Alfred Adler’in Bireysel Psikolojisine Göre Bastırılan Yetersizlikten Doğan Telafi Mekanizması Nedir ?

tarihinde gönderilmiş tarafından

🧩 Bastırılan Yetersizlikten Doğan Telafi

Alfred Adler‘in bireysel psikoloji kuramına göre, insan davranışlarının çoğu, yaşanmış ya da hissedilmiş bir yetersizlik duygusunun telafisi üzerinden şekillenir. Adler bu durumu iki ana kavramla açıklar:

  • Aşağılık duygusu (inferiority feeling)
  • Üstünlük çabası (striving for superiority)

🔹 1. Aşağılık Duygusu: Gelişimin Başlangıcı

İnsan doğuştan itibaren hem fiziksel hem de ruhsal olarak eksiklik ve yetersizlik duygusuyla karşı karşıyadır (örneğin çocuklukta yetişkinlere bağımlılık). Bu doğal eksiklikler, bireyi gelişmeye ve telafi etmeye zorlar.

Bu aşağılık duygusu:

  • Gerçekçi olduğunda → bireyde gelişim motivasyonu yaratır.
  • Bastırıldığında veya inkâr edildiğinde → bireyde kompulsif bir üstünlük arayışı doğurur.

🔹 2. Telafi Edici Üstünlük Çabası

Birey, içten içe hissettiği bu yetersizliği kabul edemediğinde, bunu dış dünyada abartılı başarı, kontrol, kusursuzluk veya üstünlük gösterileriyle telafi etmeye çalışır.

Böyle bir kişi şunları yapabilir:

  • Sürekli takdir edilme arzusu taşır.
  • Her ortamda “en bilgili”, “en güçlü”, “en haklı” olmaya çalışır.
  • Başarısızlığı bastırmak için başkalarını küçümseyebilir ya da eleştiriyi hiç kabul etmez.

Bu, dışarıdan bakıldığında “şişkin özgüven” gibi görünür; oysa aslında altında derin bir değersizlik duygusu yatar.

🔹 3. Bireysel Telafi Biçimleri:

Telafi stratejileri bireye göre değişir:

  • Bazısı fiziksel zayıflığını sporla ya da dış görünüşüyle aşmaya çalışır.
  • Bazısı akademik başarısıyla eksikliğini kapatmak ister.
  • Bazısı otorite figürlerine yakın durarak kendini “önemli” hissetmeye çalışır.
  • Kimisi aşırı kontrolcü olur, çünkü içteki kaosla başa çıkamaz.

🔹 4. Narsisizm ile Farkı Nedir?

Adleryen üstünlük çabası, her zaman narsistik savunma değildir.
Ancak bastırılan yetersizlik büyüklük fantezileriyle örtülüyorsa, bu durum grandiyöz narsisizmle örtüşebilir.
Buradaki fark:

  • Adler’e göre birey daha çok eksikliğini aşmaya çalışır,
  • Narsisizmde ise eksikliği inkâr ederek mükemmeliyet fantezisi kurulmuştur.

🎭 Gündelik Hayatta Gözlemlenebilir Örnekler:

  • Notları kötü olan bir öğrenci, sınıfta sürekli alaycı ve eleştirel bir dil kullanarak entelektüel üstünlük kurmaya çalışır.
  • Sosyal ortamlarda kaygılı hisseden biri, yüksek sesle konuşarak ve sürekli şaka yaparak dikkat odağı olmaya çalışır.
  • Ailesi tarafından değersizleştirilmiş bir birey, her ilişkide “beni seçin, görün, onaylayın” ihtiyacına düşer.

🔍 Klinik Perspektifte Ne Gözlemlenir?

  • Sürekli mükemmel olma zorunluluğu, tükenmişlik yaratır.
  • Eleştiriden aşırı etkilenme, yoğun utanç ve öfke patlamalarına neden olabilir.
  • Kendini sürekli kıyaslama ve değersizlik döngüsüne girme.
  • Kimi zaman bu “üstünlük maskesi” çöker ve depresif çöküş yaşanır.

🧭 Sonuç

Adler’e göre sağlıklı gelişim, aşağılık duygusunu inkâr etmek değil, onu bireysel anlam ve toplumsal katkı üretme yönünde dönüştürmektir. Aksi takdirde, şişmiş ama kırılgan bir benlik, dışsal başarıya bağımlı hale gelir ve içsel huzuru asla yakalayamaz.