Masumiyet, Günter Grass’ın Teneke Trampet’inde yüceltilen bir değer midir, yoksa ideolojik körlüğün bir aracı mı?
Masumiyetin Çöküşü: Günter Grass’ın Teneke Trampet Romanında Bir İdeolojik Körlük Eleştirisi
Günter Grass’ın Teneke Trampet (Die Blechtrommel) adlı eseri, Alman edebiyatında yalnızca bir tarih anlatısı değil, aynı zamanda derin bir etik, epistemolojik ve antropolojik sorgulama sunar. Bu sorgulamanın merkezinde ise sıklıkla romantik ve saf bir değer olarak kabul edilen masumiyet kavramı yer alır. Grass’ın romanında masumiyet, ilk bakışta çocuğun saf bilinciyle özdeşleşmiş gibi görünse de, bu özdeşlik zamanla parçalanır ve masumiyetin, özellikle tarihsel bağlamda nasıl ideolojik bir körlüğe, hatta suç ortaklığına evrilebileceği sarsıcı bir biçimde ortaya konur.
Oskar ve Masumiyetin Çelişkili Doğası
Romanın başkahramanı Oskar Matzerath, fiziksel olarak üç yaşında kalmayı seçen, ama zihinsel olarak gelişen bir figürdür. Bu seçim, onu dışsal olarak “çocuk” konumuna sabitler; böylece Oskar, çevresindeki dünyanın sorumluluğundan ve suçundan azade bir figür gibi görünür. Ancak bu çocukluk durumu, ahlaki ya da epistemolojik bir masumiyeti mi temsil eder?
Felsefi açıdan bakıldığında, burada Oskar’ın çocukluğu bir ahlaki muafiyet zırhına dönüşür. Kantçı anlamda özerk bir ahlak yasasıyla hareket etmek yerine, Oskar çoğu zaman eylemlerinin sorumluluğundan kaçan, gözlemci olmayı tercih eden bir figürdür. Onun bu kaçışı, masumiyetin bir erdem olarak değil, bir ahlaki suskunluk biçimi olarak işlev gördüğünü gösterir.
Masumiyetin İdeolojik Körlüğe Dönüşmesi
Teneke Trampet’in tarihsel arka planı, Nazi Almanyası’nın yükselişi, II. Dünya Savaşı ve Alman halkının bu süreçteki rolüyle örülmüştür. Grass, roman boyunca Alman orta sınıfının ve bireylerinin, olup biteni “görmemek”, “duymamak” ve “bilmemek” üzerine kurulu bir ahlaki körlük içinde hareket ettiğini alegorik olarak sunar. Oskar’ın sessizliği, onun trampetiyle dünyayı bastırması ve kendi gerçekliğini yaratma çabası, aslında bu ideolojik körlüğün edebi yansımasıdır.
Bu bağlamda masumiyet, Hannah Arendt’in banal evil (kötülüğün sıradanlığı) kavramıyla örtüşür biçimde, kötülüğün farkında olmayan değil, farkında olmayı reddeden bir zihinsel durumdur. Oskar ve çevresindeki figürler, çoğu zaman doğrudan kötülüğe katılmaz; ancak bu edilgenlik, onları tarihsel suçun taşıyıcısı olmaktan alıkoymaz. Böylece masumiyet, etik bir değer değil; bir bilinç reddi, bir suçun pasifliği haline gelir.
Masumiyetin Postmodern Yorumu: Gerçeğin Parodisi
Romanın grotesk, absürd ve parodisel anlatımı, masumiyetin yalnızca ahlaki değil, aynı zamanda epistemolojik bir yanılsama olduğunu da ima eder. Oskar’ın olayları çarpıtarak anlatması, gerçekliği estetize etmesi, çocuk bakışını manipüle etmesi; masumiyetin saf bir bakış açısı değil, gerçekliğin çarpıtılmasına hizmet eden bir anlatı stratejisi olduğunu ortaya koyar.
Jean Baudrillard’ın “simülasyon” ve “hipergerçeklik” kavramlarıyla bağlantı kurarsak, Oskar’ın masumiyet iddiası, aslında gerçeğin üzerini örten bir maske, bir ideolojik simülasyondur. Bu bağlamda masumiyet, gerçekliğin yerine geçen bir kurmaca halini alır ve böylece ahlaki hakikatin kaybına neden olur.
✅ Masumiyetin Yadsınması
Teneke Trampette masumiyet, ne saf bir çocukluk hali ne de ahlaki bir değer olarak yüceltilir. Aksine, Grass bu kavramı yerinden ederek, onu bireyin tarihsel sorumluluktan kaçışının bir aracı, bir ideolojik savunma mekanizması olarak teşhir eder. Masumiyet, burada bir hakikat değil; hakikatin bastırılmasıdır. Oskar, masum değildir; onun trampeti, yalnızca suçun melodisini bastırmaya çalışan bir aygıttır.
Bu nedenle, Grass’ın romanında masumiyet yüceltilmez; tersine, sistematik bir biçimde çözülür, sorgulanır ve tarihin yükü altında ezilir. Masumiyetin ardına sığınan birey, yalnızca kendini değil, tüm bir toplumu sessizliğe mahkûm eder.
