1
Dobrolyubov ve Çernişevski çapında iki yazar, iki sosyalist Lessing yaratan bir ülke, birdenbire Bakunin gibi bir şarlatan, birkaç tane de kocaman sözlerle kurbağa gibi şişinip sonra da birbirlerini yiyen acemi çaylak ürettiği için batmaz. Aslında genç kuşak Ruslar arasında da fevkalade teorik ve pratik yeteneklere ve büyük bir enerjiye sahip, dil kavrama yetenekleri sayesinde çeşitli ülkelerdeki yetenekleri kavramak konusunda İngilizlerle Fransızları, pratik zeka konusunda da Almanları aşan insanlar tanıyoruz. İşçi hareketini anlayan ve ona katılan bu Ruslar, bakuninci adi hilelerden kurtulmuş olmalarını, onlara sunulmuş büyük bir hizmet olarak değerlendirmektedirler.
Engels, “Flüchtlingsliteratur”
Marx-Engels, Werke, Bd. 18, 1969, S. 540.
2
Yurttaşlarınıza biraz haksızlık etmiş olmuyor musunuz? İkimizin, Marx’la benim, onlardan yakınmamız için hiçbir nedenimiz olmadı. Bazı ekoller, bilimsel çalışmalarından çok devrimci çabalarıyla öne çıktılarsa, şurada burada elyordamıyla bazı arayışlar vardı ve hâlâ varsa, öte yandan da orada eleştirel bir ruh ve Dobrolyubov’la Çernişevski’yi üreten bir ulusa yaraşır saf teorik araştırmaya kendini adamışlık vardır. Yalnızca aktif devrimci sosyalistleri kastetmiyorum, Rus yazınındaki tarihsel ve eleştirel ekolü de kastediyorum; bu ekol Almanya’da ve Fransa’da resmî tarih biliminin aynı doğrultuda ürettiklerini fersah fersah aşmıştır.
Engels’ten Eugenie Papritz’e, 26 Haziran 1884
Marx-Engels, Selected Correspondence, Moscow 1975, p. 354
Marx-Engels, Seçme Yazışmalar 2, Ankara 1996, s. 185.
3
Ehrlieb’in yazdıklarının bir kısmım biliyorum. Yazar olarak onu Lessing ve Diderot’yla karşılaştırıyorum.
Marx’tan Nikolay Danielson’a, 9 Kasım 1871
[İngilizce yazılmıştır]
Marx-Engels, Werke, Bd. 33, 1966, S. 311.
KAYNAK KİTAP
Yazın ve Sanat Üzerine
Karl Marx, Friedrich Engels
Sol Yayınları
Çeviren: Öner Ünalan