Kemal Özer, ‘Şiirlerle İstanbul’ kitabını “Cumhuriyet dönemi boyunca yaşama ve ülkeye İstanbul üzerinden yöneltilmiş bakışların bir toplamı aynı zamanda. Kendi adıma olsun, okurlar adına olsun bu toplamın bir albüm işlevi görebileceğini düşünüyorum. Sayfalarını çevirdikçe, İstanbul’a ve İstanbul’la birlikte kendimize bakmamızı sağlayacak bir albüm…” olarak tanımlıyor. İstanbul tutkunları için kırk beş ozandan yetmiş üç şiiri bir araya getiren kitap; yaşamı, ozanların iç dünyalarıyla, o dünyalardaki duygu dalgalanmalarıyla dile getiriyor.
(*) İlk öbeği oluşturan şiirler, on ozanın İstanbul adını verdiği ürünleri bir araya getirdi. “Adı İstanbul Olan” bu şiirlerden her birinin hem genel bir bakışı, hem de birbirinden değişik duyguları taşımış olmasını gözettim. Sonraki öbekler, bu bütüne ayrıntıda getirilen yaklaşımları yansıtıyor. Örneğin İstanbul’un “Bir Semtine, Bir Sokağı’na yazılmış şiirleri bir öbekte sunarken, onları duyguculuktan gerçekçiliğe doğru sıralamaya özen gösterdim. Yaklaşım ayrımlarını vurgulamak için de aynı semt için yazılmış değişik şiirleri yan yana getirdim. Necmettin Halil Onan’ın “Boğaz Rüyası’nı Melih Cevdet Anday’ın “Boğaziçi’nde Ayın On Dördü” şiiriyle, Attilâ İlhan’ın “Emirgân’da Çay Saati” şiirini, Salâh Birsel’in “Emirgân” şiiriyle birbiri ardınca okutmak için.
İstanbul’un “Bir Anıtına, Bir Alanına” yazılmış şiirler üçüncü öbeği oluşturdu. Özellikle “Kapalı Çarşı” ve “Galata Köprüsü” için yazılanlar, Orhan Veli’den günümüze doğru okunduğunda, zaman içinde bakışın nasıl değiştiği ortaya çıksın, ele alışın getirdiği ayrımlar belirginleşsin istedim. Yeni basımda bu bölüm hem (Can Yücel, Metin Demirtaş, Ali Asker Barut, Turgay Fişekçi gibi) başka ozanların, hem (Galata Kulesi, Kız Kulesi gibi) başka anıtların eklenmesiyle daha da genişledi.
İstanbul’u “Bir Anışta, Bir Sesleniş’te dile getiren şiirlerden oluşan dördüncü öbekte, anma ve seslenme öne çıktığı için, sıralama da hem ses, hem anlam olarak bunun altını çizmeliydi. Nitekim Yahya Kemal’in “Erenköy’ünde Bahar’ıyla Oktay Rifat’ın “Anış’ı ardı ardına gelmekle, iki ozanın aynı semtte aynı duyguyu nasıl dışa vurduklarını, seslenişteki ayrımla birlikte ortaya koydu.
İstanbul’u “Bir Duyguda, Bir Türküde” yansıtan, beşinci öbeği oluşturan şiirler, İstanbul üzerinden duyguları dile getirirken, içinde yaşayanlarla dışardan gelenlerin değişik psikolojilerini su yüzüne çıkarıyor.
Son öbekte, İstanbul’a “Bir Kavgada, Bir Sorguda” yönelen şiirler, bireyselden toplumsala, kırsaldan kentsele, çöküntüden yapılanmaya bir çekişmenin, bir suçlamanın odağında yer alırken, bir yandan da geleceğe ilişkin kimi ipuçları taşıyor.
Genişletilmiş bu yeni basımda ozan sayısı 39’dan 45’e, şiir sayısı 60’tan 73’e çıktı. Şiirleri topluca okuduğumuzda, İstanbul?un bir izlek olarak kalmadığını görüyoruz. Daha önce de vurguladığımız gibi, İstanbul yaşamdan ve ülkeden söz açmanın bir yolu, bir nedeni ya da bir sonucu. En azından şiirde ve ozanın bakışında bir arka yapı.”
İçindekiler
Niye Şiirlerle İstanbul? / Kemal Özer /
ADI İSTANBUL OLAN
İstanbul (Vedat Türkali)
İstanbul (Niyazi Akıncıoğlu)
İstanbul (Cahit Külebi)
İstanbul (İlhan Berk)
İstanbul (Ziya Osman Saba)
İstanbul (A. Kadir)
İstanbul (Ülkü Tamer)
İstanbul (Ataol Behramoğlu)
İstanbul (İsmail Uyaroğlu)
İstanbul (Sunay Akın)
BİR SEMTİNE, BİR SOKAĞINA
İstinye (Yahya Kemal Beyatlı)
Göksu (Faruk Nafiz Çamlıbel)
Boğaz Rüyası (Necmettin Halil Onan)
Boğaziçi’nde Ayın On Dördü (Melih Cevdet Anday)
Emirgân’da Çay Saati (Attilâ İlhan)
Emirgân (Salâh Birsel)
Üsküdar (Ömer Erdem)
Yedikule’de Akşam (Cevdet Kudret)
Cibali (A. Kadir)
Balat (Behçet Aysan)
Haliç (Ömer Faruk Toprak)
Haliç (Kemal Özer)
Ada’ya Davet (Cahit Sıtkı Tarancı)
Kaşıkadası (Abdülkadir Bulut)
Güngören (Bedrettin Aykın)
Misakımillî Sokağı No. 37 (Ziya Osman Saba)
Kirazlı Mesçit Sokağı (Ataol Behramoğlu)
BİR ANITINA, BİR ALANINA
Barbaros Meydanı (Behçet Necatigil)
Haydarpaşa Garı Şiiri (İlhan Demiraslan)
Çemberlitaş Şiiri (İlhan Demiraslan)
Kapalı Çarşı (Orhan Veli Kanık)
Galata Köprüsü (Orhan Veli Kanık)
Çarşı-yı Kebir (Refik Durbaş)
Galata Köprüsü (Sunay Akın)
Dayılar Dayılanıp Yaylar Yaylandıkça (Can Yücel)
Galata Köprüsü Çekildiği Yerde Söyleniyor Kendi Kendine (Metin Demirtaş)
Galata Kulesi (Ali Asker Barut)
Kız Kulesi (Turgay Fişekçi)
BİR ANIŞTA, BİR SESLENİŞTE
Bir Başka Tepeden (Yahya Kemal Beyatlı)
Hayal Şehir (Yahya Kemal Beyatlı)
Erenköyü’nde Bahar (Yahya Kemal Beyatlı)
Anış (Oktay Rifat)
Hayatımı Düşündüm (Oktay Rifat)
İstanbul’daki (Cahit Külebi)
Bizimdi İstanbul?un Bütün Sokakları (İsmail Uyaroğlu)
Beşiktaş Tramvayı (A. Kadir)
Yerin Var mı (A. Kadir)
Ceviz Ağacı (Nâzım Hikmet)
Tuna Üstüne Söylenmiştir (Nâzım Hikmet)
İstanbul Şehri Ağlıyor (Attilâ İlhan)
Lâle Devri (Ümit Yaşar Oğuzcan)
İstanbul’u Dinliyorum (Orhan Veli Kanık)
BİR DUYGUDA, BİR TÜRKÜDE
Der Vasf-ı Sitayiş-i Stanbul (Mehmed Kemal)
Büyük Şehir (Bedri Rahmi Eyüboğlu)
İstanbul Kışa Hazırlanıyor (Necati Cumalı)
İstanbul Sen ve Hatırıma Gelenler (İlhan Berk)
İstanbul’da Akşam (İsmail Uyaroğlu)
Böyledir Akşamları İstanbul?un (Ümit Yaşar Oğuzcan)
İstanbul’a Selam (Nahit Ulvi Akgün)
İstanbul’a Hasret (Muzaffer Tayyip Uslu)
İstanbul’a Aşk (Ali Mustafa)
Peralı Yalnızlık (Bedrettin Aykın)
Garip İstanbulumun Türküsü (Ziya Osman Saba)
İstanbul Türküsü (Orhan Veli Kanık)
İstanbul Türküsü (Oktay Rifat)
BİR KAVGADA, BİR SORGUDA
Yağma (Ahmet Muhip Dıranas)
Kocakentte XV (Başaran)
İstanbul Kuşatması (Bedrettin Aykın)
Bir Tas Su (Abdülkadir Bulut)
İstanbul Ağrısı (Attilâ İlhan)
Kısmeti Kapalı Gençlik (Necati Cumalı)
Siren (Erol Çankaya)
Selam Olsun Yarının İstanbulu’na (Melisa Gürpınar)
Kemal Özer’in Yaşam Öyküsü
Kemal Özer 1935’te İstanbul’da doğdu. Babası Devlet Demir Yollarında tren sürücüsüydü. İstanbul Erkek Lisesi’nde orta öğrenimini bitirdi. İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesinde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde öğrenim gördü. Öğrenim yıllarında arkadaşlarıyla birlikte a dergisi’ni (1956-60) çıkardı.Cumhuriyet gazetesinde (1960-81), Karacan Yayınları’nda (1981-82) çalıştı. Kitapçılık ve yayıncılık yaptığı 1965-70 arasında, şiir ve sinema alanında kitapların yanısıra Şiir Sanatı (1966-68) dergisini yayınladı. 1972’de arkadaşlarıyla yeniden yayınladıkları Yeni a Dergisi’nin kurucu ve yazarları arasında yer aldı. Varlık dergisinin yönetmenliğini üstlendi (1983-90). Türkiye Yazarlar Sendikası’nın ikinci başkanlık görevinde bulundu (1999-2000). 1989’da Yordam Yayınevi’nin kurucuları arasında yeraldı. Kemal Özer 30 Haziran 2009’da hayatını kaybetti.
İlk üç şiir kitabıyla İkinci Yeni hareketinin içinde yer aldıktan sonra, dünyaya yeni bir bakış ve ona bağlı olarak yeni bir sanat anlayışıyla yazdığı şiirler çeşitli yankılara neden oldu. Toplumcu gerçekçi diye nitelenebilecek bu dönemde, toplumsal ve siyasal olaylara, insanların bu olaylar karşısında tepkilerine, duygu ve düşüncelerine tanıklık etmeyi amaçladığı görüldü. Özellikle 1970-80 arasında yayınladığı 4 kitapta ağır basan bu eğilim, genel tutum değişmemekle birlikte yeni boyutlar kazanıp yeni ilgi alanlarına yayıldı. Araya Giren Görüntüler’de 12 Eylül?ün psikolojik tanıklığı ve sorgulaması, Sınırlamıyor Beni Sevda’da sevdaya getirilen toplumsal yorum, Bir Adı Gurbet’te baskılara uğrayan, acı çektirilen insanların yazgısı aracılığıyla kimlik sorunu, Oğulları Öldürülen Analar’da yıllardır yitirilen oğullar aracılığıyla analara yaşatılanların toplumda oluşturduğu birikim, Onların Sesleriyle Bir Kez Daha?da yoğun bir yasakçı dönemin ardından emekçilerin yeniden konuşmalarına tanıklık yer aldı.
Aldığı ödüller:
1976 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü:
Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya
1982 Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü
Kimlikleriniz Lütfen
1991 Yunus Nadi Şiir Ödülü
İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle
1993 Ferit Oğuz Bayır Düşün ve Sanat Ödülü
Bir Adı Gurbet
1999 Damar Dergisi Edebiyat Emek Ödülü
2000 Truva Kültür ve Sanat Ödülü
2001 Dionysos Şiir Ödülü
Şiir kitapları:
Gül Yordamı (1959)
Ölü Bir Yaz (1960)
Tutsak Kan (1963)
Kavganın Yüreği (1973)
Yaşadığımız Günlerin Şiirleri (1974)
Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya (1975)
Geceye Karşı Söylenmiştir (1978)
Kimlikleriniz Lütfen (1981)
Araya Giren Görüntüler (1983)
Sınırlamıyor Beni Sevda (1985)
İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle (1990)
Bir Adı Gurbet (1993)
Oğulları Öldürülen Analar (1995)
Onların Sesleriyle Bir Kez Daha (1999)
Toplu basım şiirler:
Çağdaş ve Boyun Eğmeyen (1985)
XX. Yüzyıldan Duvar Kabartmaları 1-2 (2000)
Öykü kitabı:
Baba ile Kız (1999)
Deneme kitapları:
Umut Edebiyatı Yedi Canlıdır (1992)
Acı Şölen (1992)
Gün Olur Söze Yazılır (1992)
Yaşadığımız Günlerin Yazıları (1996)
?Benim Ellerimi Al, Benim Gözlerimi Kullan? (1999)
Bendeki Görüntüler (2000)
Şiiri Sorgulayan Yazılar (2000)
Anı kitabı:
İkinci Yeni?den Toplumcu Şiire (1999)
Gezi kitapları:
Güldeki Şafak (1979)
Düşmanı Kardeş Yapmak (1994)
Günlük kitapları:
Tanık Günler 1 (1993)
Tanık Günler 2 (1994)
Gölgeden Güneşe ( 1999)
Çocuk kitapları:
Nasrettin Hoca (1975)
Tatil Köyünün Çocukları (1981)
Trenler Ne Güzeldir ( 1983)
Dünya Onlarla Daha Güzel (1992)
Şiirlerle Ezop Masalları (1993)
Çiçek Dürbünü (1994)
Şiirlerle Andersen Masalları (1995)
Sinemayı Seven Çocuk (1997)
Sorulardan Bir Gökkuşağı (1999)
Güneş Arkasına Baktı (2000)
Derleme kitapları:
Soruların Gündeminde (1995)
Oradaydım Diyebilmek (1995)
Eleştirilerin Gündeminde (1999)
Sanatçılarla Yazışmalar 1 (1999)
45. Sanat Yılında (2000)
Söyleşi kitabı:
Sanatçılarla Konuşmalar (1979)
Antoloji kitapları:
Şiirlerle İstanbul (1992)
100 Şiir (1995)
Dünden Bugüne Türk Şiiri (Asım Bezirci?yle, 2002)
Çeviri şiir kitapları:
Haydut Otu (Lubomir Levçev?ten Fahri Erdinç?le, 1979)
Benimdir Bu Dünya (Georgi Cagarov?tan Fahri Erdinç?le, 1982)
Kurşun Asker (Lubomir Levçev?ten Fahri Erdinç?le, 1984)
Temiz Yürekle (Attila Jozsef?ten Edit Tasnadi?yle, 1986)
Zamanın Sözü (Nicolae Dragoş?tan Erem Melike Roman?la, 1989)
Zambak ve Gölge (Federico Garcia Lorca?dan Gülşah Özer?le, 1990)
Sevdiğime Seslenir Gibi (Pablo Neruda?dan Sibel Özbudun?la, 1992)
Suskun Sesler (Romen kadın ozanlardan Ergin Koparan?la, 1992)
Kuşlar Havalanıyor Yüreğimden (Sara Mathai Stinus?tan Gülşah Özer?le, 1997)
Köpüklenen Gök (Miklos Radnoti?den Edit Tasnadi?yle, 1997)
Granit Destanı (Lıçezar Elenkov?tan Ömer Çandır?la, 1997)
Bir Yıldızdı Taşıdığım (Lubomir Levçev?ten Gülşah Özer?le, 1999)
(*) Önsöz