”Boyun Eğici Sahte Kendilik” Kavramının Anlaşılması
“Boyun eğici sahte kendilik” kavramı, psikanalitik kuramda özellikle Winnicott, Kohut ve Masterson gibi kuramcılarla ilişkili olarak ele alınır. Bu kavram, bireyin gerçek ihtiyaçlarını bastırarak, çevresel beklentilere göre şekillenen, uyumlu ama içsel olarak boş bir benlik yapısı geliştirmesiyle ilgilidir.
Aşağıda bu sahte yapının nasıl ortaya çıktığına dair düşünceler vardır.
🔹 1. Gelişimsel Zemin: Sevgi Uğruna Kimliğin Askıya Alınması
Erken çocukluk döneminde, özellikle annelik işlevi yeterince empatik, tutarlı ve yansıtıcı değilse; çocuk kendi otantik duygularını ifade ettiğinde reddedilme ya da cezalandırılma riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Bu durumda çocuk şu bilinçdışı kararı verir:
“Gerçek beni gösterirsem sevgiyi kaybederim. O halde onların istediği gibi bir benlik geliştiririm.”
Ve böylece:
- Gerçek kendilik → Bastırılır, gömülür.
- Sahte kendilik → Onay almak, terk edilmemek, sevilmek için inşa edilir.
🔹 2. Uyumlu ve Boyun Eğici Tavır: Savunma mı, Strateji mi?
Sahte benlik, özellikle şu özelliklerle şekillenir:
- “Hayır” diyememe
- Aşırı sorumluluk alma
- Kendi ihtiyaçlarını yok sayma
- Başkalarını memnun etmeye çalışma
- Uyumlu, nazik, fedakâr görünme
Bu görünüm, dışarıdan ahlaklı, olgun, sevgi dolu gibi algılansa da, içsel olarak:
Boşluk, öfke, değersizlik ve görülmeme hissiyle doludur.
Bu kişi genellikle “iyi çocuk”, “örnek öğrenci”, “harika eş” gibi roller üstlenmiştir ama kendi öz deneyimine yabancılaşmıştır.
🔹 3. Psikodinamik Düzeyde Ne Olur?
a. Savunma Mekanizmaları:
- Bastırma: Gerçek istekler ve duygular bastırılır.
- Yüceltme: Öfke ya da reddedilme korkusu, başkalarına hizmet etme üzerinden “erdem”e dönüştürülür.
- İdealleştirme: Otorite figürleri abartılır, onların onayı olmazsa varlık boşluk hisseder.
b. İçsel Nesne İlişkileri:
- İçeride bir “eleştiren süper ego” ve “boyun eğen özne” ilişkisi kurulur.
- Kendi içinden gelen ses değil, içselleştirilmiş ebeveyn sesi konuşur:
“Sessiz ol. Sorun çıkarma. Güçlü ol. Fedakâr ol.”
🔹 4. Winnicott ve “Sahte Kendilik” Kuramı
Winnicott’a göre:
“Sahte kendilik, bireyin başkalarının taleplerine yanıt olarak geliştirdiği, adaptif ama otantik olmayan bir benliktir.”
Bu sahte yapı:
- Aşırı uyum sağlar
- Yaratıcılığı bastırır
- Yaşama sevinci (spontaneite) yoktur
- Zamanla depresyon, kronik boşluk, anlam kaybı doğurur
🔹 5. Boyun Eğici Sahte Kendilikle Baş Etme Süreci
Bireyin bu yapıyı dönüştürebilmesi için:
- İlişkisel bir aynalama ortamı gerekir (terapötik ilişki bu nedenle önemlidir).
- Kendi öfkesine, arzusuna, ihtiyacına alan açması gerekir.
- “Kötü görünme” ya da “reddedilme” korkusuyla yüzleşmelidir.
- Yavaş yavaş gerçek kendilik su yüzüne çıkabilir; önce çatlaklardan sonra büyük bir yaratıcı ifade olarak.
🎭 Sonuç: Sahte Bir Barışın Ardındaki Sessiz Çığlık
“Boyun eğici sahte kendilik”, dışarıdan sessiz, yardımsever ve sorunsuz gibi görünür. Ancak içsel dünyasında bastırılmış bir çığlık, görülmemiş bir çocuk, ifade edilememiş bir öfke vardır.
Bir Jungiyen bakışla söyleyelim:
Persona, kolektif beklentilerle biçimlenmiş bir maskedir. Sahte benlik, bu personanın içe çökmesidir. Gerçek dönüşüm, bu maskenin çatlamasına izin vermekle başlar.
