Friedrich Nietzsche (Fredriş Niçe), suka Almanya Leipzig (Saksonya) dewa Prusi, Röcken dı sera 1844 dı marda xü ra biyo u sera 1900, menga axustosi dı şiyo heqeyda xü ser.
Piyê Nietzsche, papaz Karl Ludwig o u ser 1849 dı dıma neweşeyda dur u derg şıno heqeyda xü ser u Nietzsche ser 1958 dı suka Almanya, Naumburg dı mektebê protestana Schulpforta (yatılı) dı waneno. Sera 1864 dı qeyda xü Üniwersitada Bonn, qısımê teoloji u filoloji dı vırazeno. Sera 1965 dı bı mélimê (F.W.Ritschl) xü ya piya no dano pıro şıno Leipzig u tiya dı ju antik kıtabxane dı, kıtabê Schopenhauer vineno u dıma na kıtaber beno ézayê Fıkırê Schopenhauer. Sera 1869 dı no dano pıro şıno Üniwersitada Basel dı qısımê klasik filoloji dı beno mélim.
Kıtabê Nietzsche ê sıfteyıni “Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik” (Rihê müziki ra biyayenda trajedi) sera 1872 neşır biyo u sera 1876 dı riyê nêweşey ra no Üniwersite ra rapor gêno u ser 1878 dı kıtabê xü yê “Menschliches, Allzumenschliches” (bı insaney, bı insanyetey), qısımê çiyê sıfteyın qandê Voltaire nuşnayo.
Zaf merdımi u zaney vanê kı ?-Nietzsche merdımê do zaf zeritenık u zerinerm biyo?. Nietzsche, serandê xü yê peyni dı héme kapasiteyê mezgdê xü vıni kerdo. Tayın tayıni vanê kı: ?-Nietzsche, genceyda xü dı neweşeyda frengi cı tepışto u nezdiyê des seri ze vas cüwayo (bitkisel hayat). 1879 dı cı karê çiyê Üniwersita Basel ra erzenê u no tenya kewno rayan, pansionan dı rakewno u tenya maneno.
Nietzsche, ser 1882 dı koc keno şino Roma u uca dı embazê xü Paul Ree vineno. Ree zi bı Lou Salome na zewicyayo u zeri Nietzsche kewno Salome u cı rê zewac teklif keno. Helbet Salome no teklifê Nietzsche qebul nêkeno. Nietzsche embazê xü rê u cınya cı rê vano sima mi rê ixanet ke u Roma ra bar keno.
Nietzsche ser 1883 dı kıtabê xü yê qısımê juwêr u dıdını “Also sprach Zarathustra” (U Zerdeşt una vatê) nuşna. Qismê hirini ser 1884 dı Fransa dı suka Nice dı nuşneno. Fıkırê cı ewro zi héndı rınd fém nêbiyo. Tayın tayın nuşteyê cı maneno nuşteyê M.Arabi u H.Mansuri.
Nuştey u kıtabê cı
* Aus meinem Leben, 1858 (From My Life}
* Über Musik, 1858 (On Music)
* Napoleon III als Praesident, 1862 (Napoleon III as a President)
* Fatum und Geschichte, 1862 (Fate and History)
* Willensfreiheit und Fatum, 1862 (Free Will and Fate)
* Kann der Neidische je wahrhaft glücklich sein?, 1863 (Can the Envious truthfully be happy?)
* Über Stimmungen, 1864 (On Tendencies)
* Mein Leben, 1864 (My Life)
* Homer und die klassische Philologie, 1868 (Homer and the classic Philology)
* Über die Zukunft unserer Bildungsanstalten (On the Future of our Seminaries)
* Fünf Vorreden zu fünf ungeschriebenen Büchern, 1872 (Five Prefaces on five unwritten Books) comprising:
Çarnayox u hadırekerdox: Faruk İremet
