Türkiye’de Devletçilik – Korkut Boratav

Türkiye?nin yirmi birinci yüzyıl iktisat tarihini inceleyecek olan geleceğin araştırıcıları, 2005?te bir maliye bakanının “Sümerbank?ı bitirdik; tarihe gömdük.” diye övündüğünü yazacaklardır. Kimi araştırıcılar, 1980?den bu yana Türkiye?nin bilinçli olarak bir “kurumlar mezarlığı”na dönüştürüldüğünü; o yıllarda Türkiye?yi yöneten kadrolarca gerçekleştirilen bu uygulamaların, biraz da Cumhuriyet?in ilk çeyrek yüzyılının kurumlaşma tarihine duyulan tepkiyle, hatta nefretle bağlantılı olabileceğini belirleyeceklerdir. Bu kurumlaşma tarihinin ana öğelerinden biri, büyük dünya bunalımının genç ve zayıf Cumhuriyet ekonomisini sarstığı yıllarda, özgün bir stratejik sentezle oluşturulan devletçilik uygulamaları olmuştur.

Türkiye?de Devletçilik, bir kalkınma stratejisi olarak devletçiliğin oluşumunu, gelişimini ve tükenmesini Cumhuriyet?in ilk çeyrek yüzyılını mercek altına alarak inceliyor. Böylece, Cumhuriyet?in bugün unutturulmak istenen yakın tarihine, yani toplumumuzun geçen yüzyılın başlarında geçirdiği devrimci dönüşümün bazı boyutlarına, sevapları ve günahlarıyla (“yarı kalmışlık” olgusunun ağır yükünü de hatırlatarak) sahip çıkıyor.

Devletçilik: Bir ?ilke? Nasıl Keşfedildi? – Fikret Başkaya
1923-1931 aralığında Müslüman/Türk komprador sermaye, devlet tekellerini [inhisarlar] ele geçirme, sermayesinin çoğu devlet tarafından sağlanan anonim şirketlerin içini boşaltma, yabancı şirketlere ortak olma veya onların paravanı olma, devletten iş alma, karaborsa, spekülasyon, stokçuluk, vb. gibi, az zamanda yüksek kâr vaad eden alanlara yöneliyor, tam bir yağmacı zihniyetiyle hareket ediyordu. Fakat, dönemin ?hür teşebbüsü? sadece tacir sınıfından oluşmuyordu. Bürokrasinin ve siyasetin üst-düzey unsurları da hızla ?yetkin? işadamlarına dönüşüyordu. Ve söz konusu ?milliyetçi?, vatan kurtarıcı zevat bu işe daha 1923 öncesinde başlamıştı. Bunun ibret verici bir örneğini Korkut Boratav Türkiye?de Devletçilik adlı eserinde veriyor: ?Daha 1920 yılı içersinde iken, yeni kurulmuş olan Büyük Millet Meclisi?nin ikinci başkanı ve adliye vekili olan Celalettin Arif?in siyasi nüfuzunu İtalyan sermayesi lehine kullandığını görüyoruz. Celalettin Arif, Ereğli kömür havzasında bir maden arama ve işletme imtiyazına sahiptir ve 1919 yılında İtalya?ya giderek Terni şirketine bu imtiyazı %10 hisse karşılığında devreder. 1920 yılında henüz savaş halinde bulunduğumuz İtalyanlara ait yirmi beş kişilik bir grup, maden imtiyazını işletmek üzere Ereğli?ye gelir ve o tarihlerde Meclis ikinci başkanı ve adliye vekili olan Celâlettin Arif, iktisat vekiline, İtalyanlara gereken kolaylığı göstermesi dileğiyle bir telgraf çeker…? Boratav şöyle devam ediyor: ?Burada önemli olan husus, Milli Mücadele?nin henüz başında iken, Türkiye ile açıkça muhasım olan bir ülkeye ait şirketlerle pervasızca işbirliğine ve ortaklığa girişmiş bir şahsın en yüksek siyasi mevkilerden bazılarını işgal etmekte bulunmasıdır. (1)
(1) Korkut Boratav, Türkiye?de Devlitçilik, İmge Kitabevi. 2. Baskı, Şubat 2006, ss, 52-53.

Kitabın Künyesi
Türkiye’de Devletçilik
Yazar: Korkut Boratav
Yayınevi: İmge Kitabevi Yayınları
Baskı Tarihi: Şubat 2006
Sayfa Sayısı: 367 sayfa

Korkut Boratav Hakkında Bilgi
1935?te doğdu. 1959?da Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi?ni bitirdi. 1960 sonunda Siyasal Bilgiler Fakültesi?ne maliye asistanı olarak girdi. 1964?te, aynı fakültede, ?iktisat doktorası?nı tamamladı. 1964-1966?da Cambridge Üniversitesi?nde araştırmalar yaptı. 1972?de doçent oldu. 1974?te Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi?nde danışmanlık yaptı. 1980?de Ankara Üniversitesi Senatosu?nca profesörlüğe yükseltildi. 1983?te Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı?nca 1402 sayılı yasaya göre üniversitedeki görevine son verildi. 1984-1986?da Zimbabwe Üniversitesi?nde öğretim üyeliği yaptı. Danıştay kararıyla yeniden Siyasal Bilgiler Fakültesi?ne dönen Boratav, bu okuldan 2002?de emekli oldu.

Boratav?ın Eserleri:
Türkiye?de Devletçilik, 1923-1950: İktisadi Düşünceler ve İktisadi Mevzuat (SBF Maliye Enstitüsü, Türk İktisadi Gelişmesi Araştırma Projesi No. 16, 1962)
Kamu Maliyesi ve Gelir Dağılımı: Kavramlar ve Metod Meseleleri (SBF, Doktora tezi, 1965)
Gelir Dağılımı: Kapitalist Sistemde, Sosyalist Sistemde, Türkiye?de (100 Soruda Dizisi, Gerçek Yayınevi, 1969)
Sosyalist Planlamada Gelişmeler (1. baskı, SBF; 2. baskı, Savaş Yayınları, 1973)
Türkiye?de Devletçilik (1. baskı, 100 Soruda Dizisi, Gerçek Yayınevi; 2. baskı, Savaş Yayınları, 1974; İmge Kitabevi Yayınları, 2006)
Uluslararası Sömürü ve Türkiye (YSE İş Sendikası Temel Eğitim Dizisi, 1979)
Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm (1. baskı, SBF, 1980; 2. baskı, Birikim Yayınları; 3. baskı, İmge Kitabevi Yayınları, 2004)
İktisat Politikaları ve Bölüşüm Sorunları: Seçme Yazılar (Belge Yayınları, 1983)
Krizin Gelişimi ve Türkiye?nin Alternatif Sorunu (Ş. Pamuk ve Ç. Keyder ile birlikte, Kaynak Yayınları, 1984)
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı için Konut Sektörü ve Politikaları Üzerine Bir Model Önerisi (H. Ersel ve Y. Kepenek ile birlikte, Kent Koop, 1984)
Die Türkische Wirtschaft im 20. Jahrhundert: 1908-1980 (Dagyeli Verlag, Türkiye İktisat Tarihi?nin çevirisi, 1987)
Stabilization and Adjustment Policies and Programmes-Country Study 5: Turkey (WIDER, 1987)
Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2005 (Türkiye İktisat Tarihi: 1908-1985 adıyla, Gerçek Yayınevi, 1988; genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 7., 8., 9., 10., 11. baskı, İmge Kitabevi Yayınları, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007)
İktisat ve Siyaset Üzerine Aykırı Yazılar (BDS, 1988)
1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm (Gerçek Yayınevi, 1991; İmge Kitabevi Yayınları, 2005)
Türkiye’de Sanayileşmenin Yeni Boyutları ve KİT’ler (Editör, Ergun Türkcan ile birlikte, Tarih Vakfı/Yurt Yayınları, 1993)
İstanbul ve Anadolu?dan Sınıf Profilleri (Tarih Vakfı/Yurt Yayınları, 1995; İmge Kitabevi Yayınları, 2004)
Türk KİT Sisteminin İktisadi Değerlendirmesi, Araştırma Raporu (Y. Kepenek, E. Taymaz, T. Bali, N. İ. Ertuğrul ve M. A. Candan ile birlikte, KİGEM ve Friedrich Ebert Vakfı, 1998)
Yeni Dünya Düzeni Nereye? (İmge Kitabevi Yayınları, 2000, 2004)
Küreselleşme, Emperyalizm, Yerelcilik, İşçi Sınıfı (E. A. Tonak, O. Türel, C. Somel, T. Şengül, H. Arslan ile birlikte, İmge Kitabevi Yayınları, 2000, 2004)
Türkiye Ekonomisinin Son Durumu (Türkiye Bilimler Akademisi Forumu, No. 10, 2002)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir