Suç ve Ceza”nın dünyaca ünlü kahramanı Raskolnikov’un adı rastgele konulmuş bir ad olamaz.
Rusça “raskolot” fiili, günlük konuşma dilinde, parçalara ayırmak, birliği bozmak, bir çevrede görüş ayrılıkları yaratmak gibi anlamlara geliyor.
Bu fiilden türetilmiş olması gereken “raskol” sözcüğü 11 yüzyıl Rusya’sında resmi kiliseye karşı çıkan ayrılıkçı bir dilimi hareketin adıdır.
Bu açıklamadan sonra “Suç ve Ceza”nın kahramanının dünyaca ünlü adını, dilimize “ayrılıkçıoğlu” diye çevirmek çok mu abartılı olur?
Bir uyarlama önermediğimi sanırım anlıyorsunuz.
Sadece, kahramanlarına isim seçerken Dostoyevski’nin ne gibi etkenlerden yola çıktığını anlamaya çalışıyorum.
Nitekim 1846’da, “Suç ve Ceza”dan yirmi yıl önce yayımlanan ilk yapıtı “İnsancıklar”da da genç yazarın kahramanlarına uygun gördüğü adlar onların kişilikleriyle genellikle örtüşmektedir.
(Rus edebiyatı bakımından bu ayrı ve ilginç bir inceleme konusudur. Gogol’den Çehov’a birçok Rus yazarının özellikle hiciv özellikleri taşıyan yapıtlarının kahramanlarının adları onların kimliklerinin göstergesi gibidir.)
“Raskolot” fiilinin günlük dilde bir başka anlamı da, (yine “Suç ve Ceza”nın kahramanının adına ilişkin olarak) ayrıca ilgi çekici ve düşündürücü.
Bu fiil, suç işlemiş birini konuşmaya zorlamak anlamına da geliyor…
Daha ilk yapıtı “İnsancıklar”la bir dil ustası ve konuşma dili üslupçusu olarak göze çarpan Fyodor Mihayloviç, “Suç ve Ceza”nın kahramanına uygun görülen adın rastgele bir seçim olduğunu sanmıyorum.
Ataol Behramoğlu
14 Haziran 2010 / “Roman Kahramanları”