K. Marx ve F. Engels’in yazılarından Eleanor Marx Aveling ve Edward Aveling tarafından derlenen The Eastern Question (Swan Sonnenschein, London 1897) adlı yapıtı İngilizce aslından Yurdakul Fincancı dilimize çevirdi ve kitap Doğu Sorunu [Türkiye] adı ile Sol Yayınları tarafından Mart 1977 tarihinde Ankara’da İlkyaz Basımevi’nde dizdirilip bastırıldı.
“Bu kitapta yer alan yazı ve mektuplar, “ellliler”deki görünümü içinde Doğu Sorunu ile, Kırım savaşına yolaçan bellibaşlı olaylarla ve savaşın kendisiyle ilgili olarak Karl Marx tarafından yazılmış yazı ve mektupların toplu basımıdır. Mektuplarla yazılar, New York Tribune gazetesinde yayınlanmıştır. İmzalı mektupların saptanmasında kuşkusuz herhangi bir güçlük sözkonusu olmamıştı. İmzasız mektuplarla başyazılara gelince, çok dikkatli bir soruşturma ve ihtiyatlı bir davranış gerektirmiştir.”
Sunuştan
“Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından 1852-56 yılları arsında “Kırım savaşı ve bu savaşa öngelen olaylar dolayısıyla” yazılan ve büyük kısmı New York Daily Tribüne’de yayımlanmış yazılar, yaklaşık 750 s., “Doğu Sorunu (Türkiye)” adı altında Türkçeye çevrilerek çoktan kitaplaşmış bulunuyor. Yazılarda “Doğu” diye nitelendirilen asıl olarak “Osmanlı Sorunu”dur. K. Marx daha ziyade “Türkiye” kategorik adlandırmayı tercih etmiştir. (Sol Yn., Ank, 1977)”
Suha Bulut, Sorun Polemik 22
“Marx, 1851?de gazetenin sorumlu yönetmeni Charles A. Dana?nın önerisi üzerine Fourier?ci komünizme yakınlık duyan gazetenin Avrupa muhabiri olarak görev yapmayı kabul etti. Zaten başka şansı da yoktu. Çocuğuna süt alacak parasının olmadığı, peşinde alacaklılar, haciz kaygısıyla geçirilen zor günlerdi o günler ve para kazanmak gerekiyordu. Marx, 1862?ye kadar bu gazeteye yaklaşık 500 makale gönderdi. Bu makaleler, dörtte birini ekonomik olarak onu destekleyen dostu ve yoldaşı Friedrich Engels kaleme alsa da hepsi kendi imzasıyla yayınlandı. Yazıların konuları çok çeşitlidir. İngiliz sanayisindeki üretim koşullarından Hindistan?daki sömürge yönetimine, Kırım Savaşı ve Osmanlı-Rus ilişkilerinden Çin?deki ticari gelişmelere, Britanya?daki grevlerden, Birmanya?daki savaşlara ve Amerikan İç Savaşı?na kadar uzanan çok çeşitli konuları ele alır. Marx, bir bölümü 1897?de Doğu Sorunu (Türkiye) adıyla derlenen bu yazıları hazırlamak için çok sayıda kaynağı inceler ve ayrıntılı notlar tutar. ?Görünen gerçek olsaydı bilime gerek kalmazdı? diyen Marx?ın yazılarının tamamı bu verilerin arkasındaki nedensel ilişkileri açığa çıkartan analiz yazılarıdır.”
Ercan Coşkun
KİTABIN KÜNYESİ
Doğu Sorunu (Türkiye)
Orjinal isim: The Eastern Question
Karl Marx – Friedrich Engels
Çeviren: Yurdakul Fincancı
Sol Yayınları
İlk Baskı: Mart 1977
Son baskı: 2008
812 sayfa Büyük Boy
İÇİNDEKİLER
5 Sol Yayınları’nın notu
7 Sunuş, Eleanor Marx Aveling, Edward Aveling
15 Türkiye, Friedrich Engels
24 Londra Basını ? Napoléon’un Türk Sorununa İlişkin Siyaseti, Karl Marx
29 Türkiye Konusunda Gerçek Sorun, Friedrich Engels
35 Türkiye Sorunu, Friedrich Engels
42 Avrupa Türkiyesi’nin Durumu Ne Olacak?, Friedrich Engels
48 Türkiye ve Rusya, Karl Marx
51 Ültimato ve Sonrası, Karl Marx
55 İngiliz ve Fransız Donanmaları ? “The Times” ? Rusya Genişlemesi, K. Marx
58 Rus Hilesi, Karl Marx
62 Brunnow ve Clarendon ? Ermeni Bildirisi, Karl Marx
65 Aberdeen, Clarendon, Brunnow ? Aberdeen Hükümetinin Rusya’ya Müsamahası, Karl Marx
71 Rusya’nın Türkiye’ye Karşıt Siyaseti, Karl Marx
78 Avusturya ve Rusya, Karl Marx
80 Layard, Gladstone, Aberdeen, Palmerston, Karl Marx
84 Türk-Rus Anlaşmazlıkları ? Britanya Hükümetinin Kaçamaklı Davranışı ? Nesselrod’un Son Notası, Karl Marx-Friedrich Engels
90 Rusya Sorunu ? Merak Uyandırıcı Diplomatik Yazışma, Karl Marx
98 Rusya ve Batılı Devletler, Karl Marx
103 Rusya’nın Geleneksel Siyaseti, Karl Marx
110 Doğu Sorunu ve Basın ? İngiltere’yle Rusya’nın Notaları, Karl Marx
116 Rusya’nın Hareketleri ? Danimarka ? Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa, Karl Marx
122 Çekilmek ya da Çekilmemek, Karl Marx
125 Urquhart ? Bem ? Lordlar Kamarasında Türkiye Soruna, Karl Marx
134 Avam Kamarasında Türkiye Sorunu, Karl Marx
148 Kıta ve İngiltere Olayları, Karl Marx
153 Viyana Notası, Karl Marx
158 Viyana Notası (Devamı), Karl Marx
164 İngiltere Hükümeti Atlatıldı ? Panik, Karl Marx
172 Türkiye’de Ruslar, Friedrich Engels
179 Savaş Sorunu, Karl Marx
182 Türk Bildirisi, Karl Marx
185 Kuzey Devletleri, Karl Marx
187 Türkiye’deki Oruların Harekâtı, Friedrich Engels
193 Savaş, Karl Marx
196 Kutsal Savaş, Friedrich Engels
201 İran, Rusya ve Danimarka, Karl Marx
205 Türk Savaşının Seyri, Friedrich Engels
213 Türk Savaşının Daha Sonraki Seyri, Friedrich Engels
220 Yeniden Diplomasi, Karl Marx
222 Tunada Savaş, Friedrich Engels
230 Dörtlü İttifak ? İngiltere ve Savaş, Karl Marx
241 Rus Zaferi ? İngiltere’nin ve Fransa’nın Durumu, Karl Marx
246 Palmerston’ın Görevden Çekilmesi, Karl Marx
250 Türk Savaşında Gelişme, Friedrich Engels
257 İngiltere ve Rusya
266 Yeni Belgeler, Karl Marx
270 Avrupa Savaşı, Friedrich Engels
277 Asya’da Savaş, Karl Marx
283 Çarın Görüşü ? Prens Albert, Karl Marx
288 Cobden ve Rusya, Karl Marx-Friedrich Engels
293 Savaş Maliyesi, Karl Marx
297 Mavi Kitaplar ? Elçilerin Çekilişi, Karl Marx
302 Rus Diplomasisi ? Kutsal Yerler ? Karadağ, Karl Marx
311 Kont Orlov’un Önerileri, Karl Marx
314 Parlamentoda Görüşmeler, Karl Marx
319 Kossuth ? Disraeli ve Hume ? Birleşik Amerika ? Fransa ve İngiltere ? Yunanistan, Karl Marx
329 Fransa ve İngiltere ? Rum Ayaklanması ? Asya, Karla Marx
337 Rusların Kalafat’tan Çekilişi, Friedrich Engels
343 Türkiye’nin Bölüşülmesine İlişkin Belgeler, Karl Marx
352 Lürd John Russell’dan Sir G. H. Seymour’a
357 Gizli Diplomatik Yazışmalar, Karl Marx
376 Savaş İlân Edildi ? Müslüman ve Hıristiyan, Karl Marx
386 Rusya İle Savaş, Karl Marx
399 Rusya ve Alman Devletleri, Karl Marx
406 Türkiye ve Yunanistan ? İtalya, Karl Marx
407 Dışişleri Bakanı (Nazırı) Reşit Paşanın Bay Metaksas’ın Notasına Yanıtı
412 Avusturya ve Sırbistan ? Yunanistan ve Türkiye ? Türkiye ve Batılı Devletler, Karl Marx
415 Rum Ayaklanması ? Prusya İle Avusturya Arasında İttifak ? Rusya’nın Silahlanması, Karl Marx
421 Polis Dairesine Günlük Emir
421 Yönetici Senatoya Çar İradesi
422 Deniz Kuvvetlerine Özgü Talimat
424 Odessa’nın Topa Tutulması ? Avusturya ve Rusya ? Rum Ayaklanması ? Karadağ ? Manteuffel, Karl Marx
433 Prusya’nın Siyaseti
438 Baltık’ta ve Karadenizde Kahramanlık ? İngiliz-Fransız Harekât Düzeni, Friedrich Engels
446 Tunada Gecikme, Karl Marx
452 Konuşmalar ? Aziz Arnaud, Karl Marx
459 Rus Savaşında Durum, Karl Marx-Friedrich Engels
467 Savaş ? Parlamentoda Görüşme, Karl Marx
477 Rusya’nın Başarısızlığı
481 Rusya, Avusturya, Türkiye, Eflâk ve Redcliffe, Karl Marx
491 Avusturya, Karl Marx
497 Silistre Kuşatması, Friedrich Engels
504 Savaş Alanı ? Alman Devletlerine Rusya’nın Notası ? Sırbistan ve Avusturya, Karl Marx
511 Viyana’da Özel Konferans ? Hükümet Bunalımı, Karl Marx
518 Avusturya-Türkiye Antlaşması ? Parlamentoda Yeni Görüşmeler, Karl Marx
530 Şu Cansıkıcı Savaş, Karl Marx-Friedrich Engels
536 Rusya’nın Geri Çekilmesi ? Danimarka, Karl Marx
540 Boşaltma, Karl Marx
546 Sırbistan ? İngiltere, Fransa ve İstanbul, Karl Marx
549 Bomarsund’un Alınışı, Friedrich Engels
552 Eflâk’ın Durumu ? Türkiye’de Ayaklanma, Karl Marx
555 Sonunda Donanma Açıldı ? Buğdanlıların Ayaklanması
562 Sivastopol’a Saldırı, Friedrich Engels
570 Dinsel Otoritenin Zayıflaması
577 Rusya’nın Askeri Gücü
580 Sivastopol Kuşatması, Friedrich Engels
586 Savaşta Gelişmeler, Karl Marx-Friedrich Engels
594 Kırım’da İngiltere’nin Karşılaştığı Felâket ? İngiliz Savaş Sistemi, Karl Marx-Friedrich Engels
601 Rus Diplomatlar
606 Rusya’daki Olaylar
609 Büyük Serüvencinin Yazgısı, Friedrich Engels
614 Napoléon’un Son Kozu, Friedrich Engels
619 Fransa ve İngiltere’de Görünüm, Karl Marx
625 Napoléon’un Bahanesi, Friedrich Engels
630 Panslavizm, Friedrich Engels
634 Avusturya’nın Zayıflığı, Friedrich Engels
640 Avrupa’nın Yeni Hakemi
643 Bir Başka Viyana Açıklaması
647 Birmingham Konferansı ? Danimarka’da Veliahtlık Sırası ? Dört Güvence, Karl Marx
654 Türk Ordusu, Friedrich Engels
661 Napler ve Graham, Karl Marx
668 Savaşın Büyük Olayı, Friedrich Engels
676 Kördöğüşü, Friedrich Engels
682 Savaşçı Olarak Ruslar
689 Rus Tahvilleri
696 Geleneksel İngiliz Siyaseti, Karl Marx
701 Kars’ın Düşüşü, Karl Marx
738 Açıklayıcı Notlar
780 Adlar Dizini
797 Yazınsal, Dinsel ve Söylencesel Adlar Dizini
799 Yer Adları Dizini