Carl Gustav Jung; Yoga ve Meditasyon Türlerini Nasıl Ele Alıyor ?

Carl Gustav Jung’un Yoga ve Meditasyon Psikolojisi üzerine verdiği seminer notlarından derlenmiş olan Yoga ve Meditasyon Kitabı, Doğu ve Batı’daki çeşitli yoga ve meditasyon türlerini ele almakta ve bunları birbiriyle karşılaştırmaktadır. Kitapta bahsedilen ve karşılaştırılan başlıca yoga ve ilgili pratik türleri şunlardır:

1. Patañjali’nin Yoga Sutra’sı (Klasik Yoga / Raja Yoga):

◦Kaynaklara göre bu, Doğu meditasyonunun başta gelen bir örneği ve yoga üzerine yazılmış klasik bir metindir…. MÖ 2. yüzyıla… veya daha yakın zamanda MS 5. yüzyılın başlarına… tarihlenen bir çalışmadır.

◦Temel olarak bir felsefedir…, hatta tüm Hint felsefesinin, psikolojisinin, teolojisinin anası olarak görülür.

◦Amacı, samadhi’nin teşvik edilmesidir…. Samadhi, kendinden geçme, esrime, temaşa ve aynı zamanda zapt etme…, içe katlanma veya içe dönme… olarak tanımlanır.

◦ Diğer bir temel amacı, kleshaların (ızdıraplar, zorlanımlı dürtüler, cehalet temelindeki yanlış algılar) üstesinden gelmek veya onları azaltmaktır…. Cehalet (avidya), tüm diğer ıstırapların zeminidir… ve geçicilikte kalıcılık, saf olmayanda saflık, ıstırapta haz ve kendilik olmayanda temel bir kendilik görme yanlış algısıdır.

◦ Bu yoga, Purusha (aşkınsal Kendilik, bilgi öznesi) ve Sattvam (ışıklı dünya tözü, insan bilincinin loş ışığı) arasında ayrım yapmayı…, böylece Prakritiden (maddi doğa, dünya) ayrılmayı hedefler…. Kurtuluş (kaivalyam), bu ayrım yoluyla elde edilen yalnızlıktır….

◦ Sekiz kolu (ashtanga) vardır: Yama (ahlaki kontrol/etik tutum)…, Niyama (gözlemler)…, Asana (duruşlar), Pranayama (nefes egzersizleri) (belirtilmemiş ama Hatha Yoga’da var, genel yogik pratiğin parçasıdır), Pratyahara (duyuları geri çekme)…, Dharana (konsantrasyon), Dhyana (meditasyon)…, ve Samadhi (aydınlanma/esrime)….

◦ Batı tekniğine kıyasla bir sistemdir…. Üzerine meditasyon yapılacak nesne guru tarafından belirtilir.

◦ Raja Yoga (“kraliyet Yogası”), Patañjali’nin Yoga Sutra’sına dayanır ve klasik Yoga olarak adlandırılır.

2. Budist Yoga (Özellikle Amitayur-Dhyana-Sutra ve Tantrik Budist Yoga):

◦ Kaynaklar, yoganın Budizm içinde nasıl geliştiğini… ve felsefi Hinduistik yogadan izler taşıdığını belirtir….

◦ Amitayur-Dhyana-Sutra gibi metinler, yoganın Budizm içindeki meditasyonun özel bir yönelimini gösterir….

◦ Bu pratikte görselleştirme ve aktif imgeleme vurgulanır…. Yoginin zihninde belirli imgeleri (batan güneşin ardıl imgesi, su, buz, lapis lazuli zemin, sekiz göl, lotus, çiçek tahtı, Buda) oluşturması gerekir…

◦ Amaç, aydınlanmaya (bodhi) ve Nirvana’ya ulaşmaktır…. Yoginin, yarattığı Buda imgesi olarak kendini hayal ettiği, bilincinin tüm Budalardaki evrensel bilinç kaynağı olduğunu fark ettiği, zihninin Buda haline geldiği bir süreçtir38. Kişi, kendisinin Buda olduğunun bilincine varır.

◦ Bu, karmanın ve kleshaların üstesinden gelmeyi de hedefler. Meditasyon yoluyla engeller (karma) temizlenir.

◦ Kaynak, Buda’nın sekiz katlı yolunu aydınlanmayı ve nirvanayı hedefleyen bir yol olarak sunar….

◦ Tantrik Budist Yoga (Tibet Budizmi’nde yaygın)…, özellikle Tantra metinlerine dayanır…. Yoğun sembolizm içerir…. Yogin, kendisini tanrıyla ve eşiyle (dyad) özdeşleştirir. Vajra-sattva (elmas varlık, süptil beden, bozulmaz beden) kavramı önemlidir…. Amaç Mahasukha (nihai kutsanmışlık/mutluluk) ile özdeşleşmedir…. Tüm insanın dönüşümünü hedefler ve “büyüsel” (yani psikolojik) varlıklar yaratmayı içerebilir. Kadınlar Tantrik yogada rol oynar.

3. Tantrik Yoga (Hinduistik):

◦ Kaynak, Kundalini Yoga’yı (Yılan Gücü Yogası) spesifik bir Hindu Tantrik yoga formu olarak belirtir…. Özellikle Bengal bölgesinde bulunur.

◦ Hindistan’da kötü bir üne sahiptir, fizyoloji ve seks ile ilgilendiği düşünülür, ancak ilginç sembolizmler barındırır.

◦Muladhara çakra (kök destek) ve Kundalini (yılan gücü) kavramları önemlidir….

◦ Mandala sembolizmi ve mimarisi ile ilişkilidir….

◦Jung, Tantrik yoganın “tamamen felsefi” Hinduistik yogadan taşıdığı izleri Budizm içindeki gelişimini anlatırken belirtir….

◦ Shiva ve Shakti arasındaki coniunctio (birleşme) Tantrik yoganın merkezidir.

4. Hatha Yoga:

◦ Daha fiziksel yönelimli Tantrik bir pratiktir.

◦ Asanaları (vücut duruşları) içerir.

◦ Amacı, boşluk (shunyata) haline ulaşmaktır.

◦ Batı’da genellikle yanlış anlaşılır, sadece akrobatik egzersizler olarak görülür6…. Nefes egzersizleri gibi teknik bir konu olarak ele alınmalıdır.

5. Batı’daki Paraleller:

◦ Jung, Batı’nın da kendi ruhani ve psikolojik tekniklerine sahip olduğunu belirtir….

◦ Loyolalı Aziz Ignatius’un Ruhani Alıştırmaları: Batı’daki tek resmi Orta Çağ yoga formu65, Budist yoganın tam karşılığıdır, Hristiyan bir biçim altındadır ve Batı’nın psikolojisine uygundur. Ruhani bir tutum oluşturmak için akıl almaz bir ahlaki çaba gerektirir…. Otoriter bir yapıya işaret eder.

◦ Simya (Hermetik Felsefe): Jung’a göre Batı’daki gayri resmi yogadır…. Yüzeysel olarak Hint yogasıyla karşılaştırılamaz ancak sembolizme daha yakından bakıldığında aynı erginleme niyeti görülür. Amacı dış görünüşte altın yapmak olsa da, Jung bunun Batılı bir yoga şekli olduğunu ve içsel, psikolojik dönüşüm süreçlerinin sembolik bir ifadesi olduğunu öne sürer…. Simyacılar maddeye çalışır ancak bu, bilinmeyen, bilinçdışı malzemenin maddeye yansıtıldığı gerçeğine işaret eder…. Simyada kadınlar büyük rol oynamıştır. Jung için simya, psikolojik sembolizmi anlamada ve insan ruhunun daha önceki işleyişine geri dönmede önemlidir.

6. Çin Yogası:

◦ Kaynakta çok kısa bahsedilir; doğrudan simya felsefesiyle birleşen ve daha sonra Japon Zen Budizmi olan iki bölümü vardır. Detaylı olarak ele alınmamıştır.

Temel Karşılaştırmalar ve Jung’un Bakış Açısı:

• Sistem vs. Yöntem: Doğu yogası (özellikle Patañjali’nin Yogası) bir sistem iken, Batı’nın (Ignatius öncesi) teknikleri daha basit yöntemlerdir….

• Guru: Doğu’da bir guru (lider) tarafından yönlendirilmek esastır…, Batı’da (Ignatius hariç) bu gelenek zayıftır.

• Kültürel Derinlik: Doğu’daki yoga uygulamaları kültüre derinlemesine nüfuz etmiş, doğal ve sıradan pratikler iken…, Batı’da bu tür uğraşlar genellikle sıra dışı veya dini/bilimsel kalıplarla sınırlıdır….

•Amaç: Her iki gelenek de bir tür dönüşüm veya farkındalık artışını hedefler, ancak yolları ve terminolojileri farklıdır (samadhi, nirvana, aydınlanma, içsel birlik, ruhani altın vb.)…

• Bilinçdışı: Jung, Doğu’da “bilinçdışı” dediğimiz birçok şeyin bilinç seviyesinde ele alındığını belirtir22…. Doğu’da bilincin geri çekildiği bu durum (boşluk, Purusha bilinci), daha yüksek bir bilinç veya üst-bilinç olarak tanımlanır22. Klesha (cehalet) bilinçdışıyla karıştırılmamalıdır, daha çok sebepleri ve kimlikleri bilmemektir9.

• Sembolizm: Hem Doğu (mandala, lotus, vajra) hem de Batı (simya sembolleri, Hristiyan sembolleri) dönüşüm süreçlerini ifade etmek için zengin sembolizm kullanır….

• Maddeye Bakış: Batı (özellikle simya) içsel süreçleri maddeye yansıtır ve ruhsallaşma yerine “gerçek-hale-gelmeyi” (elle tutulur olmayı) vurgulayabilir…, Doğu ise maddeyi yanılsama (maya) olarak görebilir ve psişik olanı “yarı fiziksel” bir töz olarak algılar…

Jung, bu farklı Doğu ve Batı tekniklerini karşılaştırarak, insan ruhunun dönüşüm potansiyelini ve bu sürecin farklı kültürel bağlamlarda nasıl ortaya çıktığını göstermeyi amaçlar. Simya ve Ignatius’un alıştırmalarını, Batı’nın kendi özgü ruhsal ve psikolojik gelişim yollarının örnekleri olarak sunar ve bunları Doğu’nun sistematik yoga pratikleriyle paralellikler kurarak inceler.