Paul Éluard, hem aşk hem de devrim şairi olarak 20. yüzyılın en büyük Fransız edebiyatçıları arasında gösterilir. Çok kısa bir sürede ve sağlam bir tarzda kendi üslubunu bulmuş, ancak çağdaş şiirin çok yönlü etkilerine ya da geleneğe kapalı kalmamıştır. Hümanizm ve kübizm kökenli şiirin yanı sıra, gençliğinde Baudelaire, Nerval ve Alman romantikleriyle ilgilenmiş, Rimbaud ve Lautreamont’a özel bir sevgi duymuştur. Éluard ‘ın şiiri, acıyı ve yoksulluğu dayanışmacı bir ruhla aşmak isteyen, derin bir insanlık duygusuyla doludur; birlikteliği ve mutluluğu çabalayan yenilmez bir isteği açığa vurur, gerçek bir dünyada kendini doğrulamak zorunda olan şairi, sonunda siyasal mücadeleye yönlendirir. Éluard, geçirmiş olduğu gelişim süreci boyunca ustaca bir saydamlık ve yalınlık içeren bir şiir diline ulaşmıştır.
Paul Éluard, 14 Aralık 1895’de, Paris dolaylarında Saint Denis’de doğdu. Asıl adı Emile Paul Grindel’dir. On iki yaşına basınca Paris’e geldi, Ecole Colbert’ te okudu. Akciğerlerinden hastalandığı için 1912-1913 yılları arasında İsviçre, Davos’taki Clavadel sanatoryumunda verem tedavisi gördü. Sanatoryumda verem tedavisi görürken genç bir Rus kızıyla, Helena Dmitrievna Diakonova ile tanıştı, ona Gala adını verdi. 1917 Şubat ayında evlendiler.
Birinci Dünya Savaşı’nda cephede önce sağlık personeli sonra piyade olarak görevlendirildi. Yoksunluklarla, acılarla dolu savaş ve askerlik yılları Éluard’ın üzerinde derin izler bıraktı. İlk kitaplarında bu acıları dile getirdi. 1917’de Ödev ve Tasa’yı, 1918’de Barış İçin Şiirler’i yayımladı. Şiirler Le Spectateur dergisinin yönetmeni Jean Paulhan’ın ilgisini çekti. İki genç sanatçı tanıştılar, kısa zamanda arkadaş oldular. Paulhan, onu günün öncü şairleriyle tanıştırdı. Dada hareketine katıldı. Litterature dergisinde Dadacı şiirler yayımladı; Dadacılar 1922’de dağıldılar. 1924 yılında bir dünya gezisine çıktı; dönüşünde Gerçeküstücü hareketin kurucularından biri oldu. 1929 yılında Gerçeküstücü ressam Salvadar Dali’yle tanışan Gala, Éluard’dan ayrıldı. Éluard ise 1930’da, Nusch adını vereceği Maria Benz’le tanışıp 1934 yılında evlendi.
1936 yılından İspanya’ya gitti, İspanya İç Savaşı’nda Cumhuriyetçilerin safında katıldı. 1938’de gerçeküstücü hareketle ilişkisini kesti. İkinci Dünya Savaşı patlayınca Éluard yeniden askere çağrıldı. Fransa, Almanların işgaline uğrayınca, “direniş” hareketine katıldı. Yurdunun kurtuluşu için yiğitçe savaştı. Bu dönemde yazdığı şiirler gizlice elden ele dolaşıyordu. 1942 yılında, içinde ünlü ‘Özgürlük’ şiirinin de yer aldığı ‘Poésie et Vérite’ adlı derlemeyi gizlice yayımladı. 1942 yılından sonra Éluard komünist partisine üye olarak siyasete katıldı, toplumcu görüşlerle birçok şiirler, yazılar yayımladı. 1948 yılında Wroclaw’daki Dünya Barış Kongresi’ne katıldı.
Éluard, Fransız Komünist Partisi’ne katılması sonucu gerçeküstücü hareketten kopan şair, şiirlerinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ve Stalin’i yüceltmiştir. André Breton ve Louis Aragon ile tanıştı, her ikisiyle de uzun ve siyasi görüş ayrılıklarıyla gölgelenen bir ilişki kurdu.
18 Kasım 1952’de Charenton-le-Pont’ta bir kalp krizi sonucunda yaşama veda etti.
Yapıtları
Le devoir et l’inquiètude ( Görev ve Kaygı,1917)
Poèmes pour la paix (Barış İçin Şiirler,1918)
Les nécessités d’une view et les conséquences des rêves (Yaşamın Gerekleri ve Düşlerin Sonuçları,1921)
Mourir de ne pas mourir (Ölmemekten Ölmek,1924)
Capitale de la douleur (Acının Başkenti,1926)
L’Amour la Poésie (Aşk, Şiir;1929)
Immaculee Conception (Lekesiz Döllenme, 1930, Andre Breton’la birlikte)
La vie immédiate (Dolambaçsız Yaşama,1932)
La rose publique (Halk Gülü,1934)
Les yeux fertiles (Verimli Gözler,1936)
Chanson complète (Eksiksiz Şarkı, 1939)
Donner à voir (Görmeye Vermek, 1939)
Choix de poèmes (Seçme Şiirler, 1941)
Poésie et vérité (Şiir ve Gerçek,1942)
Au rendezvous allemand (Alman Buluşması,1944)
Dignes de vivre (Yaşamaya Yaraşanlar, 1944)
Selected Poems (Seçme Şiirler,1946)
Poésie ininterrompue (Kesintisiz Şiir,1946)
Poèmes politiques (Siyasal Şiirler,1948)
Une Leçon de morale (Bir Ahlâk Dersi, 1949)
Türkçede Paul Eluard
Seçme Şiirler – Paul Éluard, Çeviri: A.Kadir – Asım Bezirci, Yön Yayıncılık, İstanbul, 1992
Paul Eluard Yaşamı Sanatı Şiirleri, Çeviri: Abdullah Rıza Ergüven, Berfin Yayınları, İstanbul, 1993
ÖZGÜRLÜK
Okul defterlerime
Sırama ağaçlara
Kumlar kar üstüne
Yazarım adını
Okunmuş yapraklara
Bembeyaz sayfalara
Taş, kan, kağıt veya kül
Yazarım adını
Yaldızlı tasvirlere
Toplara tüfeklere
Kralların tacına
Yazarım adını
Ormanlara ve çöle
Yuvalara çiğdeme
Çın çın çocuk sesime
Yazarım adını
En güzel gecelere
Günlerin ak ekmeğine
Nişanlı mevsimlere
Yazarım adını
Gök kırpıntılarıma
Güneş küfü havuza
Ay dirisi göllere
Yazarım adını
Tarlalara ve ufka
Kuşların kanadına
Gölge değirmenine
Yazarım adını
Fecrin her soluğuna
Denize vapurlara
Azgın dağın üstüne
Yazarım adını
Bulutun yosununa
Kasırganın terine
Tatsız kaba yağmura
Yazarım adını
Parlayan şekillere
Renklerin çanlarına
Fizik gerçek üstüne
Yazarım adını
Uyanmış patikaya
Serilip giden yola
Hınca hınç meydanlara
Yazarım adını
Yanan lamba üstüne
Sönen lamba üstüne
Birleşmiş evlerime
Yazarım adını
İki parça meyveye
Odama ve aynaya
Boş kabuk yatağıma
Yazarım adını
Obur köpekçiğime
Dimdik kulaklarına
Acemi pençesine
Yazarım adını
Kapımın eşiğine
Kabıma, kacağıma
İçimdeki aleve
Yazarım adını
Camların oyununa
Uyanık dudaklara
Sükutun ötesine
Yazarım adını
Yıkılmış evlerime
Sönmüş fenerlerime
Derdimin duvarına
Yazarım adını
Arzu duymaz yokluğa
Çırçıplak yalnızlığa
Ölüm basamağına
Yazarım adını
Geri gelen sağlığa
Kaybolan tehlikeye
Hatırasız ümide
Yazarım adını
Bir tek sözün şevkiyle
Dönüyorum hayata
Senin için doğmuşum
Seni haykırmaya
Özgürlük
Paul ÉLUARD
Çeviri: Melih Cevdet ANDAY – Orhan Veli KANIK
Şiirin Aslı: Liberté
ACININ BAŞKENTİ
Gözlerinin eğrisi dolanıyor yüreğimi,
Bir raks bir dinginlik çemberi
Zamanın aylası, gece beşiği ve güvenli,
Ve eğer hiçbir şey kalmadıysa aklımda yaşadığımdan
Gözlerinin her zaman görmediğindendir beni.
Yaprakları günün ve pembe şarabın köpüğü,
Rüzgârın sazları, kokulu gülücükler
Işık dünyasını saran kanatlar,
Gökyüzü ve deniz yüklü gemiler,
Gürültü avcıları ve renk kaynakları.
Tanların kuluçka yatağından doğan kokular
Yıldızların samanı üzerinde yatan
Saflığa bağımlı gün gibi tıpkı
Dünya da bağımlıdır senin tertemiz gözlerine
Ve akar bütün kanım bakışlarında senin.
Paul ÉLUARD
Çeviri : Özdemir İNCE
ASIL ADALET
İnsanlarda tek sıcak kanun,
üzümden şarap yapmaları,
kömürden ateş yapmaları,
öpücüklerden insan yapmalarıdır.
İnsanlarda tek zorlu kanun,
savaşlara, yoksulluğa karşı
kendilerini ayakta tutmaları,
ölüme karşı yaşamalarıdır.
İnsanlarda tek güzel kanun,
suyu ışık yapmaları,
düşü gerçek yapmaları,
düşmanı kardeş yapmalarıdır.
Hep var olan kanunlardır bunlar,
bir çocukcağzın tâ yüreğinden başlar,
yayılır, genişler, uzar gider
t”a akla kadar.
Paul ELUARD
Çeviren : A. KADİR
İSPANYA’DA
Kan rengi bir ağaç varsa İspanya’da
Hürriyet ağacıdır
Susmayan bir ağız varsa İspanya’da
Hürriyeti haykırır
Bir bardak saf şarap varsa İspanya’da
Milletin olmalıdır.
Paul ELUARD
Çeviren : Orhan Veli KANIK
KARARTMA
Kapılar tutulmuş neylersin
Neylersin içerde kalmışız
Yollar kesilmiş
Şehir yenilmiş neylersin
Açlıktır başlamış
Elde silah kalmamış neylersin
Neylersin karanlık bastırmış
Sevişmezsin de neylersin.
Paul ELUARD
Çeviren : Sabahattin EYÜBOĞLU
ÖLMEMEKTEN ÖLMEK
Gözkapaklarımın üzerinde ayakta duruyor
Ve saçları saçlarımın içinde
Biçimi ellerimin biçiminde
Gözlerinin rengi gözlerimin renginde
Gölgemde yitip gidiyor
Tıpkı bir taş gibi gökyüzünde.
Gözleri var her zaman açık
Ve bir an olsun uyutmaz beni.
Düşeri var apaydınlık
Güneşler buharlaştıran
Güldürür, ağlatır beni ve güldürür
Konuşturur beni söyletmeksizin tek bir söz.
Paul ELUARD
Çeviren : Özdemir İNCE
SAATLERİM
İnsan oldum kaya oldum
İnsanda kaya oldum kayada insan
Havada kuş oldum kuşta gökyüzü
Soğukta çiçek, güneşte nehir oldum
Şebnemde parlayan şey
Kardeşçesine yalnız kardeşçesine hür
Paul ÉLUARD
Çeviri: Cahit Sıtkı TARANCI
SAVAŞTA ÖLENLER
Her yer tıklım tıklım ölü
Acı boğacak beni boğacak beni
Otlar yalnızlıktan kupkuru
Ama suçlu ben değilim ben değilim
Katillerle bir olmadım olmayacağım da
Özgür kalacağım işte böyle bir başıma
Ve insanoğluna bundan sonra da
Ne ölüm dokuncak ne dirim.
Paul ELUARD
Çeviren : A. KADİR / Asım BEZİRCİ
ŞİİR
Yavrum bu senin gülüşünün ardında
Bütün sevda kelimeleri çırılçığlak
Memelerini tutup çıkarıyorlar boynunu
Sonra kalçalarını gözbebeklerini
Sonra ne varsa okşayış adına
Bütün bunları bulup çıkarıyorlar
Seni öptüğüm zaman gözlerinden
Yalnız sen göresin diye
Bu sevda kelimeleri
Paul ELUARD
Çeviren : Cemal SÜREYA
Kaynaklar
http://siir.gen.tr/siir/p/paul_eluard/index.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/Paul_%C3%89luard