Kır ve bunun bir parçası olan köy, başta kamu yönetimi, sosyoloji, iktisat ve coğrafya olmak üzere birçok bilim dalının ilgi alanına giren bir konudur. Özellikle kırsal alandaki yönetim birimlerinin yapısı, sosyolojik özellikleri, başat etkinlik olan tarım ve kırsal kalkınma konuları öteden beri ilgi duyulan konular olmuşlardır. Buna karşın ülkemizde bu konuları bütüncül açıdan ele alan çalışma sayısı oldukça azdır. Son yıllarda başta AB olmak üzere uluslararası kuruluşların desteklediği projeler çerçevesinde kırsal alanın gündeme gelmiş olması ve yayın sayısındaki artış umut vericidir. Ancak gerçekleştirilen projeler ve bunlara dayalı olarak yapılan bilimsel yayınlarda konunun büyük ölçüde AB?ne Türkiye?nin uyumu çerçevesinde ele alınması, akademik katkının sınırlı kalmasına yol açmaktadır.
Türkiye?de kırsal alan yönetimini ele alan Dr. Sabrina Kayıkçı?nın çalışması konuyu bütüncül açıdan ve karşılaştırmalı olarak ele alarak önemli bir akademik katkı yapmaktadır. Övgüye değer bu çalışmada, ülkemizdeki kırsal alan yönetimini değerlendirmekle kalmamakta, bir dönemleştirme ve bu dönemler arasında karşılaştırma yaparak politik ve yönetsel bir dönüşümü tarihsel olarak ortaya koymaktadır. Kırsal alan yönetimini biçimlendiren bir dinamik olarak Türkiye-AB ilişkilerini eleştirel bir gözle, nesnel ve gerçekçi bir biçimde ele alan Dr.Kayıkçı, AB çerçevesinin ötesine geçerek kırsal alan yönetimine ilişkin getirdiği önerilerle kamu görevlilerine ve politikacılara bir yol haritası çizmektedir.
Başlangıcından sonuçlanıncaya kadar her aşamasında çok büyük bir emeğin ürünü olduğuna tanık olduğum bu çalışmadan ötürü Dr. Sabrina Kayıkçı?yı kutluyorum.
Sunuş – Yrd. Doç. Dr. MuratKAYIKÇI
Nisan 2009
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR
Bu çalışmanın konusunu oluşturan kırsal alanlar, ağırlıklı olarak tarım ile uğraşan insanların yaşadığı, kentlerden geri kalmış mekânlar olarak görülmüş ve uzun yıllar boyunca bu algı ile yönetilmiştir. Fakat 1990?lı yıllardan bu yana AB?yi oluşturan ülkeler tarafından bu alanlar, kültürel değerlere sahip ve doğal kaynak deposu olmaları nedeniyle yaşatılması gereken yerler olarak görülmeye başlanmış ve bu bakış açısına yönelik politikalar geliştirilmiştir. Türkiye açısından kırsal alanların kalkındırılması konusunun tekrar gündeme gelmesi ve bu alanların kalkındırılması için farklı politikaların gerekli olduğu yönündeki algının gelişmesi ise AB üyeliği süreci ile paralel gitmektedir. Bu nedenle kırsal alanların şimdiye kadar hangi politikalarla yönetildiği ve AB üyeliği çerçevesinde nasıl bir politika ile yönetileceğinin ele alınması, günümüzde daha da önem kazanmaktadır. Bu doğrultuda, elinizdeki çalışma, Türkiye?de kırsal alan yönetimi ve kırsal kalkınma politikasının nasıl bir değişim seyri izlediğini ele almakta, bugün gelinen noktada izlenen politikanın kaynağı olarak AB kırsal kalkınma politikası ile Türkiye?deki kırsal kalkınma politikasını, temel politika metinleri ve yönetsel yapı temelinde karşılaştırmaktadır. AB üyeliği çerçevesinde güncellik kazanan kırsal alan yönetimi konusunu ele alan bu çalışmanın, bundan sonra bu konuda yapılacak çalışmalara ışık tutması umulmaktadır.
Elinizdeki çalışmanın ortaya çıkmasında emeği geçen hocalarım Prof. Dr. Birgül A. Güler?e, Prof. Dr. CevatGeray?a, Doç. Dr. Bülent Gülçubuk?a, Doç. Dr. Ahmet A. Dikmen?e ve Doç. Dr.Yılmaz Üstüner?e çok teşekkür ederim. Ayrıca, hocam Prof. Dr. Can Hamamcı?ya çalışmanın çeşitli aşamalarındaki yardımlarından dolayı teşekkürü bir borç bilirim.
Çalışmanın bu hale gelmesinde emeği geçen aileme, her zaman yanımda olduklarını hissetmemi sağlayarak verdikleri manevi destek için ne kadar teşekkür etsem az kalır. Ve tabii ki bu zorlu süreçte hep yanımda olup desteğini esirgemeyen sevgili eşim, Yrd. Doç. Dr. Murat Kayıkçı?ya da yaşamımı paylaştığı için sonsuz teşekkürler?
Son olarak, akademik çalışmalara verdiği önemle kitabın basımını gerçekleştiren Sosyal Araştırmalar Vakfı?na ve konunun güncelliği nedeniyle bu çalışmanın yayınlanmasına büyük destek veren Serap Kurt?a da teşekkür ediyorum. Bu çalışmanın konuyla ilgili herkese yararlıolması dileğiyle?
Dr. Sabrina Kayıkçı
Bolu, 2009
KİTABIN KÜNYESİ
Türkiye’de Kırsal Alan Yönetimi
Sabrina Kayıkçı
Sosyal Araştırmalar Vakfı
Yayına hazırlayan: Serap Kurt
Kapak Tasarımı: İlknur Kavlak
Baskı Öncesi Hazırlık: Ülkü Gündoğdu
1. Basım Mayıs 2009
352 sayfa
İÇİNDEKİLER
Sunuş/ MuratKayıkçı
Önsöz veTeşekkür
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE?DEKIRSAL ALANIN EKONOMİK AÇIDAN SEKTÖREL YÖNETİMİ
I. Kırsal AlanNedir? Türkiye Kırsal Kalkınma Politikası Açısından Ne İfade Etmektedir?
II. TürkiyeCumhuriyeti Devletinin Kuruluş Yılları (1923-1935)
III. ToprakReformu Politikası Dönemi (1935 -1948)
IV. TarımReformu Politikası Dönemi (1948-1963)
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE?DEKIRSAL ALANIN ALANSAL/BÜTÜNLEŞİK YÖNETİMİ ? KIRSAL KALKINMAYA PLANLI DÖNEM YAKLAŞIMLARI
I. ToplumKalkınması Yaklaşımı ve Türkiye?de Uygulanması
II. TarımReformu Tartışmaları ve Tarım Reformu Kanunu
III.Bütünleşik Kırsal Kalkınma Projeleri, Merkez Köy ve Köykent Yaklaşımları
IV. 1980Öncesi Türkiye?de Kırsal Alana Hizmet Sunan Yönetim Yapısı
A. Kırsal AlanaHizmet Götüren Bakanlıklar
B. KırsalAlana Hizmet Sunan Tarımsal Kamu Örgütlenmesi
C. KırsalAlana Hizmet Götüren Merkez Yönetiminin Taşra Örgütlenmesi
D. KırsalAlana Hizmet Götüren Yerel Yönetimler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE?DEKIRSAL ALAN YÖNETİ?İMİ
I. Küreselleşmeve Yerelleşme Bağlamında Devletin Rolünde Değişim
II.Yönetişimin Anlamı ve Bu Kavramın Uluslararası Kurumlar Tarafından Geliştirilmesi
III. KırsalAlan Yönetişimi Politikasının Uluslararası Kurumlar Tarafından İnşası
IV. 1980sonrası Türkiye?de Kırsal Alan Yönetimi Politikası
A. 1980Sonrası Hükümet Programları ve Kalkınma Planlarında Kırsal Alana Yaklaşım
1. Hükümet Programları ve KalkınmaPlanlarında Tarım Reformu
2. Hükümet Programları ve KalkınmaPlanlarının Kırsal Alana Yaklaşımı
B. 1980 SonrasıTürkiye?de Kırsal Alana Yönelik Olarak Uygulanan Projeler
C. 2001 YılıSonrası Kırsal Kalkınma Politikasının Karakteristikleri
1. 2001 Yılı Sonrası Türkiye?de KırsalAlan Yönetişimi Politika Transferi
2. 2001 Yılı Sonrası Türkiye?de KırsalAlan Yönetişimi Politikası
V. Türkiye?de1980 Sonrası Kırsal Alan Yönetim Yapısı
A. KırsalAlana Hizmet Götüren Bakanlıklar
B. KırsalAlana Yönelik Olarak Kredi Desteği Sağlayan Kurumlar
C. KırsalAlana Yönelik Olarak Faaliyet Gösteren Üst Kurullar
D. Kalkınma Ajansları
SONUÇ
EKLER
KAYNAKÇA
ÖZET
ABSTRACT