Göstergebilimin ABC’si – Mehmet Rifat ‘İnsanın insan için ve dünyanın insan için taşıdığı anlamları araştıran bir bilimsel tasarı göstergebilim’

İnsanı kuşatan anlamlar evreninde, bildirişim amacıyla kullanılan doğal dillerin yanı sıra davranışlar, tutkular, inanışlar, töreler, toplumsal törenler, siyasal rejimler, reklamcılık, moda, yazılı basın, sözlü basın, mimarlık düzenleri, bilim dilleri, resim, müzik, tiyatro, sinema, edebiyat, vb., anlamlı birimler diye tanımlayabileceğimiz göstergelerden oluşan dizgelerin (sistemlerin) bazıları.
Göstergebilimin amacı da işte bütün bu anlamlı dizgeleri hem kavrayabilecek hem de yorumlayabilecek bir çözümleme ve yeniden yapılandırma modeli sunmak.
Bir başka deyişle, “insanın insan için ve dünyanın insan için taşıdığı anlamları” araştıran bir bilimsel tasarı göstergebilim.
Göstergebilimin ABC’si, tasarlanışı ve adlandırılışı çok eskilere dayanan ama gelişmesini ancak 20. yüzyılda, özellikle de 20. yüzyılın ikinci yarısında yaşayan, dolayısıyla görece olarak ?genç? diye kabul edebileceğimiz bir bilim dalının işlevini, tarihçesini, çağdaş kuramlarını, bu kuramlara bağlı temel kavramları, ilkeleri ve yayınları olabildiğince ayrıntılı biçimde vermeye çalışmakta, göstergebilimin edebiyat olayına, daha teknik bir terimle belirtecek olursak “yazınsallık” kavramına bakışını tartışmakta, göstergebilimde kullanılan ve özellikle metin eleştirisini büyük ölçüde etkileyen yaklaşım modellerini tanıtmakta, göstergebilimin inceleme konusu olarak ele aldığı farklı bir olguyu (çeviri olgusunu) anlamlandırış biçimini göstermekte ve son olarak da göstergebilim kuramının bir anlatıya (bir masala) nasıl uygulanabileceğini aşama aşama sunmaktadır.
Bu kitap, sekiz bölümü, kaynakçası, kavramlar dizini ve özel adlar diziniyle göstergebilimcinin yanında taşıyabileceği bir yol göstericidir: Bir VADE?MECUM?dur (?Git Benimle?) ya da bir VEN??MECUM?dur (?Gel Benimle?).

Sunuş
Mehmet Rifat
Beylerbeyi, Nisan 2009

Kitabın girişinden bir bölüm
GÖSTERGEBİLİMİN GENEL BİR TANIMI
Dilimizde özellikle dilbilim (Fransızca linguistique) sözcüğü örnek alınarak üretilmiş olan göstergebilim (Fransızca sémiotique ya da sémiologie) terimi ilk bakışta ?göstergeleri inceleyen bilim dalı? ya da ?göstergelerin bilimsel incelemesi? olarak tanımlanır. Ancak göstergebilimin günümüzdeki etkinlik alanı, kendisini oluşturan ?gösterge? ve ?bilim? sözcüklerinin anlamsal toplamından fazla ve değişik bir boyut kazanmıştır. Göstergebilimin ?göstergeleri inceleyen bilim dalı? olmasının yanında ne anlama geldiğini belirtmeden önce insan bilimlerinde gösterge kavramıyla ne vurgulanmak isteniyor onu açıklayalım.

Gösterge, genel olarak, kendi dışında bir şeyi temsil eden ve dolayısıyla bu temsil ettiği şeyin yerini alabilecek nitelikte olan her çeşit biçim, nesne, olgu, vb. olarak tanımlanır. Bu açıdan, sözcükler, simgeler, işaretler, vb. gösterge olarak kabul edilir. Sözgelimi, toplumsal bir dizge (sistem) olan ve temelde insanlar arasında bildirişimi (iletişimi) sağlayan doğal diller, gösterge diye adlandırılan birimlerin (örneğin sözcüklerin) kendi aralarında kurdukları ilişkilerden oluşur. Dilsel göstergelerin temel özelliğiyse, birbirinden ayrılamayan iki düzlem içermeleridir: Bir yanda ses ya da sesler bütünü vardır, bir yanda da kavram. Dilbilimciler sesi ya da sesler bütününü gösteren, kavramı da gösterilen diye adlandırırlar.

Kitabın Arka Kapak Yazısı
İnsanı kuşatan anlamlar evreninde iletişim amacıyla kullanılan doğal dillerin yanı sıra davranışlar, toplumsal törenler, mitler, tiyatro, sinema, resim, müzik, edebiyat, moda, mimarlık, reklamcılık anlamlı birimler diye tanımlayabileceğimiz ?gösterge?lerden oluşan sistemlerin bazıları. Göstergebilimin (semiyotik ya da semiyoloji) amacı da bu anlamlı bütünleri kavrayabilecek bir çözümleme ve yorumlama modeli sunmak.

Mehmet Rifat?ın kaleme aldığı Göstergebilimin ABC?si, söz konusu bilim dalının işlevini, tarihçesini, çağdaş kuramlarını, bu kuramlara bağlı temel kavramları, ilkeleri, yayınları ayrıntılı biçimde vermekte, göstergebilimin hem edebiyata hem de çeviri olgusuna bakışını yorumlamakta ve ayrıca göstergebilimsel çözümleme modelinin bir anlatıya (masal metnine) nasıl uygulanacağını sergilemekte.
Göstergebilimin ABC?si, ?gösterge yorumcuları?nın yanlarında taşıyabilecekleri bir yol gösterici.

Kitabın Künyesi
Göstergebilimin Abc’si
Mehmet Rifat
Say Yayınları / A-B-C Dizisi
Basım Tarihi : 05 – 2009
160 sayfa

Mehmet Rifat (d. İstanbul, 1949) Hakkında Bilgi
Göstergebilim, eleştiri kuramları, yorumbilim, edebiyat eleştirisi, Fransız edebiyatı, dilbilim, çeviri kuramı, masal incelemesi alanlarında çalışıyor. Boğaziçi Üniversitesi?nde Modern Fransız Edebiyatı ve Çeviri dersleri veriyor. Başlıca yapıtları: Yazınsal Betik Üstüne Araştırmalar (1976); Roman Kurgusu ve Yapısal Çözümleme: Michel Butor?un Değişim?i (doktora tezi, 1977; yayımı 1978); Başlıca Dilbilim Terimleri (ortak yapıt, 1978); Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlü¤ü (ortak yapıt, 1980); Genel Göstergebilim Sorunları: Kuram ve Uygulama (1982; gözden geçirilmiş 2. baskı, 1986); Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (Temel Metinlerin Çevirisiyle Birlikte, 1983); Dilbilim ve Göstergebilim Terimleri (ortak yapıt, 1988); Dilbilim ve Göstergebilimin Çağdaş Kuramları (1990); Göstergebilimin ABC?si (1992); Homo Semioticus (1993; gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 4. baskı, 2001); Balzac Kitabı (haz. M. Rifat, 1994); Çeviri ve Çeviri Kuramı Üstüne Söylemler (yay. haz. M. Rifat, 1995); Eleştiri ve Eleştiri Kuramı Üstüne Söylemler (yay. haz. M. Rifat, 1996); Göstergebilimcinin Kitabı (Göstergebilimin ABC?si?nin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş biçimi, 1996); Gösterge Avcıları. Şiiiri Okuyan Şairler 1 (1997; gözden geçirilmiş 2. baskı, 2000); XX.Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler; 2. Temel Metinler (1998; gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 3. baskı, 2005); Honoré de Balzac. Romancının Evreninden Sahneler (haz. M. Rifat; Balzac Kitabı?nın dönüştürülmüş biçimi, 1999; genişletilmiş 2. baskı, 2007); Gösterge Eleştirisi (1999; genişletilmiş 2. baskı, 2002); Çeviri seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler (haz. M. Rifat, 2003; genişletilmiş 2. baskı, 2008); Çeviri Seçkisi II: Çeviri(bilim) Nedir? (haz. M. Rifat, 2004; genişletilmiş 2. baskı, 2008); Eleştiri Seçkisi: Eleştirel Bakış Açıları (haz. M. Rifat, 2004); Metnin Sesi (2007); Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları (2007); Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramcıları (2008); Bizim Eleştirmenlerimiz (M. Rifat yönetiminde, 2008); Roland Barthes: ?Yazma Arzusu? (haz. M. Rifat, 2008). Çevirileri: Gorgias. Retorik Üstüne (Platon?dan, 1975; yeni çeviri, 1999 ve 2006); Masalın Biçimbilimi (V. Propp?tan; 1985; yeni çeviri, E. M. Meletinski?nin bir incelemesiyle birlikte, 2008); Göstergebilim ?lkeleri (R. Barthes?tan, yeni çeviri, 1986); Anlatıları n Yapısal Çözümlemesine Giriş (R. Barthes?tan, 1988); Sekiz Yazı (R. Jakobson?dan, 1990); Roman Üstüne Denemeler (M. Butor?dan, 1991); Göstergebilimsel Serüven (R. Barthes?tan, 1993; gözden geçirilmiş 5. baskı, 2005; yukarıdaki iki Barthes kitabıyla birlikte); Yazın Kuramı (Rus Biçimcileri?nden, 1995; gözden geçirilmiş 2. baskı, 2005); Kitaplarımdan Birini Nasıl Yazdım (I. Calvino?dan, 1996); Eiffel Kulesi (R. Barthes?tan, 1996); XX.Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 2: Temel Metinler (kuramcılardan seçme metinler, 1998; 4. baskı, 2008); Romanı n Hazırlanışı 1 (R. Barthes?tan, 2006); Zaman ve Anlatı 1: Zaman?Olayörgüsü?Üçlü Mimesis (P. Ricoeur?den, 2007); Bir Deneme Bir Ders: Eiffel Kulesi ve Açılış Dersi (R. Barthes?tan, 2008); Zaman ve Anlatı 2: Tarih ve Anlatı (P. Ricoeur?den 2009).

1 Comment

  1. Kitap kapak fotosu görünmüyor ayrıca kitap içeriği ile ilgli bilgiler güzel

Bir yanıt yazın

Your email address will not be published.

Previous Story

Türkiye’de ve Dünyada Ekonomik Bunalım 2008-2009 – Bağımsız Sosyal Bilimciler

Next Story

Tiyatronun ABC’si – Aziz Çalışlar

Latest from İnceleme

Go toTop

OKUMA ÖNERİLERİMİZ