*”Kitabında, geçmişin bugüne denk düşen süreçlerini, kaçırılmış noktalarını yakalayan Calvino, aynı zamanda da irademiz dışında kaldığını sandığımız yaşamın birçok noktasının bilinçdışı uzantılarına ulaşmış.
Italo Calvino, güçlü betimlemeleri ve kelimelerle gerçeklik arasında kurduğu ilişkide görünür olmayanı kolaylıkla açığa çıkaran bir yazar. Bu yüzden Calvino okumak felsefenin sürekli kıyılarında dolaşmak demektir. Zira Calvino, her verili olanı sadece analiz etmekle kalmaz, yarattığı olasılıklarla gerçekliğin çeperini genişletir. San Giovanni Yolu?nu Calvino?nun bir tasarı kitabı olarak okumak gerekiyor. Çünkü, San Giovanni Yolu?nda yazarın gerçekleştirmek istediği bir çok kitap tohumu var. ?Eğer yazarın ömrü yetseydi ve başladığı kitapları bitirebilseydi San Giovanni Yolu?nun adı, ?Zorunlu Geçişler? olacak, içinde üç metin daha yer alacaktı: Tıpatıp Benzerimizi İçin Talimatlar, Küba, ve Nesneler? olacaktı.
Calvino?nun yazmayı tasarladığı yapıtlardan biri bir dizi ?bellek alıştırması? olacağından söz konusu çalışma, San Giovanni Yolu, Bir Sinema Seyircisinin Özyaşamöyküsü, Bir Çarpışmanın Anısı, La Poubelle Agreee ve Güneşin Erişemediği Yerden başlıkları altında toplanan ve 1962 ile 1977 yılları arasında yazılmış olan beş metinden oluşuyor. Kitap aynı zamanda yazarın tasarladığı diğer kitaplardan da büyük izler taşıyor, hatta onların küçültülmüş bir modeli olarak da okunabilir.
Seyircisi olduğumuz film
San Giovanni Yolu?nda geçmişe, çocukluğuna, babasıyla ilişkilerine gitmiş Calvino. Belleğin kendi zamanını dayatan kokularında, seslerinde, görüntülerinde gezinmiş. ?San Giovanni?ye yaklaştıkça babam gene gerginleşirdi; bu, kendisinin hissettiği yegâne yere bir an önce ulaşma arzusunun son bir dışavurumu değildi yalnızca, aynı zamanda sanki oradan onca saat uzak olmanın pişmanlığı, o saatlerde bir şeylerin mutlaka yitirilmiş ya da bozulmuş olduğu kanısı, yaşamında San Giovanni olmayan her şeyi bir an önce silme isteğiydi; bir de San Giovanni
dünyanın tamamı değil, dünyanın yalnızca bir köşesi, kalan her şeyin kuşattığı bir köşesi olduğundan, bu yerin onun için her zaman bir umutsuzluk anlamına geleceği duygusu… Hemen nasıl kuşatılmış ve geçici olduğunu gösteren kanıtlar onu yeniden kıskacına alır ve gene öfkeye kapılırdı. Ve bu göstergelerden biri bendim, benim dünyanın öteki, şehirli ve düşman kısmından olmamdı, bu ideal San Giovanni uygarlığının oğullarıyla birlikte kurulamayacak, bu yüzden de gereksiz olmasının verdiği acıydı.?
Kitabında mevcut duruma, geçmişe bakan Calvino, ?an?lardan, olaylardan ve anılardan hiç değişmeyecek düşünce özlerine ulaşmış. Geçmişin bugüne denk düşen süreçlerini, kaçırılmış noktalarını yakalayan yazar, aynı zamanda da irademiz dışında
kaldığını sandığımız yaşamın
birçok noktasının bilinçdışı uzantılarına ulaşmış. Her şey yaşanıp bittikten sonra aslında bitmediğini, bunu da yanılsama tuzaklarında aramamız gerektiğini, insanla ve yaşamla ilintili olan ne varsa dönüp dolaşıp yine insana takılmasını ayrıştırarak okumayı gerektiren bir kitap San Giovanni Yolu.
Bugünün diğer yüzü
Tabii, yazarın sadece geçmişte dolaştığı düşünülmesin, geçmişi bugünün diğer bir yüzü olarak görmüş Calvino. ?Bir Sinema Seyircisinin Özyaşamöyküsü?nde, ilkgençliğinin siyasal sosyal gerçeklerinde gezinen yazar, çocukluk yaşlarında sinemaya yönelişinin psikolojik gereksinimlerini bir dönemin anlatımı olarak sergilemiş…
Kitabın en çarpıcı bölümünü ?La Poubelle Agreee? oluşturmuş. Bu bölümde bir çöp olgusu ve ilişkisinden günümüz dünyasını ve kent yaşamının teknolojiyle birlikte geldiği parlak noktadaki en zayıf halkasını yakalamış Calvino. Tam da burada, onca teknolojik parlaklığın gizlediği ama ölümüne muhtaç olduğu emeği, işçi emeğinin her parlaklığın önüne geçen zorunlu varlığını teorik anlatımların başaramayacağı bir güçle anlatmış Calvino. ?Çöpçüler birkaç gün greve gidip de, kapımızın önündeki çöpler üst üste yığılmaya ve şehir mikroplu bir pislik yuvasına dönüşmeye görsün, her tür tahminden daha hızlı bir şekilde kendi aralıksız çöp üretimimizden boğulur hale geliriz, uygarlıklarımızın teknolojik zırhının kırılgan bir kabuk olduğu açığa çıkar, Ortaçağ?a özgü çöküntü ve veba olasılıkları yeniden kendini gösterir.?
*Aysel Sağır’ın 01.08.2008 tarihinde yayımlanan bu yazısı, Radikal Gazetesi’nin Kitap Eki’nden alınmıştır.
SAN GİOVANNİ YOLU
Italo Calvino
Çeviren: Kemal Atakay
Yapı Kredi Yayınları
2008, 93 sayfa
