Paralaksın Gölgesinde Özne: Gerçeklik mi, İllüzyon mu?

Paralaks Görüşü: Gerçekliğin İki Yüzü

Žižek’in paralaks görüşü, gerçekliği sabit bir noktadan değil, iki farklı perspektifin arasındaki uzlaşmaz yarılmadan anlamayı önerir. Baudrillard’ın simülakr dünyasında, bu yarılma öznenin hem bir özne hem de bir nesne olarak varlığını sorgulamasına yol açar. Gerçeklik, bir tarafta öznenin kendi inşa ettiği bir alan (Foucault’nun kendilik teknolojileri), diğer tarafta ise simülakrların sunduğu sahte bir yansıma olarak belirir. Ancak bu yarılma, özneyi özgürleştirir mi, yoksa onu daha derin bir belirsizliğe mi iter?

Kendilik Teknolojileri: Öznenin Özgürlük Arayışı

Foucault’nun kendilik teknolojileri, öznenin kendi varlığını disiplin ve iktidar yapılarının ötesinde şekillendirme çabasını ifade eder. Günlük ritüeller, meditasyon, yazma gibi pratikler, özneyi kendi gerçeğine yaklaştırır. Ancak Baudrillard’ın simülakr rejiminde, bu pratikler bile bir tüketim nesnesine dönüşür: meditasyon uygulamaları, yaşam koçluğu paketleri, öz-iyileşme influencer’ları. Özne, kendi “gerçekliğini” inşa etmeye çalışırken, simülakrların gölgesinde bir illüzyon mu yaratır? Felsefi bir ikilem olarak, özgürlük arayışı, bir sahtelik döngüsüne hapsolabilir.

Simülakrların İllüzyon Ağı

Baudrillard’ın simülakr dünyasında, her gerçeklik kopyası orijinalin yerini alır; gerçeklik, bir ekranın ötesinde pikselleşir. Žižek’in paralaks görüşü, bu dünyada öznenin iki farklı gerçeklik arasında salınmasını sağlar: bir yanda kendi inşa ettiği anlam, diğer yanda algoritmaların sunduğu sahte bir dünya. Ancak simülakrlar, öznenin özgürce şekillendirdiği varlığı bir illüzyona indirger; bir yoga seansı bir Instagram paylaşımına, bir günlük yazısı bir blog içeriğine dönüşür. Distopik bir trajedi olarak, özne kendi özgürlüğünü bir tüketim döngüsünde kaybeder.

Paralaksın Kurtarıcı Potansiyeli

Žižek’in paralaks görüşü, öznenin bu ikiliği fark etmesiyle bir ütopik çıkış sunabilir. Simülakrların sahteliğini ve kendilik teknolojilerinin sınırlarını gören özne, bu yarılmayı bir avantaja çevirebilir. Foucault’nun pratiklerini, simülasyonun ötesinde bir direniş aracı olarak kullanabilir: algoritmalara karşı analog bir yaşam, tüketim kültürüne karşı minimalist bir duruş. Ancak bu çıkış, özneyi bir psişik kaosa da sürükleyebilir; simülakrsız bir dünyada özne, kendi varlığını nasıl sabitleyecek?

Özgürlük mü, İllüzyon mu?

Žižek’in paralaks görüşü, Baudrillard’ın simülakr dünyasında öznenin kendi “gerçekliğini” inşa etme çabasını hem zenginleştirir hem de karmaşıklaştırır. Foucault’nun kendilik teknolojileri, özneye bir özgürlük alanı sunarken, simülakrlar bu alanı bir illüzyona çevirir. Özne, bu yarılmalar arasında ya ütopik bir özgürlüğün kapılarını aralar ya da hipergerçekliğin labirentinde bir hayalet olarak kaybolur. Gerçeklik, özne için ya bir kurtuluş sahnesi ya da bir illüzyon tuzağıdır.