II. Dünya Savaşı Tarihi – Sabiha Sertel

Sabiha Sertel’in evinde, ölümünden uzun süre sonra bulunan elyazmalarının derlenmesi sonunda bu kitap okurla buluştu. Kitapta Sabiha Sertel, peş peşe patlak veren iki büyük dünya savaşının perde arkasını araştırırken emperyalist devletlerarasındaki “paylaşım savaşımı”nı inceliyor; II. Dünya Savaşına giden yolda Hitler faşizminin komünizm korkusuyla nasıl desteklendiğini ve insanlığın büyük bir felakete nasıl sürüklendiğini anlatıyor. Sertel kitabında, savaş sonrasındaki “yeni dünya düzeni”ni kurgularken, bu büyük savaşın ardından da kapitalizmin bunalımlarının ve çelişkilerinin savaştan başka bir sonuç üretemeyeceğini, neredeyse “kehanet” denebilecek bir öngörüyle açıklıyor. Kapitalizmin günümüze kadar uzanan çelişkilerine ve krizlerine ışık tutuyor. Günümüzde “küreselleşme” adıyla insanlığa dayatılan kapitalist sistemin çözümlemesini yapmakla kalmıyor, insanlığın yeni emperyalizmin yarattığı bunalımlardan nasıl kurtulabileceğine dair çözüm yollarını da gösteriyor.

SUNUŞ
Bu yapıtı Sabiha Sertel 1941-1942 yıllarında kaleme almış. Kendisi, Roman Gibi adlı anılarında, “ikinci Dünya Harbi” başlıklı bu yapıtın Nazi Almanyası’na karşı olduğunu, tam o sırada Türkiye ile Almanya arasında bir saldırmazlık anlaşması imzalanmış bulunduğundan, kitabı yaymlayamadığını anlatıyor. Onun anımsadığına göre 1945’te evi polis tarafından basıldığında, yapıt polisler tarafından götürülmüştü. Oysa, 1990 yılında, son zamanlarda kaybettiğimiz ve üzüntüyle andığım, kuzenim Avni Refiğ bana bu yapıtı bulduğunu haber verdi. Sabiha Sertel’in elyazısıyla ve eski harflerle yazılmış olan kitap, Osman Müeyyet Binzet’in (Sabiha Sertel’in yeğeni) ölümünden sonra, evinde eşyaları arasında bulunmuştu. Kitap yeni harflere çevrildikten sonra, kuzenim Avni’ye çok şeyler borçlu olduğumuzu anladım. Takdirini okuyuculara bırakıyorum.
Ne yazık ki, yapıtı olduğu gibi basmak olası değildi. Önce, genç kuşakların anlayabilmesi için dilini Türkçeleştirmek zorunluğunu duyduk. Bu yönde katkılarından ötürü Vedat Günyol’a ve Sertel Gazetecilik Vakfı İkinci Başkanı Hilal Ünalmış Duda’ya çok şeyler borçluyuz. Ne yazık ki gerekli olan bu düzeltmede Sabiha Sertel’in kendi üslubu korunamadı.
Sabiha Sertel bu yapıtında Dünya Savaşı’nın nedenlerini inceliyor, emperyalist devletler arasındaki çelişkileri, komünizm korkusuyla Hitler faşizminin nasıl desteklendiğini anlatıyor; savaş sonunda kurulacak dünya düzeni hakkında bazı yorumlar yapıyor. Savaşın henüz ilk yıllarında yapılmış olan bu yorumların gerçekleri ne
derece yansıttığını değerlendirmek okuyucuya düşüyor. Yapıtı olduğu gibi bırakmak doğru olmayacağı için, dipnotlarla bazı açıklamalar yapmak zorunluğunu duydum. Ayrıca savaşın kısa bir tarihçesini yapıp Sabiha Sertel’in, savaş süresince Tan gazetesinde “Görüşler” köşesindeki yazılarının önemli bir bölümünü bu tarihçenin içine oturtmak suretiyle, onun savaş hakkındaki görüşlerini 1945 yılına kadar getirmeye çalıştım. Bunu yapabilmek için de, I. Dünya Savaşı ile ilgili bölümü biraz kısalttım. Bazı tekrarları, bugün artık geçerliğini kaybetmiş bazı verileri çıkardım. Buna rağmen Sabiha Sertel’in yapıtını genelde olduğu gibi korudum, görüşlerini olduğu gibi aktardım. Ayrıca, savaş içinde Türkiye’nin bağımsızlığı, tarafsızlığı, küçük milletlerin kaderi gibi konulardaki görüşlerini aktarmış oldum. Sabiha Sertel’in kuşağından pek çok kimse onun hayranıdır. Bu yapıtla gençlerin de onu daha iyi tanıyacaklarını umuyorum.
Yıldız Sertel

Kitabın Künyesi
2. Dünya Savaşı Tarihi
Sabiha Sertel
Cumhuriyet Kitapları
Baskı Tarihi: Aralık 2009
296 sayfa

İçindekiler
* Sunuş
* İlk Söz
1. BÖLÜM
o 1914-1918 Savaşı (I. Dünya Savaşı)
+ 1914-1918 Savaşının Nedenleri Nelerdir?
+ Dünya Nasıl Paylaşılmıştı?
+ Almanya Hızla Sanayileşiyordu
+ İngiliz-Alman Rekabeti
+ Bağdat Demiryolu
+ Ortadoğu’da İngiliz Çıkarları: Petrol
+ 1914’te Rusya Savaşa Neden Girdi?
+ 1914’te Fransa Savaşa Neden Girdi?
+ 1914-1918 Savaşının Sonuçları
+ Ekonomik ve Sosyal Yıkım, İnsan Kayıpları
+ İç ve Dış Çelişkiler, Antiemperyalist Savaşım

2. BÖLÜM
o Milletler Cemiyeti ve Barış
+ Milletler Cemiyeti Neden Kuruldu?
+ Milletler Cemiyeti’nin Temel Politikası Neydi?
+ Versay Antlaşması ve Sonuçları
+ Milletler Cemiyeti Barışı Neden Sağlayamadı?
+ Bunalım ve Savaş Hazırlıkları

3. BÖLÜM
o 1939 Savaşı
+ 1939 Savaşının Nedenleri Nelerdir?
+ Kapitalist Devletler Arasındaki Çıkar Çelişkileri
+ Savaş Sanayicilerinin Oynadığı Rol Nedir?
+ Ekonomik Yetersizlik ve Sosyal Hazırlıkların Savaşa Etkisi Nedir?
+ Faşizmin Dünya Egemenliği Rolü Nedir?
+ Savaştan Sakınmak Olası mıydı?
+ 1939 Savaşının Hazırlık Dönemi

4. BÖLÜM
o Politik Savaş ve Tarihsel Akışı
+ İtalyan Faşizminin Revizyonist Saldırısı
+ Ekonomik Durum: Bunalım
+ İtalya-Almanya Nasıl Anlaştılar?

5. BÖLÜM
o Almanya 1939 Savaşına Niçin Girdi?
+ Nazizmin Revizyonist Saldırısı
+ Hitler İktidara Nasıl Geldi?
+ Nazizmin Temel Niteliği Nedir?
+ Nazizm İç Çelişkileri Yok Edebildi mi?
+ Faşizmin Saldırı Yöntemleri
+ Savaşın Politik Hazırlıkları….
+ Saldırının Geçirdiği Aşamalar
+ Saldırının Siyasal Hazırlıkları
+ Hitler Özverilerle Tatmin Edilebilir miydi?

6. BÖLÜM
o Revizyonist Devletler Karşısında İngiltere
+ İngiltere Savaşa Neden Girdi?
+ Saldırı Karşısında İngiltere’nin Yeri
+ İngiltere’nin Dış Politikası
+ İngiltere’nin Fransa’ya Karşı Politikası
+ İngiltere’nin İtalya’ya Karşı Politikası
+ İngiltere’nin Almanya’ya Karşı Politikası
+ Chamberlain Politikasına Karşı Çıkma
+ İngiliz Politikasında Değişiklik ve Savaş

7. BÖLÜM
o Revizyonist Devletler Karşısında Fransa
+ Saldırı Karşısında Fransa’nın Yeri
+ Fransa’da Faşizmin Doğuşu
+ Halk Cephesi’nin Kuruluşu
+ Fransa’nın Dış Politikası
# Fransa-İngiltere İlişkileri
# Fransa’nın İtalya ve Almanya ile İlişkileri ve Faşizme Kayması
+ Savaş Öncesinde Fransa
+ Fransa’da Faşizmin Güçlenmesi
+ Fransa’da Sosyalist ve Komünist Eylemler
+ Halk Cephesi’nin Yıkılması ve Savaş

8. BÖLÜM
o Kapitalizm ve Faşizm Karşısında Sovyet Rusya
+ Kapitalist Dünya, Sosyalist Dünya
+ Sovyet Rusya’nın Dış Politikası
+ Çekoslovakya Sorununda Sovyet Rusya
+ İngiliz-Sovyet Konuşmaları Neden Yarım Kaldı?
+ Sovyet Rusya-Almanya Antlaşması

9. BÖLÜM
o Kapitalizmin ve Emperyalizmin Bunalımları
+ Kapitalizmin Ekonomik ve Sosyal Bunalımları
+ Yeni Düzen Kapitalizmin Bunalımlarını Çözebilir mi?
+ Bir Ultra-Emperyalizm Dönemine Girmek Zorunlu mudur?
+ Yeni Düzen Karşısındaki Küçük Uluslar ve Türkiye
+ Yeni Dünya Toplumu

* Kaynaklar
* II. Dünya Savaşı’nın Kısa Bir Tarihçesi ve Sabiha Sertel’in Değişik Dönemlerde Olayları Değerlendiren Yazıları

Sabiha Sertel ‘in Hayatı
1895’te Selanik’te doğdu. Ortaöğrenimini Selanik Terakki İnas İdaresi’nde ve bir Fransız okulunda tamamladı. Selanik’in Yunanlıların eline geçmesiyle birlikte 1912’de istanbul’a yerleşti. 1915’te gazeteci Zekeriya Sertel’le evlendi. Yazı yaşamına eşiyle birlikte 1919’da çıkardıları ?Büyük Mecmua? dergisiyle adım attı. Derginin ilk sayısından başlayarak kadın sorununa değinen Sertel, Türk feminizminin öncüleri arasında yer aldı. Aynı yıl eşiyle birlikte ABD’ye gitti ve burada sosyoloji okuyarak kadın sorunu üzerine daha ayrıntılı düşünmeye başladı. Yurda döndüğünde, eşiyle birlikte ?Resimli Ay? dergisini çıkardı (1924-1931). Dergide yazdığı makalelerde işçi sınıfını savundu; sosyal ve politik düzeni eleştiren yazılar yazdı. Bu arada eşi ve F. Sabri Duran’la ?Çocuk Ansiklopedisi?ni (1927-1928, 4 cilt) hazırladı ve Cumhuriyet gazetesinin çıkardığı ?Hayat Ansiklopedisi?nde çalıştı (1932). Sertel’lerin adıyla özdeşleşen Tan gazetesi (1936) İkinci Dünya Savaşı yıllarında geniş yankı uyandırdı. 1945’te Tan gazetesi bir kışkırtma sonucu basılıp yakıldı. Bu olaydan ve sonraki davalardan oldukça yıpranan çift, 1950’de yurtdışına çıktı. Sabiha Sertel Paris, Budapeşte, Moskova ve Bakü’de yaşadı. Türkiye Komünist Partisi’nin (TKP) çalışmalarına katıldı. Budapeşte Radyosu’nun Türkçe yayınlar servisinde çalıştı. Son yıllarında Türkiye’ye dönme isteği reddedildi. Gazeteciliği meslek olarak benimsemiş ilk kadın yazarlardan Sabiha Sertel 2 Eylül 1968’de Bakü’de yaşamını yitirdi. Sertel’in ?Tevfik Fikret-Mehmet Akif Kavgası? (1940), ?Tevfik Fikret İdeolojisi ve Felsefesi? (1946) adlı incelemelerinin yanında, anılarını topladığı ?Roman Gibi? (1969) adlı kitapları bulunuyor. ?İlericilik Gericilik Kavgasında Tevfik Fikret? 2006’da 4. kez Cumhuriyet Kitapları arasında yayımlandı.