mevlana’dan Ahmede Hani’ye klasik şiir ustalarının ürünlerinden ölümsüz dizeler yer alıyor.
Kardeş Türküler dünya şairlerinden yaptığım çevirilerin tümünü kapsamıyor kuşkusuz.
Bu ürünlerin tümü için, yukarıda andıklarımın yanı sıra, (O.Ince’yle hazırladığımız) Dünya Şiiri Antolojisi’yle, yine ortak ürünümüz olan Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi’ne de bakmak gerekir.
Fakat Kardeş Türküler özgün yapısı ve kapsamıyla, benim bütün çalışmalarım arasında seçkin ve benzersiz bir yere sahiptir.
Ataol Behramoğlu
İstanbul 2009
Kitabın Künyesi
Kardeş Türküler
Ataol Behramoğlu
Cumhuriyet Kitapları
Baskı Tarihi: Kasım 2009
360 sayfa
Ataol Behramoğlu ‘nun Hayatı (d. 13 Nisan 1942), şair, yazar, çevirmen, edebiyatçı.
13 Nisan 1942?de İstanbul Çatalca?da doğdu. İlköğrenimini Kars ve Çankırı’da yaptı. 1966’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. 1962’de Türkiye İşçi Partisi’ne girerek ilk örgütlenme çalışmalarına katıldı. “Fikir Kulüpleri Federasyonu”nun (FKF) kurucuları arasında yer aldı. “Dönüşüm” dergisininin kuruluş çalışmalarına katıldı, sahipliğini üstlendi.
1970’te İsmet Özel?le birlikte “Halkın Dostları” dergisini çıkardı. Aynı yıl İngiltere’ye, daha sonra Fransa’ya gitti. Paris’te otel katipliği, öğretmenlik yaptı. 1972’de Moskova Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Sovyet edebiyatı üzerine inceleme yaptı. 1974’te Türkiye’ye döndü. İstanbul Şehir Tiyatroları’nda dramaturg olarak çalıştı. 1975’te kardeşi Nihat Behramoğlu’yla birlikte “Militan” dergisini kurdu. “Sanat Emeği” dergisinin kurucuları arasında yer aldı.
1979’da Türkiye Yazarlar Sendikası’nın genel sekreteri oldu. Yayınevlerinde çalıştı. 12 Eylül harekatından sonra 1982?de Barış Derneği Davası nedeniyle 10 ay tutuklu kaldı. 1984?te Fransa?da Sorbonne Üniversitesi?ne bağlı Centre de Poetique Comparee bölümünde Türk ve Dünya Şiiri üstüne seminerler izledi, çalışmalar yaptı. İlk şiirleri “Ataol Gürus” takma adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, Çağrı gibi yerel gazete ve dergilerde yayınlandı.
Yükseköğrenimi sırasında Yapraklar, Dost, Evrim, Ataç gibi dergilerde çıkan şiirleriyle dikkat çekti. Bu dönemin şiirlerini biraraya getiren ilk şiir kitabı “Bir Ermeni General” 1965’te basıldı. Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni şiirinin ortak özellikleri etkin. Gerçek şiir kimliği 1965-1971 arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları’nda çıkan şiirleriyle oluştu. Bu şiirlerde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer aldı.
Uzun yıllar siyasi nedenlerle Fransa’da ikamet etti. Şiirleri bütün büyük dillere çevrildi. Toplumcu gerçekçi şiir ilkelelerine yöneldi, şiirini yeni biçim ve tema arayışlarıyla besledi. Çevirileriyle de dikkat çekti. Edebiyat ve kültür üzerine yazdıkları, antoloji ve diğer çalışmalarıyla kuşağının önde gelen yazarları arasına girdi.Kendisi halen İstanbul Üniversitesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümünde doçent sıfatıyla anabilim dalı başkanlığı görevini yürütmektedir.
Eserleri
Şiirleri
* Bir Ermeni General (1965)
* Bir Gün Mutlaka (1970)
* Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)
* Ne Yağmur… Ne Şiirler… (1976)
* Kuşatmada (1978)
* Mustafa Suphi Destanı (1979)
* Dörtlükler (1983)
* İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983) (Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından oyunlaştırılmıştır.)
* Eski Nisan (1987)
* Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum (1985)
* Kızıma Mektuplar (1985)
* Şiirler 1959-1982 (1983)
* Bebeklerin Ulusu Yok (1988)
* Bir Gün Mutlaka (1991)
* Sevgilimsin (1993)
* Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var (1991)
* Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar (2008) Cumhuriyet Kitapları
* Aşk İki Kişiliktir
* Aşk
* Gizlice Sevgilim
* Bu Aşk Burada Biter
* İki Ağıt
* okyanusla İlk Karşılaşma
* Hayata Uzun Veda
Düzyazı
* Yaşayan Bir Şiir (1986)
* Şiirin Dili-Anadili (1995)
* Mekanik Gözyaşları (1997)
* Nazım?a Bir Güz Çelengi (1997)
* Kardeş Türküleri (1986)
* Sivil Darbe (Cumhuriyet Kitapları)
* Kimliğim İnsan (Cumhuriyet Kitapları)
Anı
* Aziz Nesin?li Fotoğraflar (1995)
Gezi
* Başka Gökler Altında (1996)
* Yurdu Teninde Duymak (Cumhuriyet Kitapları)
Mektup
* Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (1995)
Antoloji
* Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt, 1987)
* Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt,1997 Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
Çeviri
* Lili’ciğim, Pantolonlu Bulut’dan, Şair İşçidir (Mayakovski)
* Durgun Yıllarda Gelmiş Olanlar Dünyaya (Aleksandr Blok)
* Karıma (Nikola Vaptsarov)
Çocuk
* Dünya Halk Masalları (2007) Cumhuriyet Kitapları
* Düşler Kuruyorum (2008) Cumhuriyet Kitapları